Podstawowe zasady systemu zamówień publicznych

Kiedy zamawiający obowiązany jest stosować ustawowe procedury?

Prawo zamówień publicznych i określone w nim tryby udzielania zamówień, stosuje się przy zawieraniu odpłatnych umów między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są dostawy, usługi lub roboty budowlane. Poprzez dostawy należy rozumieć nabywanie rzeczy, praw i innych dóbr na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu. Pojęcie to odnosi się zarówno do jednorazowej dostawy, jak i do kilkakrotnego dostarczenia dóbr. Przedmiotem dostaw mogą być zarówno rzeczy ruchome oraz nieruchomości, a także prawa o charakterze niemajątkowym, czyli np. prawa autorskie, wynalazcze. Przez roboty budowlane należy rozumieć wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu Prawa budowlanego (a więc budowa, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego), a także realizację obiektu budowlanego za pomocą dowolnych środków, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego. Usługami są wszelkie świadczenia, których przedmiotem nie są roboty budowlane lub dostawy.

Jakie są zasady postępowania w sprawie zamówienia publicznego?

Zasada równości

Jest to zasada, która obowiązuje nie tylko na gruncie tej ustawy, ale w całym polskim porządku prawnym. Nakłada ona na zamawiającego obowiązek traktowania na równych prawach wszystkie podmioty ubiegające się o udzielenie zamówienia publicznego. Zasada ta nakłada na zamawiającego, obowiązek szczególnej staranności w trakcie postępowania. Każdy podmiot ubiegający się u udzielenie zmówienia, powinien mieć zapewniony jednakowy dostęp do informacji związanych z postępowaniem. Stawiane przez zamawiającego wymagania muszą być takie same dla wszystkich uczestników, niezależnie od formy organizacyjnej czy struktury własnościowej. Zasada ta ma również zastosowanie w stosunku do podmiotów zagranicznych. Zamawiający nie może różnicować sytuacji prawnej podmiotów krajowych i zagranicznych.

Zasada równości dotyczy również kryteriów oceny ofert. Oferty wszystkich podmiotów muszą być oceniane według tych samych kryteriów. Nie jest dopuszczalne, aby członkowie komisji przetargowej, czy inne osoby dokonujące oceny ofert, oceniali je na podstawie własnej wiedzy, a nie na podstawie przedłożonych dokumentów.
Naruszenie niniejszej zasady stanowi jeden z najczęstszych zarzutów podnoszonych przeciwko zamawiającym.

Zasada jawności

Wprowadza jawność wszystkich dokumentów sporządzonych w trakcie postępowania. Jawnością objęte są: protokół postępowania, oferty, a także wszelkie oświadczenia i zaświadczenia składane w trakcie postępowania, stanowiące załącznik do protokołu. Protokół wraz z załącznikami jest jawny, jednak załączniki udostępnia się dopiero po dokonaniu wyboru najkorzystniejszej oferty lub unieważnieniu postępowania. Wyjątkiem jest oferta, która jest jawna od chwili otwarcia ofert.
Ograniczeniem zasady jawności jest możliwość zastrzeżenia przez wykonawcę tej części oferty, która stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W orzecznictwie sądowym przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (tajemnicy przedsiębiorstwa nie stanowią informacje, które osoba zainteresowana może uzyskać w zwykłej i dozwolonej drodze. Mogą z kolei stanowić tajemnicę dane obrazujące wielkość produkcji i sprzedaży, a także źródła zaopatrzenia i zbytu). Wykonawca musi w tym celu nie później niż w terminie składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, zastrzec, że informacje takie nie mogą być udostępniane.

Przejawem tej zasady jest również obowiązek jawnego otwarcia ofert. Zamawiający obowiązany jest podać, w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz w ogłoszeniu o postępowaniu, termin i miejsce otwarcia ofert. Po otwarciu ofert podaje się imię i nazwisko, nazwę (firmę) oraz adres (siedzibę) wykonawcy, którego oferta jest otwierana, a także informacje dotyczące ceny oferty, terminu wykonania zamówienia publicznego, okresu gwarancji, warunków płatności zawartych w ofercie. Realizacji zasady jawności służyć ma również obowiązek zamawiającego ujawnienia, bezpośrednio przed otwarciem ofert, kwoty którą zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia.

Realizacji zasady jawności służy także szereg obowiązków publikacyjnych i informacyjnych. Należy do nich min. obowiązek ogłoszenia o zamówieniu w miejscu publicznie dostępnym w siedzibie zamawiającego oraz na stronie internetowej, o planowanych w danym roku zamówieniach, o wyniku postępowania.

Zasada pisemności

Postępowanie z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych przeprowadza się z zachowaniem formy pisemnej. Pisemność w postępowaniu w sprawie zamówienia publicznego nadal formalnie pozostaje zasadą. Zgodnie jednak z art 27 ustawy w postępowaniach o udzielenie zamówienia oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje zamawiający i wykonawcy przekazują, zgodnie z wyborem zamawiającego, pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną – niezależnie od wartości zamówienia. Jeżeli zamawiający lub wykonawca przekazują oświadczenia, wnioski, zawiadomienia oraz informacje faksem lub drogą elektroniczną, każda ze stron na żądanie drugiej niezwłocznie potwierdza fakt ich otrzymania. Wybrany sposób przekazywania oświadczeń, wniosków, zawiadomień oraz informacji nie może ograniczać konkurencji. Forma pisemna jest zawsze dopuszczalna, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Zamawiający może żądać w ogłoszeniu o zamówieniu, aby wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu przekazywane faksem lub drogą elektroniczną były potwierdzane pisemnie lub w drodze elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Informacja o złożeniu wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu może być przekazana telefonicznie. Wniosek uważa się za złożony w terminie, jeżeli przed upływem terminu składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu został on wysłany w formie pisemnej zamawiającemu. 

Zasada uczciwej konkurencji

Zasada ta nakazuje zamawiającemu prowadzenie postępowania w sposób gwarantujący uczciwą konkurencję. Podkreślić wszakże należy, iż zasada uczciwej konkurencji odnosi się również do działań wykonawców uczestniczących w postępowaniu. Pomocne w ocenie prawidłowości postępowania będzie sprawdzenie, czy podmioty uczestniczące w postępowaniu (zamawiający i wykonawcy) nie dopuszczają się czynu nieuczciwej konkurencji.
Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. W szczególności czynami nieuczciwej konkurencji są: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama oraz organizowanie systemu sprzedaży lawinowej.

Wzmocnieniu zasady uczciwej konkurencji służyć ma również oznaczenie przedmiotu zamówienia w sposób maksymalnie zobiektywizowany. Zamawiający opisuje przedmiot zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty. Ponadto przedmiot zamówienia określa się głównie za pomocą obiektywnych cech technicznych i jakościowych przy przestrzeganiu Polskich Norm przenoszących europejskie normy zharmonizowane. W celu stworzenia wszystkim wykonawcom uczestniczącym w postępowaniu (w tym także wykonawców zagranicznych) zamawiający obowiązany jest do opisu przedmiotu zamówienia stosować nazwy i kody określone we Wspólnym Słowniku Zamówień. Słownik ten określony jest Rozporządzeniem Komisji UE.

Zamawiający nie może określić przedmiotu oraz warunków zamówienia w sposób, który mógłby utrudnić uczciwą konkurencję. Takie zachowanie zamawiającego może mieć miejsce na przykład, gdy zamawiający określi zamawiany produkt poprzez podanie konkretnej nazwy firmy, znaku towarowego, nazwy handlowej, jeżeli na rynku istnieje wiele producentów towarów takiego samego rodzaju. Do naruszenia zasady uczciwej konkurencji wystarczy, że zamawiający określi przedmiot zamówienia w sposób, który mógłby utrudnić konkurencję. Od konieczności określenia przedmiotu zamówienia za pomocą obiektywnych cech, można odejść jedynie wyjątkowo. Nie będzie uznane za utrudnienie uczciwej konkurencji określenie przedmiotu zamówienia przez wskazanie znaków towarowych, patentów lub pochodzenia, jeżeli wskazaniu takiemu towarzyszą wyrazy „lub równoważne” lub inne równoznaczne wyrazy, a:

• jest to uzasadnione specyfiką przedmiotu zamówienia i

• zamawiający nie może opisać przedmiotu zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych określeń. 

Zasada prymatu trybu przetargu nieograniczonego i ograniczonego

Zgodnie z tą zasadą, podstawowymi trybami udzielania zamówień publicznych jest przetarg nieograniczony o ograniczony, jako że najpełniej zapewniają uczciwą konkurencję. Stosowanie innych trybów dopuszczalne jest jedynie w sytuacjach wyraźnie dopuszczonych w ustawie.

Pamiętaj, że:

• Każde naruszenie przez Zamawiającego jednej z podstawowych zasad w postępowaniach o może stanowić podstawę do wniesienia protestu, a także kolejno, odwołania i skargi.

• Przedmiotu oraz warunków zamówienia nie wolno określać w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję.

• Naruszenie zasad udzielania zamówień publicznych jest czynem naruszającym dyscyplinę finansów publicznych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych ( Dz. U. 2004 r., Nr 19, poz. 177 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. 1993 r., Nr 47, poz. 211 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl