Testament allograficzny, czyli jak sporządzić tzw. testament urzędowy?

Co to jest testament allograficzny?

Testament allograficzny jest formą zwykłego testamentu. Spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Z tego też względu ta forma testamentu bywa niekiedy określana jako tzw. testament urzędowy. Testament allograficzny jest dokumentem urzędowym (sporządzony zgodnie z prawem jest dowodem tego co zostało w nim ustalone). Z tego względu daje spadkodawcy korzyści porównywalne do testamentu notarialnego.

Jak sporządza się testament allograficzny?

Aby nastąpiło ważne sporządzenie testamentu allograficznego konieczne jest dokonanie następujących czynności :

• złożenie ustnego oświadczenia woli przez spadkodawcę przed upoważnionym do tego urzędnikiem w obecności dwóch świadków,
• spisanie oświadczenia spadkodawcy w protokole z podaniem daty jego sporządzenia, okoliczność, że w testamencie allograficznym (art. 951 § 1 kc) data jego rzeczywistego sporządzenia została przerobiona, nie powoduje nieważności tego testamentu (Uchwała Sądu Najwyższego z 7 marca 1978 roku, III CZP 13/78)  
• odczytanie protokołu spadkodawcy w obecności dwóch świadków,
• podpisanie protokołu przez spadkodawcę, urzęndika oraz świadków testamentu (w sytuacji gdy spadkodawca nie może podpisać protokołu należy to odnotować i podać przyczynę braku podpisu).

Czy spadkodawca może w inny sposób wyrazić swą wolę?

Testator sporządzając tą formę testamentu musi wyrazić swoją wolę ustnie. Nie może skorzystać z innego systemu znaków, np. z języka migowego. W związku z powyższym osoby głuche oraz nieme nie mogą sporządzić testamentu allograficznego. Przyjmuje się również, że nie jest dopuszczalne ustne potwierdzenie przez testatora odczytanego mu wcześniej projektu testamentu, nawet w sytuacji gdy sam go sporządził. Niedopuszczalne jest także potwierdzenie treści testamentu ustnego, który utracił moc.

Jakie osoby pełniące funkcje publiczne są uprawnione do przyjęcia oświadczenia?

Osobami uprawnionymi do przyjęcia oświadczenia spadkodawcy są:

• wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa,
• sekretarz powiatu,
• sekretarz gminy,
• kierownik urzędu stanu cywilnego.

Osoba, która odbiera oświadczenie od testatora nie może być z nim spokrewniona, spowinowacona oraz pozostawać z nim w bliskim stosunku. Osoba ta pełni podobną rolę jak notariusz w trakcie sporządzania testamentu notarialnego.

Jakie są wymogi w stosunku do świadków?

Jeśli chodzi o świadków to może nim być każdy z wyjątkiem osób, które:

• nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych;
• są niewidome, głuche lub nieme;
• nie mogą czytać i pisać;
• nie władają językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
• zostały skazane prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania;
• mają w testamencie przewidzianą jakąś korzyść oraz małżonek takiej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego lub drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

Ustawa stanowi ponadto, że oświadczenie spadkodawca składa w obecności dwóch świadków. Należy przez to rozumieć, że może ich być co najmniej dwóch. Nie ma jednak przeszkód aby była to większa liczba osób. Istotne jest to, że musza oni być obecni w chwili gdy spadkodawca składa swe oświadczenie. Ponadto przyjmuje się, że świadkiem może być osoba, która sporządza protokół.

Kto sporządza protokół i co on zawiera?

Ustawa nie wprowadza tutaj jakichś ograniczeń – należy więc przyjąć, że protokół zawierający oświadczenie spadkodawcy może być spisany przez każdą osobę.

Może to być urzędnik, który odbiera oświadczenie, świadek lub inna osoba. Protokół może zostać sporządzony pismem ręcznym lub maszynowym. W protokole należy zamieścić datę jego sporządzenia. Przyjmuje się, że powinna to być data składająca się z dnia, miesiąca oraz roku. Wreszcie protokół musi zostać odczytany spadkodawcy w obecności dwóch świadków. Pozwala to samemu spadkodawcy, a także osobie urzędowej i świadkom stwierdzić, czy treść protokołu wiernie odtwarza rzeczywistą wolę spadkodawcy. Po odczytaniu powinien on zostać podpisany przez spadkodawcę, osobę wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Podpis powinien składać się co najmniej z nazwiska osoby składającej podpis.

Jakie skutki pociąga za sobą nie dopełnienie powyższych wymogów formalnych?

Niedopełnienie któregokolwiek z wyżej opisanych wymogów (z wyjątkiem daty) dla testamentu allograficznego powoduje jego nieważność. Przyjmuje się tutaj możliwość dokonania tzw. konwersji (konwersja może mieć miejsce w przypadku nieważnej czynności prawnej - np. w przypadku nieważnego testamentu allograficznego, jest to sytuacja, w której nieważna czynność prawna spełnia równocześnie przesłanki wymagane dla ważności czynności prawnej innego rodzaju). Konwersja testamentu allograficznego polega więc na tym, iż uznaje się go za testament ważny jednak nie allograficzny, a testament ustny.

Pamiętaj że:

• Testament allograficzny podobnie jak akt notarialny jest dokumentem urzędowym – stanowi dowód postanowień zawartych w jego treści; podważenie takiego dokumentu jest bardzo trudne,
• Aby taki dokument był ważny muszą być spełnione wymienione wyżej wymogi formalne, a to nierzadko powoduje sporo trudności.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl