Obowiązek ubezpieczenia społecznego pracowników

Wszyscy pracownicy zatrudnieni na terenie Rzeczpospolitej Polskiej podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, do którego zaliczamy ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe. Z obowiązku tego wyłączeni są prokuratorzy - od ich wynagrodzenia nie odprowadza się zatem składek na ubezpieczenie społeczne.

Obowiązek zgłoszenia pracowników do tych ubezpieczeń spoczywa na pracodawcy.

Kiedy powstaje obowiązek ubezpieczenia pracownika?

Obowiązek ten powstaje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku (natomiast w przypadku osoby, która przyjęła zlecenie - czyli zleceniobiorcy - to obowiązek ten powstaje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy).

Ile wynosi wysokość składki na ubezpieczenia?

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Z kolei stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.

Wysokość składki wynosi:

• 19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne, ale część składki na ubezpieczenie emerytalne pochodząca ze składki ubezpieczonego, wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki, odprowadzana jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego,
• 13,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe,
• 2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe,
• od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie wypadkowe (wysokość stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe, dla każdego płatnika składek, określa na okres nie dłuższy niż trzy lata w formie decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych).

Problematycznym ostatnio stało się opłacanie składek za osoby związane tzw. kontraktem menedżerskim. W obecnym stanie prawnym obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.

in. osoby, z którymi zawarto nie tylko umowy: agencyjną czy zlecenia ale i inną o świadczenie usług, do której - zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego - stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Do tej ostatniej grupy należy kontrakt menedżerski.

Od osoby zatrudnionej wyłącznie na kontrakcie menedżerskim płaci się składki jak od zleceniobiorcy, czyli:

• emerytalną - po połowie (9,76 % podstawy wymiaru) menedżer i zleceniodawca,
• rentową - po połowie (6,5 % podstawy wymiaru) menedżer i zleceniodawca,
• chorobową - całość (2,45 % podstawy wymiaru) menedżer, z tym że płaci on ją dobrowolnie, na swój wniosek,
• wypadkową - całość (1,62 podstawy wymiaru) zleceniodawca, ale tylko, gdy praca jest wykonywana w jego siedzibie lub miejscu wykonywania działalności.

Co jest podstawą wymiaru składek?

W przypadku ubezpieczenia emerytalnego i rentowego pracowników podstawą wymiaru składek jest przychód uzyskiwany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale w podstawie wymiaru tych składek nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Poza tym w przypadku tych ubezpieczeń roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach. W 2005 r. trzydziestokrotność to 72 690zł

Podstawy wymiaru składek nie stanowią nastepujace przychody:

• nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad okreslających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat,
• należności obliczane od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórce projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, a także nagrody za prace badawcze i wdrożeniowe,
• odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, a także odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśniecia lub rozwiązania stosunku pracy, czy też niewydania w terminie lub wydania niewlaściwego świadectwa pracy,
• wartość świadczeń rzeczowych oraz ekwiwalenty za te świadczenia wynikające z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym wydawanych posiłków profilaktycznych
• jednorazowe odszkodowania z tytulu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci oraz odszkodowań za przedmioty utracone wskutek wypadku przy pracy, przysługujących od pracodawcy,
• ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materialy lub sprzęt, będące własnościa pracownika,
• wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór,
• wartość świadczeń okolicznościowych przyznawanych w formie rzeczowej lub w formie bonów towarowych uprawniajacych do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych pod warunkiem, że nie podlegają one wymianie na pieniądze,
• należności z tytułu podróży służbowych,
• należności przysługujące pracownikom z tytułu wykonywania pracy poza stałym miejscem pracy lub stałym miejscem zamieszkania: dodatki, ryczałty za rozłąkę oraz strawne,
• świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczen socjalnych,
• świadczenie urlopowe do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonej w tej ustawie,
• zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwalej choroby,
• wartość świadczeń przyznanych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujacych pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.

Natomiast w przypadku ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe bierze się pod uwagę cały przychód danego pracownika (poza tym nie stosuje się ograniczenia dotyczącego rocznej maksymalnej wysokości podstawy wymiaru składki).

Nieco inne reguły rządzą przy obliczaniu składek z tytułu związania kontraktem menedżerskim. Podstawą jest w tym wypadku przychód (w rozumieniu przepisów podatkowych) z kontraktu, jeśli odpłatność ustalono kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej, czy też prowizyjnie. Od takiej podstawy składki należy naliczać i odprowadzać najpóźniej w następnym miesiącu po tym, w którym menedżer dostanie pensję do ręki lub wpłynie ona na jego konto albo w inny sposób zostanie mu dana do dyspozycji. Inne określenie wynagrodzenia menedżera powoduje konieczność naliczania składek od zadeklarowanej kwoty, nie niższej od minimalnego wynagrodzenia pracowniczego (w 2005 r. - 849 zł). Istotną informacją jest wysokość tzw. limitu trzydziestokrotności, tzn. maksymalna roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W 2005 r. wynosi ona 72 690 zł i oznacza w wypadku przychodu menedżera, że jeśli jego przychód liczony narastająco od początku roku przekroczy wskazaną kwotę, to od nadwyżki nie potrąca się składek emerytalnych ani rentowych, wszystkie zaś inne (chorobowa, wypadkowa,zdrowotna) potrącane są nadal.

Istnieje możliwość przewidziana dla zleceniobiorców, a skoro dla nich, to i dla menedżerów, dobrowolnego opłacania składki chorobowej. Wprowadzony został w tym wypadku miesięczny limit podstawy wymiaru składki chorobowej.

Kto finansuje składki na ubezpieczenia społeczne?

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni, czyli pracownicy oraz pracodawcy, ale składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem ZUS.
Składki na ubezpieczenie chorobowe pracowników finansują w całości z własnych środków sami pracownicy. Natomiast składki na ubezpieczenie wypadkowe pracowników finansują w całości z własnych środków pracodawcy.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za pracowników obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do ZUS w całości pracodawcy.

Pamiętaj, że:

• Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a także nim osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
• W przypadku osób świadczących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług lub umowy agencyjnej w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych(tekst jednolity: Dz. U. 2004 r., Nr 39 poz. 353 ze zmianami),
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 93 ze zmianami),
• Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. 1998 r., Nr 161, poz. 1106).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.