Jak prowadzone jest postępowanie w związku z nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej?

26.6.2017

12 lipca 2017 r. wejdzie w życie ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Określa ona zasady i tryb przeciwdziałania, w celu ochrony interesu publicznego, praktykom nieuczciwie wykorzystującym przewagę kontraktową przez nabywców produktów rolnych lub spożywczych czy dostawców tych produktów, jeżeli to wykorzystywanie wywołuje lub może wywołać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej dotyczy wyłącznie rynku rolno-spożywczego.

Zgodnie z jej przepisami posiadanie przewagi kontraktowej nie jest zakazane, niedozwolone jest jej nieuczciwe wykorzystywanie, czyli gdy jej wykorzystywanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes.

Nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej może skutkować nałożeniem przez Prezesa UOKiK

Do jakiej instytucji należy złożyć zawiadomienie w sprawie podejrzenia nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej?

Pisemne zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową należy zgłosić do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Sprawy będą rozpatrywane przez Delegaturę UOKiK w Bydgoszczy (ul. Długa 47, 85-034 Bydgoszcz).

Co należy zawrzeć w takim zawiadomieniu?

Zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową musi zawierać:

wskazanie podejrzanego przedsiębiorcy (nazwa, adres albo siedziba);
opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia;
uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy;
dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie (nazwa, adres).

Do zawiadomienia należy dołączyć wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów.

Kto może złożyć zawiadomienie w tej sprawie?

Pisemne zawiadomienie może złożyć przedsiębiorca, który podejrzewa stosowanie wobec niego praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

Co oznacza, że w zawiadomieniu powinno znaleźć się „uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy”?

W zawiadomieniu należy zawrzeć wszelkie informacje znane zawiadamiającemu, mające znaczenie dla wstępnej oceny sprawy. O uprawdopodobnieniu naruszenia ustawy można mówić wtedy, gdy przedstawione w zawiadomieniu informacje w ocenie Prezesa UOKiK świadczą, że mogło dojść do stosowania praktyki.

Uprawdopodobnienie pojmowane jest jako środek zastępczy dowodu w ścisłym znaczeniu, niedający pewności, a dający wyłącznie prawdopodobieństwo twierdzenia o jakimś fakcie. Nie jest to równoznaczne z jego pełnym udowodnieniem. Wystarczają także dowody pośrednie i domniemania faktyczne, czyli wyciąganie logicznych wniosków o faktach na podstawie innych ustalonych faktów.

Kiedy można złożyć zawiadomienie?

Zawiadomienie można złożyć w dowolnym momencie. Należy jednak pamiętać, że nie wszczyna się postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, jeżeli upłynęły 2 lata od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania.

W jaki sposób należy złożyć zawiadomienie? Czy można to zrobić w formie e‑mailowej?

Formalne zawiadomienie powinno mieć formę pisemną. Trzeba dołączyć do niego wszelkie dokumenty, jakie mogą stanowić dowód w sprawie, np. umowy, korespondencję, w tym e‑maile itp.

Sygnały o nieprawidłowościach można zaś składać w dowolnej formie, w tym na adres: przewaga@uokik.gov.pl.

Co istotne, złożenie zawiadomienia nie oznacza, że UOKiK automatycznie zdecyduje o wszczęciu postępowania.

Czy dołączone do zawiadomienia dokumenty muszą spełniać jakieś wymogi formalne, np. czy powinny to być tylko oryginały?

Dokumenty załączane do zawiadomienia mogą mieć dowolną formę.

Inaczej wygląda to w przypadku dokumentów przedstawianych w toku postępowania wyjaśniającego lub właściwego – tu muszą być przedstawione oryginały bądź kopie poświadczone za zgodność z oryginałem.

Czy można dołączyć do zawiadomienia potrzebne dokumenty na późniejszym etapie?

Tak, zawiadomienie można uzupełniać na dowolnym etapie. Jeśli wystąpią braki, najpewniej UOKiK zwróci się do przedsiębiorcy o ich uzupełnienie.

Czy ujawniana jest tożsamość przedsiębiorcy składającego zawiadomienie?

Zawiadomienie nie podlega automatycznemu włączeniu do akt prowadzonego postępowania a podejrzany przedsiębiorca ma prawo wglądu wyłącznie do akt prowadzonego przeciwko niemu postępowania. Zatem w tym kontekście tożsamość przedsiębiorcy nie jest ujawniana.

Należy jednak pamiętać, że stwierdzenie stosowania tego rodzaju praktyk wymaga oceny relacji dwustronnych podejrzanego przedsiębiorcy oraz jego kontrahentów. W ewentualnej decyzji wydanej w sprawie będzie zatem wskazany krąg podmiotów, wobec których doszło do stosowania zakazanych praktyk, a wśród nich może znajdować się również podmiot zawiadamiający. Co ważne, jego tożsamość może być ujawniona jako tożsamość przedsiębiorcy poszkodowanego, nie zaś zawiadamiającego.

Jak będą chronione dane zawiadamiającego podczas prowadzonego postępowania?

Postępowanie w sprawach praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczyna się z urzędu, co daje ochronę danych składającego zawiadomienie.

Ze względu jednak na sposób konstrukcji tych praktyk, ocena UOKiK oparta będzie na analizie dwustronnych relacji podejrzanego przedsiębiorcy. Oznacza to, że zawiadamiający prawdopodobnie objęty zostanie prowadzonym postępowaniem i jego relacje z podejrzanym również będą przedmiotem analizy, choć nie będzie w postępowaniu identyfikowany jako ten, który złożył zawiadomienie.

Co ważne, pracownicy UOKiK są obowiązani do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa oraz innych informacji chronionych na podstawie odrębnych przepisów, o których powzięli wiadomość w toku postępowania. Obowiązek ten obejmuje nie tylko informacje stanowiące materiał dowodowy konkretnego postępowania, lecz także wszelkie uzyskane dane niezależnie od tego, czy umożliwią one wszczęcie postępowania, czy też nie. Bez znaczenia pozostaje tu w jakim trybie informacje te zostały udostępnione Urzędowi (np. przekazane przez przedsiębiorcę w formie zawiadomienia na żądanie lub prośbę UOKiK, czy też w toku kontroli).

Należy jednak mieć na uwadze, że obowiązku ochrony tajemnicy nie stosuje się do informacji:

powszechnie dostępnych,
o wszczęciu postępowania,
o wydaniu decyzji kończących postępowanie i ich ustaleniach.

Za informacje powszechnie dostępne uznaje się przy tym te, co do których przedsiębiorca nie podjął niezbędnych działań w celu zachowania ich poufności (będą nimi na przykład informacje publikowane na stronie internetowej przedsiębiorcy).

Czy dane zawiadamiającego będą podawane opinii publicznej w wydawanej decyzji przez Prezesa UOKiK?

W decyzji Prezesa UOKiK będzie wskazany krąg podmiotów, wobec których przedsiębiorca stosował praktykę nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową. Wśród nich może znajdować się podmiot zawiadamiający.

Czy po otrzymaniu zawiadomienia UOKiK zawsze podejmuje działanie?

Nie, samo zawiadomienie nie zobowiązuje Urzędu do podjęcia formalnych działań. UOKiK ma zaś obowiązek odpowiedzieć na zawiadomienie i musi przekazać zawiadamiającemu informację o sposobie jego rozpatrzenia wraz z uzasadnieniem.

Czy, jeżeli UOKiK nie podejmuje działań, to zawiadamiający zostanie o tym powiadomiony?

Tak, nawet w razie niepodjęcia działań UOKiK przekaże zgłaszającemu pisemną informację o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia, wraz z uzasadnieniem.

Termin udzielenia odpowiedzi jest uzależniony od charakteru danej sprawy i okoliczności jej towarzyszących. Niemniej informacja powinna być przekazana bez zbędnej zwłoki, przy czym nie później niż w ciągu miesiąca, zaś w sprawie szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy. Termin ten może zostać wydłużony.

Czy zgłaszający zawiadomienie jest stroną postępowania i powinien być na bieżąco informowany o jego przebiegu?

Nie, stroną postępowania jest przedsiębiorca, wobec którego zostało wszczęte postępowanie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową.

Zgłaszający otrzymuje informację na temat sposobu rozpatrzenia zawiadomienia, nie jest zaś na bieżąco informowany o przebiegu postępowania.

Czy UOKiK może wezwać przedsiębiorcę składającego zawiadomienie do złożenia wyjaśnień? Czy może on odmówić ich złożenia?

Tak, UOKiK może wezwać przedsiębiorcę do uzupełnienia treści zawiadomienia, a przedsiębiorca może na to wezwanie nie odpowiedzieć.

Jednakże brak uzupełnienia może spowodować, że UOKiK nie zdecyduje się na wszczęcie postępowania, uznając, iż udostępnione informacje nie są wystarczające i stosowanie praktyki nie zostało uprawdopodobnione.

Na czym polega postępowanie wyjaśniające i ile trwa?

Postępowanie wyjaśniające wszczyna się z urzędu (a nie na żądanie czy zawiadomienie przedsiębiorcy), jeśli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów. Prowadzone jest w celu wstępnego ustalenia, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania właściwego.

W jego ramach UOKiK wstępnie oceni w szczególności:

czy istnieje przewaga kontraktowa,
czy faktycznie dochodzi do działań zarzucanych przedsiębiorcy,
jaki jest potencjalny krąg podmiotów dotkniętych praktyką,
czy można postawić zarzuty przedsiębiorcy oskarżanemu o stosowanie niedozwolonych praktyk.

Postępowanie wyjaśniające powinno się zakończyć w terminie 4 miesięcy, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. W uzasadnionych przypadkach termin ten może być przedłużony.

Czy zawsze wpierw wszczynane jest postępowanie wyjaśniające?

UOKiK nie ma obowiązku prowadzenia postępowania wyjaśniającego – postępowanie właściwe można wszcząć bez przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. W praktyce jednak w zdecydowanej większości spraw postępowanie właściwe będzie poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym, zwłaszcza w początkowym okresie stosowania ustawy.

Na czym polega różnica między postępowaniem wyjaśniającym a wystąpieniem do przedsiębiorcy?

W toku postępowania wyjaśniającego UOKiK gromadzi materiał, żeby ustalić, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, uzasadniające wszczęcie postępowania właściwego.

Z kolei wystąpienie w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową będzie kierowane do przedsiębiorcy w sytuacji, kiedy określone zachowanie może stanowić tę praktykę. UOKiK będzie przedstawiał przedsiębiorcy potencjalną kwalifikację podejmowanych przez przedsiębiorcę działań oraz wzywał do zajęcia stanowiska.

Wystąpienie do przedsiębiorcy umożliwia jego adresatowi zmianę praktyki i w ten sposób uniknięcie postępowania, ale także przedstawienie argumentów uzasadniających tę praktykę, co może spowodować, że UOKiK uzna ją za legalną.

Przedsiębiorca nie musi odnosić się do tego wezwania, brak wyjaśnień z jego strony może jednak spowodować, że UOKiK uzna za konieczne wszczęcie postępowania.

Wystąpienie do przedsiębiorcy zwykle kierowane jest w sprawach mniejszej wagi, jeśli uzasadnione jest przypuszczenie, iż będzie to skutkowało wyeliminowaniem praktyki. Jeżeli okaże się nieskuteczne – możliwe jest oczywiście wszczęcie postępowania i wydanie decyzji.

Na czym polega i ile trwa postępowanie właściwe?

Postępowanie właściwe w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową wszczynane jest w sytuacji, gdy zasadne jest postawienie zarzutu stosowania praktyk konkretnemu przedsiębiorcy. Przedsiębiorca ten staje się stroną prowadzonego postępowania.

Postępowanie to powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia, jednakże w sprawach szczególnie skomplikowanych możliwe jest jego przedłużenie.

Postępowanie właściwe może być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym.

Czy postępowanie może być wszczęte na wniosek dostawcy bądź nabywcy?

Nie, postępowanie jest wszczynane wyłącznie z urzędu, a nie na żądanie/wniosek przedsiębiorcy. Należy jednak podkreślić, że dostawca lub nabywca ma prawo złożyć do UOKiK zawiadomienie, które może stanowić podstawę wszczęcia postępowania wobec przedsiębiorcy podejrzanego o nadużywanie przewagi kontraktowej.

Z czym wiąże się postępowanie właściwe dla przedsiębiorcy podejrzanego o stosowanie nieuczciwej praktyki?

Przedsiębiorca podejrzany o nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej staje się stroną postępowania. Zyskuje on prawo wglądu do akt sprawy i prawo do zajmowania stanowiska odnośnie do każdej jej okoliczności. Ewentualne ograniczenie przedsiębiorcy w tym zakresie wymaga wydania przez Prezesa UOKiK stosownego postanowienia, podlegającego kontroli sądowej.

Przedsiębiorca korzysta z prawa do obrony oraz z wolności od samooskarżania. Jednocześnie musi liczyć się z ryzykiem nałożenia na niego, w decyzji kończącej postępowanie, kary za stosowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową, której maksymalną wysokość wyznacza poziom 3% obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym nałożenie kary pieniężnej.

Czy konsument może złożyć wyjaśnienia dotyczące istotnych okoliczności prowadzonej sprawy?

Konsument też może złożyć wyjaśnienia dotyczące istotnych okoliczności rozpoznawanej przez Prezesa UOKiK sprawy – każdy ma do tego prawo. Takie wyjaśnienia powinny być złożone na piśmie.

Warto przy tym odróżnić złożenie wyjaśnień od złożenia zawiadomienia dotyczącego stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową. Zawiadomienie może bowiem złożyć wyłącznie przedsiębiorca dotknięty ewentualną praktyką. Również w toku postępowania, ze względu na fakt, że praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową mogą być stosowane wyłącznie w relacjach między przedsiębiorcami, informacje i dokumenty będą pozyskiwane, co do zasady, od przedsiębiorców.

W jaki sposób UOKiK zbiera dowody w prowadzonej sprawie?

Ustawa nie zawiera zamkniętego katalogu metod pozyskiwania dowodów. Należy tu więc dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.

Dowody i informacje UOKiK pozyskuje m.in.:

ze źródeł publicznie dostępnych (np. publicznych rejestrów);
z treści zawiadomienia;
żądając przekazania informacji i dowodów od przedsiębiorców w toku postępowania;
w drodze kontroli prowadzonej u przedsiębiorcy.

Czy zawsze przeprowadzana jest kontrola u przedsiębiorcy objętego postępowaniem w sprawie podejrzenia o nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej?

Nie zawsze. Kontrolę przeprowadza się w przypadku, gdy istnieje uzasadnione przekonanie, że będzie ona skuteczniejszym narzędziem pozyskania dowodów niż pisemne żądanie ich przedstawienia.

W większości postępowań antymonopolowych nie jest przeprowadzana kontrola ani przeszukanie u przedsiębiorców, a jeśli już do tego dochodzi – obejmuje zwykle przedsiębiorcę podejrzewanego o stosowanie niedozwolonych praktyk. Kontrola może zdarzyć się też u innych przedsiębiorców, np. kontrahentów podejrzanego.

W przypadku postępowań w sprawie stosowania praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową należy oczekiwać analogicznych działań.

Czego przedsiębiorca może się spodziewać w czasie kontroli UOKiK?

Przeprowadzający kontrolę ma prawo do m.in.:

wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego;
żądania udostępnienia wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, w tym dokumentów na informatycznych nośnikach danych;
żądania dostępu do systemów informatycznych będących własnością innego podmiotu, zawierających dane kontrolowanego związane z przedmiotem kontroli w zakresie, w jakim kontrolowany ma do nich dostęp;
żądania sporządzenia przez kontrolowanego kopii lub wydruków materiałów;
żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, oraz udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie.

Kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej bądź Policji, a przebieg kontroli może być utrwalany przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk.

Z powyższymi uprawnieniami kontrolujących skorelowane zostały w ustawie odpowiednie obowiązki kontrolowanego (wg art. 18 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi).

Poza tym kontrolowany zobowiązany jest do zapewnienia kontrolującym warunków i środków niezbędnych do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w tym w szczególności:

sporządza we własnym zakresie kopie i wydruki materiałów i korespondencji oraz dokumentów zgromadzonych na nośnikach elektronicznych;
zapewnia kontrolującym, w miarę możliwości, samodzielne zamknięte pomieszczenie;
zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i materiałów zabezpieczonych podczas kontroli przedmiotów;
udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych.

Kontrolowany potwierdza też za zgodność z oryginałem sporządzonych kopii dokumentów i wydruków.

Czy kontrolowany przedsiębiorca może odmówić współpracy?

Kontrolowany przedsiębiorca lub osoba przez niego upoważniona mogą odmówić udzielenia informacji bądź współdziałania w toku kontroli jedynie wówczas, gdy naraziłoby to je lub ich małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak też osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki czy kurateli, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu na odpowiedzialność karną.

W pozostałym zakresie odmowa współpracy może skutkować ukaraniem przedsiębiorcy. Prezes Urzędu może bowiem nałożyć karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 mln euro, na przedsiębiorcę, który choćby nieumyślnie uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

Z jakimi konsekwencjami powinni się liczyć przedsiębiorcy nieuczciwie wykorzystujący przewagę kontraktową? Jakie kary mogą spotkać nieuczciwych przedsiębiorców?

Konsekwencje mogą być przede wszystkim finansowe. Nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej może skutkować nałożeniem przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej w wysokości nie większej niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. UOKiK może więc nałożyć na dostawcę albo nabywcę karę pieniężną w wysokości do 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Ponadto może nałożyć karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji stwierdzającej nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej i wzywającej do zaniechania tych praktyk.

Dodatkowo ustawa przewiduje dotkliwe kary finansowe za brak należytej współpracy w toku postępowania (nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli) – do 50 mln euro. Jeśli zatem przedsiębiorca nie udzieli informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielił informacji nieprawdziwych bądź wprowadzających w błąd, czy też utrudni przeprowadzenie kontroli, to może spotkać się z sankcją w postaci kary pieniężnej o równowartości do 50 mln euro.

Prezes Urzędu może też nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw m.in. za utrudnianie kontroli.

Są to maksymalne kwoty kar, które w praktyce będą dostosowywane do wagi naruszenia oraz towarzyszących mu okoliczności.

Należy pamiętać też o innego rodzaju konsekwencjach dla przedsiębiorcy nieuczciwie wykorzystującego przewagę kontraktową. Należą do nich negatywne skutki wizerunkowe, jakie wiążą się z tym, że jawne wersje decyzji Prezesa UOKiK są publikowane na stronie internetowej UOKiK. Publikacja jest opatrzona informacją, czy decyzja jest prawomocna.

Co oznacza rygor natychmiastowej wykonalności?

Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności oznacza, że obowiązki nałożone na przedsiębiorcę stają się wymagalne od momentu doręczenia decyzji lub postanowienia o nadaniu decyzji takiego rygoru, a nie od momentu uprawomocnienia się decyzji.

Jest to jednak możliwe jedynie w przypadku, gdy stosowanie praktyki zagraża dalszemu funkcjonowaniu pokrzywdzonemu przedsiębiorcy.

Od postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności stronie postępowania przysługuje zażalenie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Co to jest decyzja zabezpieczająca i jakie są jej skutki?

Decyzja zobowiązująca może być wydana, gdy:

w toku postępowania uprawdopodobnione zostanie naruszenie przez przedsiębiorcę zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej,
a
strona postępowania zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań w celu zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków.

W decyzji Prezes UOKiK zobowiązuje stronę do wykonania zaproponowanych przez nią zobowiązań i określa termin ich realizacji. Treść zobowiązań zawsze stanowi efekt uzgodnień pomiędzy organem a przedsiębiorcą.

Celem decyzji zobowiązującej jest szybkie zakończenie trwania naruszenia lub usunięcia jego negatywnych skutków. Pozwala to na przywrócenie pożądanego stanu równowagi pomiędzy działaniami przedsiębiorców przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków i czasu, których wymaga pełne postępowanie dowodowe oraz ewentualne postępowanie odwoławcze.

Decyzja zobowiązująca może być korzystna dla przedsiębiorcy – w razie jej wydania na przedsiębiorcę nie nakłada się kar z tytułu stosowania zakazanych praktyk.

Czy UOKiK może opublikować na swoich stronach internetowych także decyzję nieostateczną? A co jeśli się pomylił i uchylił decyzję? Czy jest na ten temat komunikat prostujący taką informację?

Decyzja Prezesa UOKiK wydawana na podstawie ustawy zawsze jest ostateczna – nie przysługuje od niej odwołanie do innego organu administracji. Decyzja ta może być natomiast nieprawomocna, gdy wniesione jest od niej odwołanie do sądu.

UOKiK publikuje jawne wersje decyzji niezwłocznie po ich wydaniu/doręczeniu stronom postępowania, zaznaczając, czy decyzja jest prawomocna. W przypadku wniesienia odwołania, informacja o wydaniu decyzji jest uzupełniania treściami odpowiednich wyroków sądów. Jeżeli zachodzi konieczność wydania zmienionej decyzji, również publikowana jest jej treść.

Praktyką UOKiK jest wydawanie komunikatów prasowych dotyczących wydania decyzji lub treści wyroków sądów jedynie w sprawach większej wagi.

Kogo może dotknąć kara pieniężna?

W sprawach dotyczących praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową kara może być nałożona na (zob. tabelkę wyżej):

dostawcę albo nabywcę, jeżeli choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej (w wysokości nie większej niż 3% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary);
przedsiębiorcę (dostawcę, nabywcę lub innego kontrolowanego przedsiębiorcę), jeżeli choćby nieumyślnie nie przekazał informacji lub dokumentów żądanych przez UOKiK, bądź udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji (wwysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro);
przedsiębiorcę kontrolowanego, który uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie udzielił żądanych informacji (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 50 mln euro);
przedsiębiorcę, wobec którego została wydana decyzja, postanowienie lub wyrok sądowy, jeżeli opóźnia się w ich wykonaniu (w wysokości maksymalnej stanowiącej równowartość 10 tys. euro za każdy dzień opóźnienia);
osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy, jeżeli osoba ta, umyślnie albo nieumyślnie nie wykonała wyżej wymienionych decyzji, postanowień lub wyroków, uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli, w tym nie wykonuje obowiązków w czasie kontroli (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
osobę upoważnioną przez przedsiębiorcę kontrolowanego, za udzielenie w toku kontroli nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd żądanych informacji, uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenia kontroli, za niewykonanie obowiązków w czasie kontroli lub uniemożliwianie albo utrudnianie okazania dokumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
pracownika przedsiębiorcy kontrolowanego, za uniemożliwianie lub utrudnianie okazania dokumentów (w wysokości maksymalnej stanowiącej pięćdziesięciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw);
świadka i biegłego, za nieuzasadnioną odmowę zeznań/złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo/opóźnienie złożenia opinii lub nieusprawiedliwione niestawiennictwo na wezwanie UOKiK (w wysokości maksymalnej 5 tys. zł).

Jakie okoliczności są brane pod uwagę przy wymierzaniu kary finansowej?

W razie określania zasadniczej kary za naruszenie przepisów ustawy, czyli za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej (do 3% obrotu), bierze się pod uwagę następujące okoliczności:

okres,
skutki rynkowe,
stopień naruszenia – tu ważne są okoliczności dotyczące natury naruszenia i działalności dostawcy albo nabywcy, która stanowiła przedmiot naruszenia, oraz specyfiki rynku, na którym do niego doszło.

Ponadto uwzględnia się okoliczności łagodzące oraz obciążające; do łagodzących należą:

dobrowolne usunięcie skutków naruszenia;
zaniechanie przez dostawcę albo nabywcę, z własnej inicjatywy, stosowania praktyki nieuczciwie wykorzystującej przewagę kontraktową przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu;
podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków;
współpraca z Prezesem UOKiK w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.

Okolicznościami obciążającymi są zaś:

umyślność naruszenia,
dokonanie uprzednio podobnego naruszenia.

Natomiast w przypadku wymierzania kary za opóźnienie w wykonaniu decyzji (do 10 tys. euro za każdy dzień) uwzględnia się skutki rynkowe niewykonania decyzji, postanowień i wyroków.

Kary za brak należytej współpracy z Urzędem w toku postępowania, tj. za nieprzekazanie informacji, utrudnianie kontroli (do 50 mln euro) określane są z uwzględnieniem wpływu naruszenia na przebieg i termin zakończenia postępowania.

Czy na przedsiębiorcę, któremu udowodniono nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej, zawsze nakładana jest kara pieniężna?

Nałożenie kary finansowej nie jest automatyczne i w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów Prezes UOKiK nie musi korzystać z tej możliwości. Niemniej odstąpienie od wymierzenia tego rodzaju sankcji wymaga zaistnienia szczególnych okoliczności.

Wobec tego należy spodziewać się, że regułą jest nałożenie kary. Celem jej zastosowania jest bowiem zapewnienie, że przedsiębiorcy poniosą negatywne konsekwencje swoich niezgodnych z prawem działań i w przyszłości będą stosowali się do przepisów

Czy przewidziano kary dla firm, które niesłusznie oskarżą swego partnera biznesowego?

Ustawa nie przewiduje takich kar. Składający zawiadomienie musi się jednak liczyć z tym, że będzie miał obowiązek współpracować z UOKiK, a nieudzielenie informacji żądanych przez Prezesa Urzędu lub udzielenie informacji nieprawdziwych może skutkować nałożeniem kary pieniężnej w wysokości do 50 mln euro.

Należy jednak pamiętać, że wszystkie postępowania prowadzone przez Prezesa UOKiK wszczynane będą wyłącznie z urzędu, na podstawie zawiadomienia, a nie na wniosek przedsiębiorcy.

W jakim czasie i gdzie przedsiębiorca, wobec którego toczyło się postępowanie, może złożyć odwołanie?

Od decyzji Prezesa UOKiK przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie miesiąca od dnia jej doręczenia.

Odwołanie wnosi się do UOKiK, który przekazuje je potem, wraz z aktami sprawy, do sądu ochrony konkurencji i konsumentów.

Jak wygląda rozpatrywanie odwołania przez UOKiK przed przekazaniem go do sądu?

W razie wniesienia odwołania przez przedsiębiorcę, wobec którego toczyło się postępowanie, działania UOKiK mogą wyglądać następująco:

Urząd może przeprowadzić dodatkowe czynności w celu wyjaśnienia zarzutów;
jeśli uzna odwołanie za:

słuszne – Urząd może uchylić albo zmienić decyzję w całości lub w części; informuje o tym wtedy przedsiębiorcę i wydaje nową decyzję (od tej decyzji przedsiębiorca także ma prawo się odwołać);
niesłuszne – Urząd przekazuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia odwołania.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (Dz.U. z 2017 r., poz. 67);
ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2015 r. poz. 184, 1618 i 1634 oraz z 2016 r. poz. 1823);
ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1822).

Na podst. strony UOKiK

A.J.
Zespół e-prawnik.pl