Kiedy nastąpi zmniejszenie lub zawieszenie świadczeń pracującego emeryta lub rencisty?

Jeżeli dorabiasz do emerytury czy renty, to dodatkowe zarobki mogą spowodować, że ZUS zawiesi albo zmniejszy Twoje świadczenie. Dotyczy to jedynie zarobków z działalności objętej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, np. z umowy o pracę.

Jakie świadczenia ZUS może zmniejszyć lub zawiesić?

ZUS może zmniejszyć albo zawiesić:

• emeryturę, jeśli nie osiągnąłeś powszechnego wieku emerytalnego, (jest on ustalany indywidualnie dla każdego w zależności od daty urodzenia i płci),
• rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• rentę rodzinną,
• rentę inwalidy wojskowego, jeżeli twoja niezdolność do pracy nie ma związku ze służbą wojskową, oraz rentę rodzinną po tym inwalidzie wojskowym,
• rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z:
  • wypadkiem przy pracy,
  • wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy sprzed 1 stycznia 2003 r.,  
  • chorobą zawodową.

Kiedy ZUS nie zawiesi ani nie zmniejszy Twojego świadczenia?

ZUS nie zawiesi ani nie zmniejszy Twojego świadczenia (bez względu na wysokość zarobków), jeżeli:

• jesteś emerytem i osiągnąłeś powszechny wiek emerytalny przed podjęciem pracy zarobkowej bądź przed przejściem na emeryturę,
• masz prawo do renty: inwalidy wojennego, z tytułu pobytu w obozie i w miejscach odosobnienia lub rent rodzinnych po tych inwalidach,
• masz prawo do renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową bądź renty rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć ma związek ze służbą wojskową,
• masz przychody z pracy, która nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, np. umowy o dzieło z pracodawcą innym niż własny,
• złożyłeś wniosek o zawieszenie świadczenia i przez cały rok kalendarzowy nie wypłacaliśmy Ci emerytury lub renty,
• masz ustalone prawo do emerytury, która podlegała zawieszeniu z uwagi na to, że przez cały rozliczany rok kalendarzowy pracowałeś w ramach tego samego stosunku pracy i na rzecz tego samego pracodawcy, u którego pracowałeś przed przejściem na emeryturę.

Kiedy ZUS może zawiesić Twoje świadczenie za część roku kalendarzowego?

ZUS może zawiesić Twoje świadczenie za część roku kalendarzowego, jeżeli:

• jesteś emerytem i osiągnąłeś powszechny wiek emerytalny w ciągu rozliczanego roku kalendarzowego,
• złożyłeś wniosek o zawieszenie świadczenia i przez część roku nie wypłacaliśmy Ci emerytury lub renty,
• masz  ustalone prawo do emerytury i przez część roku emerytura była zawieszona, gdyż pracowałeś na podstawie tego samego stosunku pracy i na rzecz tego samego pracodawcy, u którego pracowałeś przed przejściem na emeryturę.

Jakie zarobki spowodują, że ZUS może zawiesić lub zmniejszyć Ci emeryturę lub rentę?

ZUS może zawiesić bądź zmniejszyć Ci emeryturę lub rentę, jeżeli otrzymujesz przychody z:

• pracy na podstawie stosunku pracy,
• pracy nakładczej,
• umowy zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów,
• umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenie lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu tej umowy,
• pracy na podstawie:
  • umowy zlecenia,
  • umowy agencyjnej,
  • innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,
  • umowy o dzieło,

- jeżeli zawarłeś taką umowę z pracodawcą, z którym pozostajesz w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonujesz pracę na rzecz własnego pracodawcy,

• pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
• pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
• odpłatnego świadczenia pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• pobierania stypendium sportowego,
• sprawowania mandatu posła i posła do Parlamentu Europejskiego oraz senatora,
• wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej,
• z pełnienia służby w tzw. służbach mundurowych (jak policja, Straż Pożarna itd.).

Jeśli natomiast uzyskujesz przychody na innej podstawie niż zatrudnienie, służba, inna praca zarobkowa albo pozarolnicza działalność, to nie wpłyną one na zawieszenie lub zmniejszenie Twojej emerytury lub renty.

Jeżeli jesteś uczniem gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej, ponadpodstawowej bądź studentem, nie ukończyłeś 26 roku życia i osiągasz przychody z umowy agencyjnej, zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu, to ten przychód nie spowoduje zawieszenia ani obniżenia renty. Taka umowa nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych.

Jaki przychód wpływa na zawieszenie albo zmniejszenie emerytury lub renty?

Przychód osiągany przez emeryta lub rencistę z tytułu wykonywania określonej dodatkowej pracy przyjmowany jest w wysokości stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przy ustalaniu, czy przychód spowoduje zawieszenie albo zmniejszenie świadczenia, ZUS uwzględni więc wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli prowadzisz pozarolniczą działalność – przyjmie przychód, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. ZUS przyjmie, że osiągnąłeś przychód w miesiącu (roku), w którym został Ci wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Jeżeli osiągasz przychód za granicą, to on również może wpłynąć na zawieszenie albo obniżenie Twojej emerytury lub renty.

Zawieszenie prawa do świadczeń bądź zmniejszenie ich wysokości w ciągu roku

Jeśli z zawiadomienia o wysokości przychodu, jaki zamierzasz osiągnąć, wynika, że:

• nie przekroczy on 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ZUS wypłaci Ci świadczenie w pełnej wysokości,
• przekroczy on 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, lecz nie wyniesie więcej niż 130% tej kwoty, ZUS zmniejszy Twoje świadczenie,
• przekroczy on 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ZUS zawiesi wypłatę Twojego świadczenia.

Od 1 marca do końca maja 2017 roku:

• 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 2.953,30 zł;
• 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 5484,60 zł

Kwoty te zmieniają się co 3 miesiące.

Jeżeli więc np. z zawiadomienia nadesłanego przez emeryta lub rencistę wynika, że jego zamiarem jest osiągnie przychodu przekraczającego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższego jednak niż 130% tego wynagrodzenia, Oddział ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu wysokości świadczenia.

W decyzji tej ZUS ustala, że zmniejszenie emerytury czy renty następuje od miesiąca, w którym została wydana ta decyzja (albo od miesiąca następnego, jeżeli nie było możliwe wprowadzenie zmniejszenia w miesiącu wydania decyzji) i określa kwotę, o jaką emerytura lub renta podlega zmniejszeniu.

Jeśli emeryt lub rencista zawiadomi organ rentowy o podjęciu zatrudnienia i osiąganiu przychodu powodującego zmniejszenie świadczenia za okres wsteczny, ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu świadczenia od miesiąca wydania decyzji albo od następnego miesiąca (od możliwie najbliższego terminu płatności przewidzianego dla tego świadczenia). W trakcie roku kalendarzowego nie dokonuje się bowiem rozliczenia świadczeń. 

Jak ZUS zmniejsza emeryturę lub rentę?

Najpierw odejmuje od przychodu tzw. próg zarobkowy wynoszący 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Różnica to kwota, o którą ZUS obniży emeryturę lub rentę. Jeśli jednak wyliczona kwota jest wyższa niż tzw. maksymalne kwoty zmniejszenia, to zmniejszy emeryturę czy rentę tylko o te kwoty maksymalnego zmniejszenia. Maksymalna kwota zmniejszenia od 1 marca 2017 r. wynosi:

• 565,53 zł – emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 424,18 zł – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy,

• 480,73 zł – renta rodzinna dla jednej osoby.

Jakie obowiązki mają emeryci, renciści oraz płatnicy składek?

Jeżeli jesteś emerytem lub rencistą, to zawiadom ZUS o podjęciu dodatkowej pracy zarobkowej i o wysokości osiąganego przychodu. Dotyczy to także Twojego płatnika składek.

Gdy przy składaniu wniosku o emeryturę czy rentę wiesz, że będziesz mieć dodatkowe zarobki, zaznacz to we wniosku.

Jeśli masz już prawo do emerytury lub renty i podejmujesz dodatkową pracę zarobkową, zawiadom o tym ZUS – podaj datę rozpoczęcia pracy i wysokość przychodów. Możesz skorzystać z formularza ZUS Rw-73.

Zawiadomienie ma bardzo istotne znaczenie dla rozliczenia Twojej emerytury lub renty. Gdy go nie złożysz, ZUS zażąda zwrotu świadczeń, które Ci nie przysługiwały (maksymalnie za 3 lata kalendarzowe przed rokiem, w którym została wydana decyzja o rozliczeniu emerytury lub renty).

O osiąganym przychodzie musisz zawiadomić ZUS niezależnie od Twojego pracodawcy (płatnika składek). ZUS będzie wypłacał Ci świadczenie w wysokości, która wynika z zawiadomienia do czasu, gdy nie zgłosisz zmiany wysokości osiąganego przychodu.

Rozliczenie emerytur i rent

Przed rozliczeniem Twojej emerytury lub renty ZUS ustali:

• czy korzystniejsze jest rozliczenie roczne czy miesięczne,
• czy opłaca Ci się dokonać dobrowolnej wpłaty na FUS,
• czy kontynuujesz zatrudnienie w ramach tego samego stosunku pracy, co przed przejściem na emeryturę (sprawdź graniczne kwoty przychodu),
• kiedy osiągniesz powszechny wiek emerytalny,
• w jakiej wysokości masz wypłacaną emeryturę lub rentę,
• kwoty graniczne, gdy prawo do emerytury czy renty powstało lub ustało w rozliczanym roku.

Jakie dokumenty są potrzebne do rozliczenia?

Jeżeli jesteś emerytem lub rencistą i w ubiegłym roku kalendarzowym wykonywałeś pracę, która podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, bo np.:

• byłeś zatrudniony,
• pełniłeś służbę,
• wykonywałeś inną pracę zarobkową,
• prowadziłeś działalność gospodarczą

- musisz złożyć zaświadczenie (oświadczenie) o wysokości osiągniętego przychodu – po zakończeniu roku, do końca lutego.

Na tej podstawie ZUS ustali, czy Twoje świadczenie było wypłacane w prawidłowej, zaniżonej czy zawyżonej wysokości.

W tym ostatnim przypadku ZUS będzie dochodził zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres 3 lat kalendarzowych przed rokiem, w którym wyda decyzję o rozliczeniu emerytury lub renty.

Na czym polega roczne rozliczenie emerytur i rent?

ZUS porównuje Twój przychód w rozliczanym roku z kwotami granicznymi. Jeśli łączna kwota Twojego przychodu:

• nie przekroczy niższej kwoty granicznej – ustali, że w tym roku świadczenie przysługiwało Ci w pełnej wysokości,
• przekroczy niższą kwotę graniczną, lecz nie przekroczy wyższej kwoty granicznej – ZUS ustali, że Twoje świadczenie podlega zmniejszeniu,
• przekroczy wyższą kwotę graniczną - zawiesi Twoje świadczenie.

Jeśli przekroczysz wyższą kwotę graniczną i dokonasz dobrowolnej wpłaty na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, to rozliczenie Twojego świadczenia może być korzystniejsze.

Na czym polega rozliczenie miesięczne

ZUS porównuje Twój przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach z obowiązującymi w tych miesiącach dopuszczalnymi kwotami przychodu. Na tej podstawie stwierdza, czy w danym miesiącu świadczenie przysługiwało Ci w pełnej wysokości, czy powinien je zmniejszyć bądź zawiesić.
Jeśli Twój przychód w danym miesiącu:

• nie przekroczył niższej kwoty granicznej – w tym miesiącu świadczenie przysługiwało Ci w pełnej wysokości,
• przekroczył niższą kwotę graniczną i nie przekroczył wyższej – w tym miesiącu Twoje świadczenie zostanie zmniejszone,
• przekroczył wyższą kwotę graniczną – w tym miesiącu Twoje świadczenie zostanie zawieszone.

Przy miesięcznym rozliczaniu przychodów (podobnie jak ma to miejsce przy rozliczaniu rocznym) możesz zrobić dobrowolną wpłatę na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Jak ZUS rozliczy rentę rodzinną, do której ma prawo kilka osób?

Jeżeli jesteś jedną z osób uprawnionych do renty rodzinnej, to Twój przychód ma wpływ tylko na Twoją część renty. Pozostałe osoby uprawnione do renty rodzinnej otrzymują ją w niezmienionej wysokości.  

Podstawa prawna:

• ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887, ze zm.);
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (Dz.U. nr 58, poz. 290, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1242, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 963, z późn. zm.);
• ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2015 r., poz. 840, z późn. zm.).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl