Przyjęcie spadku - co to jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?

Zgodnie z prawem polskim dana osoba - spadkobierca, nabywa spadek z chwilą jego otwarcia (czyli z chwilą śmierci spadkodawcy). Nabycie spadku przez spadkobiercę nie jest jednak nabyciem definitywnym, ponieważ spadkobierca ma prawo w ciągu 6 miesięcy - od daty, kiedy dowiedział się o tytule swego powołania (a więc z reguły od dnia, w którym dowiedział się o śmierci spadkodawcy albo od dnia zapoznania się z treścią testamentu) - złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Dopóki spadkobierca nie złoży stosownego oświadczenia (o przyjęciu lub odrzuceniu spadku), nabycie spadku ma charakter tymczasowy. W tym okresie spadkobierca:

• nie może zbyć spadku ani udziału w nim (w całości czy części),
• nie może uzyskać stwierdzenia nabycia spadku,
• ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, np. wierzyciele spadku mogą żądać spłacenia swoich należności tylko z majątku spadkowego.

Gdzie należy złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku?

Oświadczenie to spadkobierca powinien złożyć ustnie, bądź pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym przed notariuszem albo w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby je składającej.

Oświadczenie o przyjęciu spadku (a także o jego odrzuceniu) nie może być złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Przykładowo: gdyby spadkobierca oświadczył, że przyjmie spadek pod warunkiem, że zostanie prezesem przedsiębiorstwa wchodzącego w skład spadku, to takie przyjęcie byłoby nieważne.

Poza tym w oświadczeniu o przyjęciu spadkobierca powinien zaznaczyć, czy przyjmuje spadek wprost, czy też z dobrodziejstwem inwentarza.

Jakie są skutki złożenia przez spadkobiercę oświadczenia?

Jeśli spadkobierca zdecyduje się na przyjęcie spadku, będzie miał udział w majątku spadkowym, lecz będzie także ponosił odpowiedzialność za zobowiązania, których podmiotem był spadkodawca. Zobowiązania te określane są mianem długów spadkowych.

Charakter i zakres tej odpowiedzialności będzie zależał od złożenia i treści oświadczenia o przyjęciu spadku. Spadkobierca może bowiem przyjąć spadek:

• wprost (przyjęcie proste) - wtedy ponosi pełną odpowiedzialność za długi spadkowe z majątku spadkowego oraz majątku osobistego lub
• z dobrodziejstwem inwentarza (ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe).

W przypadku przyjęcia prostego spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkodawcy z całego swojego majątku, co oznacza, że od chwili przyjęcia spadku przez spadkobiercę egzekucja wszczęta przez wierzycieli spadkowych może być kierowana zarówno do przedmiotów wchodzących w skład masy spadkowej, jak i do przedmiotów wchodzących w skład osobistego majątku spadkobiercy. Jeżeli spadkobierców jest kilku, ponoszą oni odpowiedzialność za długi spadkowe, a więc i za zobowiązania podatkowe spadkodawcy, w stosunku do wielkości udziałów (proporcjonalnie do tego, co im przypadło w spadku).

Natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, czyli do wysokości aktywów. Oznacza to, że spadkobierca odpowiada całym swoim majątkiem, ale tylko do określonej wysokości. Jednak to ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi.

Jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacił niektóre długi spadkowe, nie wiedząc o istnieniu innych długówi ( i o których, przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć) ponosi odpowiedzialność za nie spłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił.

Poza tym, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.

Co się stanie, jeśli spadkobierca w terminie 6 miesięcy nie złoży stosownego oświadczenia?

Kodeks cywilny wskazuje, że brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Należy jednak podkreślić, iż dotyczy to spadków otwartych od dnia 18 października 2015 r. Jest to efekt wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 539)

Co do spadków otwartych przed 18 października 2015 r., należy stosować przepisy poprzednio obowiązujące, gdzie brak oświadczenia jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku (czyli spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczenia). Natomiast jeśli spadkobiercą jest:

1. osoba nie mająca pełne zdolności do czynności prawnych,
2. osoba, co do które istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia,
3. osoba prawna,

brak oświadczenia w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Pamiętaj, że:

• Spadkobierca, który złożył oświadczenie o przyjęciu spadku, nie może go później odwołać. Można natomiast uchylić się od skutków złożonego oświadczenia jeśli dotknięte jest ono wadą (np. błąd lub podstęp).
• Jeśli spadkobierca zmarł przed upływem terminu wyznaczonego do przyjęcia (lub odrzucenia) spadku, nie złożywszy żadnego oświadczenia, wówczas prawo do przyjęcia lub odrzucenia spadku przechodzi na osoby powołane do dziedziczenia po zmarłym spadkobiercy - to tzw. transmisja.
• Jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, wówczas przyjmuje się, że spadkobiercy, którzy w terminie nie złożyli żadnego oświadczenia, również przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
• Spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić.
• Odpowiedzialność spadkobiercy z tytułu zapisów i poleceń ogranicza się zawsze do wartości stanu czynnego spadku.
• Jeśli jest kilku spadkobierców, ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe do chwili działu spadku.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz.U.2014.121  ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.