Zniesienie współwłasności nieruchomości zabudowanej budynkiem - opinia prawna
Stan faktyczny
Posiadam lokal mieszkalny, który nie ma założonej księgi wieczystej. Ponadto brak też aktu, który ustanawiałby odrębną własność lokalu. W budynku są lokale obciążone hipotecznie przez wierzycieli, co utrudnia załatwienie spraw do pozostałych lokali. Czy możliwe jest zniesienie przez sąd współwłasności dla lokali mieszkalnych, które hipotecznie nie są obciążone? Jakie należałoby podjąć czynności, aby znieść współwłasność?
Opinia prawna
Współwłasność lokalu i tryb jej zniesienia
Współwłasność przewidziana w polskim prawie cywilnym może mieć dwa oblicza. Przede wszystkim może to być współwłasność łączna (przysługująca na podstawie określonych stosunków prawnych np. małżeńskich, ta w związku ze stanem faktycznym nie będzie dalej poruszana) oraz współwłasność w częściach ułamkowych (wynikająca z faktu przysługiwania niepodzielnie kilku osobom prawa własności). W przedstawionym przypadku mamy do czynienia ze współwłasnością ułamkową. Jest ona uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 195 i następnych KC).
Jednym z podstawowych uprawnień współwłaścicieli odnośnie współwłasności w częściach ułamkowych jest przyznane im prawo do żądania zniesienia tej współwłasności (art. 210 KC). Zniesienie współwłasności może nastąpić w dwojaki sposób – w drodze umowy lub na drodze postępowania sądowego. W każdym z tych przypadków zniesienie będzie musiało dotyczyć wszystkich współwłaścicieli – polega ono bowiem na likwidacji stosunku prawnego, który tych współwłaścicieli łączy. Nie będzie zatem można znosić współwłasności odnośnie tylko niektórych ze współwłaścicieli czy też przy udziale tylko niektórych z nich (np. wydzielonych na podstawie kryterium posiadania udziału obciążonego hipoteką, bądź wolnego od takiego obciążenia).
Pierwszym sposobem zniesienia współwłasności jest umowa znosząca współwłasność. Nie jest ona uregulowana szczegółowo przez przepisy Kodeksu cywilnego – a więc pozostawiona jest bardzo szerokiej dyspozycji stron, ograniczonej tylko ogólnymi zastrzeżeniami ustawowymi. Umowa o zniesieniu współwłasności może być zawarta przez wszystkich współwłaścicieli i powinna zawierać wszystkie postanowienia podmiotowo i przedmiotowo istotne.
A zatem powinna w swej treści zawierać między innymi sposób zniesienia współwłasności. Istnieje kilka tych sposobów, a mianowicie: podział fizyczny rzeczy pomiędzy współwłaścicieli z ewentualnym wyrównaniem różnicy wartości powstałych z podziału części przez dopłaty (art. 210 KC); przyznanie całej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli lub kilku na współwłasność za ich zgodą i zasądzenie od nich spłat na rzecz pozostałych współwłaścicieli (art. 211 KC); licytacyjną sprzedaż rzeczy wspólnej (podział cywilny) (art. 212 KC).
W przypadku znoszenia współwłasności nieruchomości, konieczne jest, aby strony zachowały formę aktu notarialnego. Jest to związane z faktem, iż każda czynność prawna mająca za przedmiot nieruchomość wymaga dla swej ważności formy aktu notarialnego. Jak widać przy znoszeniu współwłasności w drodze umowy została zachowana daleko posunięta swoboda stron, jednakże wymaga ona pełnej zgodności wśród współwłaścicieli. Współwłaściciele muszą bowiem udać się do notariusza i tam wspólnie oświadczyć swoją zgodną wolę w jaki sposób znoszą współwłasność.
Jeżeli taka zgoda nie może być wśród współwłaścicieli osiągnięta można wówczas rozwiązać współwłasność w trybie sądowym. Kodeks cywilny w art. 211 przyznaje każdemu ze współwłaścicieli prawo żądania sądowego zniesienia współwłasności. Postępowanie sądowe o zniesienie współwłasności jest postępowaniem nieprocesowym i toczy się przed sądem miejsca położenia rzeczy (art. 606 Kodeksu postępowania cywilnego). Szczegółowa regulacja postępowania o zniesienie współwłasności znajduje się w art. 617 i n. KPC. Według tych przepisów postępowanie takie wszczyna się na żądanie zainteresowanego współwłaściciela. Ponieważ zniesienie współwłasności następuje w postępowaniu nieprocesowym, współwłaściciel składa przed właściwym sądem wniosek. We wniosku tym należy dokładnie określić rzecz mającą ulec podziałowi oraz przedstawić dowody prawa własności. W razie zniesienia współwłasności nieruchomości wystarczające jest przedłożenie odpisu z księgi wieczystej, w którym wnioskodawca został wymieniony jako współwłaściciel nieruchomości (jest to księga wieczysta założona dla całej nieruchomości). Wnioskodawca może, ale nie musi określić już we wniosku sposób zniesienia współwłasności.
