Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich

Kierując się ochroną interesu fiskusa, ustawodawca wprowadził w polskim systemie podatkowym wyjątkowo bezwzględną konstrukcję odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności spadkobierców lub następców prawnych, kwestia odpowiedzialności sprowadza się do tego, że za zaległości podatkowe podatnika, a także płatnika lub inkasenta, może odpowiadać inna osoba, na której nie ciąży obowiązek podatkowy.

Zakres odpowiedzialności jest różny, w zależności od podmiotu, na którym pierwotnie ciążył obowiązek podatkowy. W przypadku podatnika odpowiedzialność dotyczy:

• zaległości podatkowych podatnika (nie dotyczy więc zobowiązań podatkowych, których termin płatności jeszcze nie minął),
• odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych,
• nie zwróconych w terminie zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek,
• kosztów postępowania egzekucyjnego.

W przypadku gdy obowiązek podatkowy dotyczy płatnika lub inkasenta, osoby trzecie odpowiadają za podatki nie pobrane oraz pobrane a nie wpłacone.

Osoby trzecie odpowiadają z podatnikiem solidarnie. Organ podatkowy może więc zażądać spełnienia świadczenia przez dowolnego z zobowiązanych w całości lub w części a jeżeli świadczenie zostanie spełnione przez jednego z dłużników - wszyscy zostają zwolnieni z zobowiązania.

Osoby trzecie odpowiadają za zobowiązania podatkowe podatnika całym swoim majątkiem.

Osoby trzecie odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z następcą prawnym podatnika za przejęte przez niego zaległości podatkowe.

Odpowiedzialność osoby trzeciej określana jest w drodze decyzji wydawanej przez organ podatkowy właściwy dla podatnika. W sprawie toczy się odrębne postępowanie mające na celu określenie odpowiedzialności, a stroną w nim jest osoba trzecia. Organ nie może wszcząć tego postępowania, dopóki nie zaistnieją określone przepisami przesłanki:

• upływ terminu płatności ustalonego zobowiązania,
• doręczenie podatnikowi decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
• doręczenie płatnikowi lub inkasentowi decyzji o odpowiedzialności podatkowej,
• doręczenie podatnikowi decyzji w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług,
• doręczenie podatnikowi decyzji określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę,
• wszczęcie postępowania egzekucyjnego, w przypadku gdy na podatnika wystawiono tytuł wykonawczy na podstawie deklaracji.

Decyzja o odpowiedzialności osoby trzeciej nie tworzy nowego zobowiązania. Na ogół jest wydawana dopiero po decyzji określającej zobowiązanie podatkowe podatnika. Po wydaniu decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, zobowiązany ma 14 dni na zapłatę. Ma też prawo do złożenia wniosku o odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty na zasadach ogólnych.

Kto może odpowiadać solidarnie za zobowiązania podatkowe innej osoby?

Odpowiedzialność osób trzecich jest oczywiście określona do wąskiego kręgu osób, mniej lub bardziej powiązanych z podatnikiem ekonomicznie. Ogólnie rzecz ujmując, odpowiedzialność dotyczyć może:

• rozwiedzionego lub pozostającego w separacji małżonka, który odpowiada z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym,
• członka rodziny, który prowadził z podatnikiem działalność gospodarczą, za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności (chyba że na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjne wobec tego członka),
• nabywcy przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, odpowiada on całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach
• firmującego działalność gospodarczą podatnika, czyli osoby, która użycza podatnikowi imienia, nazwiska lub firmy w celu zatajenia przez podatnika faktu prowadzenia działalności - firmujący odpowiada za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia działalności,
• jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, odpowiada ona całym swoim majątkiem solidarnie z tą osobą fizyczną za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
• właściciela, samoistnego posiadacza lub użytkownika wieczystego rzeczy związanej z działalnością gospodarczą, którą oddał podmiotowi powiązanemu (rodzinnie, majątkowo kapitałowo) w użytkowanie, najem, leasing, itp. - odpowiedzialność ograniczona jest do wartości rzeczy,
• dzierżawcy lub użytkownika nieruchomości, który odpowiada solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym lub posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas trwania dzierżawy lub użytkowania,
• wspólnika spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej - odpowiadają oni całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki.,
• członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji, lub innej osoby prawnej, którzy odpowiadają za zaległości podatkowe spółki lub innej osoby prawnej całym swoim majątkiem, jednak tylko jeżeli spełnione zostaną określone przepisami przesłanki,
• osoby prawnej powstałej w wyniku podziału innej osoby prawnej, która odpowiada za zaległości podatkowe osoby będącej przedmiotem podziału.

W jaki sposób można się chronić przed odpowiedzialnością?

Pełna ochrona na ogół jest niemożliwa, możliwym jest jednak minimalizowanie ryzyka związanego z nader bezwzględną konstrukcją odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. Duże znaczenie praktyczne mają zaświadczenia o niezaleganiu podatnika z podatkami. Osoby, które potencjalnie mogą odpowiadać za zaległości podatkowe podatnika powinny dążyć do zweryfikowaniu stanu jego zobowiązań podatkowych poprzez uzyskanie stosownych danych z zaświadczenia - mogą np. zażądać okazania takiego zaświadczenia od podatnika lub wyrażenia zgody na wystąpienie do organu skarbowego przez zainteresowanego. Żądanie okazania nie jest uprawnieniem - możliwość taka wynika z praktycznych zasad wolnego rynku, gdzie podatnikowi może zależeć na wykazaniu swego stanu podatkowego.

Pamiętaj, że:

• nawet po rozwodzie były małżonek odpowiada za zobowiązania podatkowe powstałe w trakcie trwania wspólności majątkowej
• odpowiedzialnośc osób trzecich jest solidarna
• egzekucja należności podatkowych wobec osób trzecich możliwa jest dopiero po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji prowadzonej wobec podatnika

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (Tekst jednolity: Dz. U. 2012 r. poz. 361 ze zm.)

Zespół
e-prawnik.pl