Dopuszczalność skarg podmiotów prywatnych o unieważnienie przepisów wspólnotowych

Ponadto firma Plaumann domagała się odszkodowania w kwocie blisko 40 tys. DEM.

W wyroku ETS wskazał, co następuje:

1. Skarga o unieważnienie zostaje oddalona jako niedopuszczalna.

2. Skarga o odszkodowanie zostaje oddalona jako bezzasadna.

3. Skarżący zostaje obciążony kosztami.

Trybunał stwierdził bowiem, iż zaskarżony akt należy uznać za decyzję odnoszącą się do określonego podmiotu i mającą skutek wiążący tylko wobec niego.

Zdaniem Trybunału, przepis drugiego akapitu art. 173 Traktatu EWG (obecnie art. 230 Traktatu o WE) dopuszcza wnoszenie skarg przez jednostki przeciwko decyzjom skierowanym do „innej osoby”, które dotyczą tych jednostek w sposób bezpośredni i indywidualny, jednocześnie nie precyzując ani nie ograniczając zakresu tego terminu. W związku z tym sformułowanie i sens tego postanowienia uzasadniają możliwie najszerszą wykładnię. Ponadto zawartych w Traktacie postanowień w kwestii prawa zainteresowanych osób do wnoszenia skarg nie można interpretować restrykcyjnie. Wobec braku odpowiedniego postanowienia w Traktacie nie można domniemywać ograniczenia w tej kwestii.

Z przepisów Traktatu wynika, że decyzja charakteryzuje się ograniczoną liczbą adresatów, do których jest skierowana.

W celu ustalenia, czy w danym przypadku chodzi o decyzję, należy więc zbadać, czy dany akt dotyczy określonych podmiotów - bezpośrednio i indywidualnie. Należy przy tym, jak stwierdził Trybunał, najpierw sprawdzić, czy spełniony jest drugi warunek dopuszczalności skargi o swierdzenie nieważności aktu wspólnotowego wniesionej przez podmiot prywatny, ponieważ byłoby zbędne badanie, czy decyzja dotyczy skarżącego bezpośrednio, jeśli nie dotyczy go indywidualnie.

W orzeczeniu ETS w sprawie Plaumann & Co. v Commission  zostały sformułowane warunki dopuszczalności skarg o unieważnienie pochodzących od osób fizycznych i prawnych. Według Trybunału decyzja dotyczy indywidualnie osób innych niż adresat, gdy zostanie wykazane, że ,,decyzja taka wpływa na ich sytuację prawną z racji pewnych cech im szczególnych lub z racji okoliczności faktycznych odróżniających pewne osoby od wszelkich innych osób i wyróżniających je indywidualnie w sposób identyczny jak przypadku osoby będącej adresatem decyzji”. Formuła ta, wielokrotnie powtarzana w późniejszym orzecznictwie, stała się podstawowym wyznacznikiem interpretacji dopuszczalności skarg o unieważnienie.

W omawianej sprawie sporna decyzja wywiera wpływ na skarżącego jako importera klementynek, czyli ze względu na prowadzoną przez niego działalność handlową, którą każdy podmiot może podjąć w dowolnym momencie, stąd decyzja ta nie indywidualizuje skarżącego w sposób analogiczny jak jej adresata. Dlatego też skargę o unieważnienie Trybunał uznał za niedopuszczalną.

W praktyce skarżący mają olbrzymie problemy z wykazaniem, że decyzja wpływa na ich sytuację indywidualnie w rozumieniu formuły przyjętej przez Trybunał. W konsekwencji tylko w kilku przypadkach skarga o unieważnienie została uznana za dopuszczalną. 

To restrykcyjne stanowisko Trybunału było uznanie przez Trybunału, iż podstawowym forum prawa wspólnotowego są sądy krajowe, a jednostki swoich praw dochodzą w pierwszym rzędzie w tych sądach. Dopiero gdy sąd rozpoznający określoną sprawę napotyka na trudności w interpretacji, stosowaniu lub ma wątpliwości co do ważności określonego aktu prawa wspólnotowego, może wystąpić do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego.

Dla osób fizycznych i prawnych sądem podstawowym jest zawsze właściwy sąd krajowy. Wraz z utworzeniem Sądu Pierwszej Instancji i przekazaniem temu sądowi kompetencji do rozpoznawania skarg o unieważnienie pochodzących od osób fizycznych i prawnych, ,,formuła Plaumanna” została przejęta przez ten Sąd. Niedawno dokonano jednak próby zmiany przyjętego sposobu interpretacji akapitu 4 artykułu 230 TWE i kryterium bezpośredniego i indywidualnego interesu. 

Poza tym, co już zostało omówione, warto jeszcze zawuważyć, iż skarżący w omawianej sprawie dołączył do skargi żądanie stwierdzenia ewentualnej szkody spowodowanej przez zaskarżoną decyzję; podczas procedury pisemnej i ustnej skarżący sprecyzował przedmiot żądania i określił wysokość poniesionej szkody. Wnioski skargi o odszkodowanie stanowią dopuszczalne rozwinięcie wniosków zawartych w skardze; tak więc, zdaniem Trybunału, są one dopuszczalne zgodnie z cytowanym wyżej art. 38 § 1 lit. d  Regulaminu postępowania przed ETS.

Te wnioski skarżącego zmierzały do wypłacenia odszkodowania, którego wysokość odpowiadała wysokości opłat celnych i podatku obrotowego, jakie zobowiązany był opłacić w wyniku decyzji, przeciwko której wniósł skargę o unieważnienie. Trybunał zauważył, że szkoda, jaką miał ponieść skarżący, wynika z tej decyzji i skarga o odszkodowanie ma w istocie na celu zniesienie skutków prawnych, które sporna decyzja pociągnęła za sobą dla skarżącego. 

Jednak akt administracyjny, który nie został unieważniony, nie może jako taki stanowić bezprawnego działania administracji na szkodę osób, do których się odnosi. W związku z tym nie mogą się one, zdaniem Trybunału, domagać odszkodowania z powodu wydania tego aktu. Trybunał nie może bowiem w drodze skargi o odszkodowanie podejmować środków znoszących skutki prawne decyzji, która nie została unieważniona.

Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 lipca 1963 r. w sprawie 25/62 - Plaumann & Co przeciwko Komisji; OETS z 2002 r., poz. 2