Jak zostać pracownikiem socjalnym?

Jak sama nazwa wskazuje cel pracy pracownika socjalnego nie jest tylko ekonomiczny. Jest to swoisty zawód, który charakteryzuje się wykonywaniem pracy na rzecz innych. Pracownik socjalny musi oczywiście wykazać się także szeregiem cech, które w tego typu pracy są niezbędne.

Kto może zostać pracownikiem socjalnym?

Pierwszym warunkiem, jaki powinien spełniać kandydat na pracownika socjalnego jest:

• dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych albo

• ukończenie studiów wyższe na kierunku praca socjalna albo

• ukończenie do dnia 31 grudnia 2013 r. studiów wyższych o specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego na jednym z kierunków: 

1. pedagogika,

2. pedagogika specjalna,

3. politologia,

4. polityka społeczna,

5. psychologia,

6. socjologia,

7. nauki o rodzinie.

W zawodzie pracownika socjalnego przewidziane zostały stopnie specjalizacji, i tak:

• I stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej, mający na celu uzupełnienie wiedzy i doskonalenie umiejętności zawodowych pracowników socjalnych,

• II stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej, mający na celu pogłębienie wiedzy i doskonalenie umiejętności pracy z wybranymi grupami osób korzystających z pomocy społecznej.

Dla osiągnięcia kolejnych stopni specjalizacji konieczne jest odbycie szkolenia. Szkolenie w zakresie specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego mogą realizować jednostki prowadzące kształcenie i doskonalenie zawodowe po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Przy ministrze właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego działa Centralna Komisja Egzaminacyjna do spraw stopni specjalizacji zawodowej pracowników socjalnych, której członków powołuje minister.

Czym zajmuje się Centralna Komisja Egzaminacyjna?

Do zadań Komisji należy w szczególności:

1. przeprowadzanie postępowania w zakresie nadawania stopni specjalizacji zawodowej oraz egzaminu dla pracowników socjalnych ubiegających się o II stopień specjalizacji zawodowej w marcu i październiku każdego roku; 

2. nadawanie II stopnia specjalizacji zawodowej; 

3. prowadzenie rejestru wydanych dyplomów;

4. powoływanie przewodniczącego i członków regionalnych komisji egzaminacyjnych do spraw stopni specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego; 

5. kontrolowanie pracy regionalnych komisji egzaminacyjnych i podmiotów prowadzących szkolenia; 

6. opiniowanie dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego kandydatów na konsultantów prac dyplomowych na II stopień specjalizacji;

7. przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego informacji dotyczących zasięgu, przebiegu i poziomu szkoleń w zakresie specjalizacji; 

8. opiniowanie spraw spornych dotyczących pracy komisji regionalnych.

W związku z wykonywaniem powyższych czynności członkom Komisji przysługują diety oraz inne należności za czas podróży, na zasadach określonych w przepisach dotyczących podróży służbowych pracowników na obszarze kraju. Centralna Komisja Egzaminacyjna nie jest jedynym organem tego typu, bowiem przy urzędach marszałków w samorządach województw działają regionalne komisje egzaminacyjne do spraw stopni specjalizacji zawodowej pracowników socjalnych. Komisje te zajmować się mają - między innymi - przeprowadzaniem postępowania w zakresie nadawania stopni specjalizacji zawodowej oraz egzaminu dla pracowników socjalnych, ubiegających się o I stopień specjalizacji zawodowej, nadawaniem I stopnia specjalizacji zawodowej, prowadzeniem rejestru wydanych dyplomów.

Co należy do obowiązków pracownika socjalnego?

Oczywiście podstawowym obowiązkiem pracownika socjalnego jest praca socjalna. Ponadto ustawodawca do obowiązków pracownika socjalnego zalicza także konieczność dokonywania analizy i oceny zjawisk, które powodują zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej oraz kwalifikowanie do uzyskania tych świadczeń. Nadto pracownik socjalny ma obowiązek udzielania informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych osobom, które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej sytuacji życiowej; skuteczne posługiwanie się przepisami prawa w realizacji tych zadań oraz pomagać w uzyskaniu dla osób będących w trudnej sytuacji życiowej poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe, samorządowe i organizacje pozarządowe oraz wspierać w uzyskiwaniu pomocy. Poza tym ustawodawca nakłada na pracownika socjalnego szereg obowiązków natury moralnej, jak obowiązek udzielania pomocy zgodnie z zasadami etyki zawodowej, pobudzania społecznej aktywności i inspirowania działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych.

W celu przeciwdziałania i ograniczania patologii i skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenie skutków ubóstwa pracownik socjalny ma obowiązek współpracować i współdziałać z innymi specjalistami. Nadto powinien inicjować nowe formy pomocy osobom i rodzinom mającym trudną sytuację życiową oraz inspirować powołanie instytucji świadczących usługi służące poprawie sytuacji takich osób i rodzin.

Ustawa nakłada na pracownika socjalnego szereg obowiązków natury „moralnej", kształtuje niejako zasady etyki zawodowej pracownika socjalnego. Zgodnie bowiem z jej postanowieniami przy wykonywaniu zadań pracownik socjalny jest obowiązany kierować się zasadami etyki zawodowej, zasadą dobra osób i rodzin, którym służy, poszanowania ich godności i prawa tych osób do samostanowienia, przeciwdziałać praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osobę, rodzinę lub grupę.

Kto może zatrudnić pracownika socjalnego?

Z racji celu swojej pracy pracownika socjalnego zatrudniać mogą - między innymi - jednostki organizacyjne właściwe w sprawach zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu, szpitale, placówki opiekuńczo-wychowawcze, zakłady karne. Oczywiście celem takiego zatrudnienia powinno być wykonywanie zadań tych jednostek w zakresie pomocy społecznej.

Jakie uprawnienia posiada pracownik socjalny?

Cel pracy oraz funkcja społeczna pracownika socjalnego sprawiły, iż korzysta on z prawa pierwszeństwa przy wykonywaniu swoich zadań w urzędach, instytucjach i innych placówkach. Organy te natomiast są obowiązane do udzielania mu pomocy w zakresie wykonywania tych czynności.

Pracownik socjalny posiada także dodatkowe uprawnienia pracownicze, ponieważ jeżeli jest zatrudniony w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, a do jego obowiązków należy praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli przepracował nieprzerwanie i faktycznie co najmniej 5 lat, przysługuje mu raz na dwa lata dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych.

Jeśli do podstawowych obowiązków pracownika, zatrudnionego w samorządowej jednostce organizacyjnej pomocy społecznej, należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku, w tym przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych poza siedzibą jednostki, przysługuje mu wypłacany co miesiąc dodatek do wynagrodzenia w wysokości 250 zł.

Takiemu pracownikowi przysługuje ponadto zwrot kosztów przejazdów z miejsca pracy do miejsc wykonywania przez niego czynności zawodowych, w przypadku braku możliwości zapewnienia dojazdu środkami pozostającymi w dyspozycji zatrudniającego go pracodawcy.

Pracownikowi socjalnemu przysługuje też zwrot kosztów uczestnictwa w szkoleniach w zakresie specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego, w kwocie nie mniejszej niż 50 % kosztów szkolenia.

Pamiętaj, że: 

• Prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej regulują przepisy o pracownikach samorządowych, 

• Pracownik socjalny ma obowiązek udzielać osobom zgłaszającym się pełnej informacji o przysługujących im świadczeniach i dostępnych formach pomocy, zachować w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynności zawodowych, także po ustaniu zatrudnienia, chyba że działa to przeciwko dobru osoby lub rodziny oraz podnosić swoje kwalifikacje zawodowe poprzez udział w szkoleniach i samokształcenie, 

• Pracownikowi socjalnemu przysługuje ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych.

Podstawa prawna: 

• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2004 r., Nr 64, poz. 593 ze zm.)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.