Samochód osobowy i ciężarowy w podatku dochodowym

Definicja samochodu osobowego i ciężarowego

Od 1 stycznia 2007 r. obowiązuje nowa definicja samochodu osobowego, która powoduje, że mniejsza niż dotychczas liczba samochodów jest uważana za samochody ciężarowe dla celów podatku dochodowego. Jest to oczywiście zmiana niekorzystna dla podatników, gdyż posiadanie i używanie w firmie samochodu ciężarowego jest zawsze korzystniejsze niż osobowego. Jednak na samym wstępnie należy zaznaczyć, że nowa definicja będzie dotyczyła samochodów nabytych od dnia 1.01.2007 r.

Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów (art. 4a pkt 9 ustawy o CIT oraz art. 5a pkt 19 ustawy o PIT), od 1.01.2007 r. samochód osobowy oznacza pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, z wyjątkiem:  

a)   pojazdu samochodowego mającego jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanego na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van,

b)   pojazdu samochodowego mającego więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u którego długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50% długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków,

c)   pojazdu samochodowego, który ma otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków,

d)   pojazdu samochodowego, który posiada kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

e)   pojazdu samochodowego będącego pojazdem specjalnym w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy o podatku od towarów i usług.

Można więc powiedzieć, iż ogólną zasadą jest, że każdy samochód, którego masa całkowita  nie przekracza 3,5 tony, przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, będzie samochodem osobowym. Byłby to jednak zbyt surowy zapis, dlatego w ustawie wyodrębniono grupę pojazdów, które są traktowane jako samochody ciężarowe, mimo że nie spełniają ww. warunku odnośnie masy całkowitej i ilości miejsc. Pojazdy, które mogą skorzystać z przywileju uznania je za samochody ciężarowe, to właśnie pojazdy, wymienione w punktach a-e powyżej. W przypadku pojazdów, o których mowa w punktach a-d, do uznania ich za samochody ciężarowe niezbędne jest dodatkowe badanie techniczne przeprowadzone przez okręgową stację kontroli pojazdów. Badanie to powinno zostać potwierdzone zaświadczeniem wydanym przez tę stację, a następnie podatnik powinien uzyskać wpis w dowodzie rejestracyjnym pojazdu, zawierający właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań.

Co istotne, kopię powyższego zaświadczenia podatnik jest obowiązany dostarczyć, w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. W przypadku zaś, gdy w danym pojeździe samochodowym, dla którego takie zaświadczenie uzyskano, zostały wprowadzone zmiany, w wyniku których pojazd ten nie spełnia już wymagań, o których mowa w punktach a-d powyżej, podatnik jest obowiązany do pisemnego zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego o tych okolicznościach, w terminie 7 dni od ich zaistnienia.

Za samochód ciężarowy uznaje się również pojazd samochodowy będący pojazdem specjalnym w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy o VAT. W przypadku takiego samochodu nie jest wymagane przeprowadzanie dodatkowego badania technicznego. Są to pojazdy samochodowe o następującym przeznaczeniu: 

1.  

   1. Agregat elektryczny/spawalniczy

   2. Bankowóz

   3. Do prac wiertniczych

   4. Koparka, koparkospycharka

   5. Ładowarka

   6. Oczyszczanie dróg

   7. Podnośnik do prac konserwacyjno-montażowych

   8. Pomoc drogowa

   9. Zimowego utrzymania dróg

   10. Żuraw samochodowy

W aspekcie zmian obowiązujących od 1.01.2007 r. ogromne znaczenie mają przepisy przejściowe, które budzą szereg wątpliwości.

Pierwszy przepis przejściowy odnoszący się do samochodów dotyczy zachowania dotychczasowych praw dla samochodów, które zostały nabyte jeszcze w 2006 r. Zgodnie z tym przepisem, do samochodów nabytych przed dniem 1 stycznia 2007 r. stosuje się przepisy dotychczasowe, czyli w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r. (art. 6 ustawy zmieniającej PIT oraz art. 3 ustawy zmieniającej CIT). 

Przykład:  

• Pan Kowalski, który prowadzi działalność gospodarczą, posiada samochód, który został nabyty w listopadzie 2005 r. i ma dopuszczalną ładowność przekraczającą 500 kg. Samochód ten w myśl starych przepisów był więc uznawany za samochód ciężarowy. Ponieważ od 1.01.2007 r. obowiązuje definicja odnosząca się do masy całkowitej, samochód Pana Kowalskiego musiałby być uznany za samochód osobowy. Podatnika chronią jednak przepisy przejściowe – ponieważ samochód został nabyty przed 1.01.2007 r., jest on w dalszym ciągu samochodem ciężarowym, gdyż za taki był uważany do tej pory.

Należy pamiętać, że przepis przejściowy, omówiony wyżej, chroni jedynie samochody nabyte do końca 2006 r., nie dotyczy zaś samochodów, które są co prawda przez podatnika używane, ale nie są samochodami nabytymi. Spójrzmy na następujący przepis, który dotyczy wyłączeń z możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych niektórych wydatków: 

• W przypadku osób prawnych: 

„Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków z tytułu kosztów używania, dla potrzeb działalności gospodarczej, samochodów osobowych niestanowiących składników majątku podatnika - w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu dla celów podatnika oraz stawki za jeden kilometr przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; podatnik jest obowiązany prowadzić ewidencję przebiegu pojazdu” (Art. 16 ust. 1 pkt 51 ustawy o CIT).

• zaś w przypadku osób fizycznych:  

„Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów poniesionych wydatków z tytułu używania niewprowadzonego do ewidencji środków trwałych samochodu osobowego, w tym także stanowiącego własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika - w części przekraczającej kwotę wynikającą z pomnożenia liczby kilometrów faktycznego przebiegu pojazdu oraz stawki za 1 km przebiegu, określonej w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra; w celu ustalenia faktycznego przebiegu samochodu podatnik jest obowiązany do prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu” (art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy o PIT).

Powyższy wyjątek dotyczy samochodów osobowych, które są używane przez podatników na podstawie umowy najmu lub dzierżawy. Na mocy wyraźnego zapisu ustawy nie dotyczy natomiast podatników, którzy używają cudze samochody na podstawie umów leasingu (art. 16 ust. 3b ustawy o CIT oraz art. 23 ust. 3b ustawy o PIT).  

Przykład: 

• Pani Anna Wiśniewska używa na podstawie umowy dzierżawy samochód. Umowa została zawarta w lipcu 2006 r. i samochód w czasie jej zawierania spełniał warunki do uznania go za samochód ciężarowy. Niestety, w związku z tym, że masa całkowita samochodu nie przekracza 3,5 tony, od 1.01.2007 r. jest to – z punktu widzenia przepisów podatkowych - samochód osobowy. Pani Anna nie może zastosować przepisu przejściowego, ponieważ dotyczy on jedynie samochodów nabytych do końca 2006 r. Tymczasem Pani Anna samochodu tego nie nabyła, gdyż nie jest on jej własnością.

Dla podatniczki oznacza to, że od 1.01.2007 r. musi założyć dla tego samochodu ewidencję przebiegu pojazdu (tzw. kilometrówkę), która będzie określała limit wydatków, które może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Jak wynika z powyższego przykładu, podatnicy, którzy używają na podstawie umów (z wyjątkiem tych, którzy użytkują samochody na podstawie umów leasingowych, gdyż ich to nie dotyczy) samochody, które od 1.01.2007 r. nie mogą być uznane za ciężarowe, gdyż nie zostały przez nich „nabyte”, muszą założyć ewidencję przebiegu pojazdu. Na podstawie tej ewidencji ustalają limit wydatków, które mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.  

Nabycie a dopuszczalność amortyzacji degresywnej

Wnikliwa analiza przepisów przejściowych prowadzi do wniosku, iż nie jest to koniec niejasności. Należy w tym miejscu przypomnieć, że istnieje szczególna metoda amortyzacji, tzw. metoda degresywna (zob. też: Metody amortyzacji). Pozwala ona na pomnożenie stawki z wykazu o współczynnik nie większy niż 2, a w kolejnych latach na ustalanie podstawy liczenia odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej, pomniejszonej o dotychczas dokonane odpisy. Amortyzacja ta dopuszczalna jest dla środków transportu, ale z wyjątkiem samochodów osobowych (art. 22k ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 16k ust. 1 ustawy o CIT). Przepis ten nabiera istotnego znaczenia właśnie ze względu na zmianę definicji samochodu osobowego, jaka nastąpiła od 1.01.2007 r.

Zgodnie bowiem z przepisami przejściowymi, podatnicy podatku dochodowego, którzy przed dniem 1 stycznia 2007 r. rozpoczęli amortyzację środków transportu metodą degresywną,  stosują do amortyzacji tych środków przepisy w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2006 r. (art. 13 ustawy zmieniającej PIT i art. 4 ustawy zmieniającej CIT).

Przypomnijmy jeszcze, że omówiony wcześniej przepis przejściowy stanowił, że do samochodów nabytych do końca 2006 r. stosuje się przepisy dotychczasowe.

Może się więc okazać w praktyce, że podatnik co prawda nabył samochód ciężarowy w 2006 r. i w 2007 r. jest on również ciężarowy, ale ze względu na rozpoczęcie amortyzacji w 2007 r. nie jest możliwe stosowanie metody degresywnej.  

Przykład:  

• Podatnik nabył samochód w listopadzie 2006 r. o dopuszczalnej ładowności 1500 kg – jest to więc samochód ciężarowy. Ponieważ samochód nie był w pełni sprawny i doprowadzenie go do stanu używalności zajęło 3 miesiące, dopiero w lutym 2007 r. samochód został wprowadzony do ewidencji środków trwałych. W tym przypadku dochodzi do zastosowania dwóch przepisów przejściowych:

1. przepisu, zgodnie z którym samochód ten należy uznawać za ciężarowy, ponieważ został nabyty do końca 2006 r.,

2. przepisu, zgodnie z którym podatnik nie może go amortyzować metodą degresywną, ponieważ nie rozpoczął tej amortyzacji do końca 2006 r.

Podatnik może amortyzować nabyty samochód jedynie metodą liniową albo z zastosowaniem stawki indywidualnej (tę ostatnią pod warunkiem, że jest to samochód używany albo ulepszony i po raz pierwszy wprowadzony do ewidencji danego podatnika). Ponieważ jest to jednak samochód ciężarowy, podatnika nie obowiązują żadne ograniczenia dotyczące amortyzacji samochodów osobowych (np. limitowanie w kosztach odpisów amortyzacyjnych jedynie do kwoty 20.000 euro).  

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zmianami);
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst pierwotny: Dz. U. 1992 r., Nr 21, poz. 86; tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 54 poz. 654, ze zmianami)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl