Wyrok sądu administracyjnego. Co zrobić, gdy organ nie wykonuje orzeczenia sądowego?

Kiedy sąd wydaje wyrok?

Wyrok sądu administracyjnego orzekającego w sprawie wydawany jest po zamknięciu rozprawy, na posiedzeniu sądu, na którym rozprawę zamknięto. Jeżeli sąd zamknął rozprawę istnieje jednak możliwość jej ponownego otwarcia. W szczególności rozprawa powinna zostać otwarta na nowo, jeżeli istotne okoliczności ujawniły się dopiero po jej zamknięciu. Tymi istotnymi okolicznościami z pewnością będą takie okoliczności, które mają wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.

Zanim jednak sąd ogłosi wyrok, sędziowie orzekający w sprawie udają się na niejawną naradę. Przebieg narady jest tajny i nie może zostać ujawniony. Narada sędziów obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem oraz zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia.
Po przeprowadzeniu dyskusji sędziowie przystępują do głosowania nad ostatecznym kształtem wyroku. Głosowanie nad wyrokiem przeprowadza przewodniczący składu, zbierając głosy od poszczególnych sędziów. Pierwszy głos oddaje sędzia najmłodszy stażem na stanowisku sędziego sądu administracyjnego, chyba że w składzie orzekającym wyznaczony jest sprawozdawca. Przewodniczący składu głosuje ostatni. Wyrok zapada większością głosów.

Jeżeli przy głosowaniu jeden z sędziów nie zgodził się z większością, może przy podpisywani sentencji zgłosić zdanie odrębne. Obowiązany jest on wówczas uzasadnić na piśmie swoje zdanie odrębne. Podkreślić należy, że zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości. Jeżeli więc sąd ogłaszając wyrok nie zaznaczy, że do wyroku zostało zgłoszone zdanie odrębne, oznacza to, że żaden z sędziów takiego zdania nie zgłosił
Na zakończenie narady spisywana jest sentencja wyroku.

Jeżeli po przeprowadzeniu niejawnej narady zapadnie wyrok, zostaje on niezwłocznie ogłoszony. Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu sądu, na którym zamknięto rozprawę.

Jeżeli sprawa jest zawiła i wymaga głębszego rozważenia, sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do czternastu dni. W postanowieniu o odroczeniu ogłoszenia wyroku sąd powinien wyznaczyć termin ogłoszenia i ogłosić wyrok niezwłocznie po zamknięciu rozprawy. Termin ogłoszenia wyroku może zostać przedłużony, jednak tylko raz i najwyżej o siedem dni.

Ogłoszenie wyroku odbywa się na posiedzeniu jawnym. Nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia. Jeżeli ogłoszenie wyroku było już odroczone, może go dokonać jednoosobowo przewodniczący lub jeden z sędziów składu orzekającego. Ogłoszenie wyroku odbywa się w ten sposób, że podczas odczytywania sentencji wyroku, wszyscy obecni, oprócz sądu stoją. Po ogłoszeniu sentencji przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje zasadnicze powody rozstrzygnięcia. Może to być jednak zaniechane, jeżeli sprawa była rozpoznawana przy drzwiach zamkniętych.

Jakie przywileje przysługują stronom działającym bez profesjonalnych pełnomocników?

Podczas ogłaszania wyroku, stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, a obecnej przy ogłoszeniu, przewodniczący udzieli wskazówek co do sposobu oraz terminów wniesienia środka odwoławczego. Jest to bardzo istotne, ponieważ strony występujące bez profesjonalnego pełnomocnika, często nieznające szczególnych przepisów procedury sądowoadministracyjnej, mogłyby być pozbawione możliwości odwołania się od niekorzystnej dla siebie decyzji, i tym samym skutecznej obrony.

Podobnie stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, która na skutek pozbawienia wolności była nieobecna przy ogłaszaniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od ogłoszenia wyroku doręcza odpis jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Jeżeli odpis sentencji wyroku, wydanego na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego, poucza ją również o sposobie oraz terminie wniesienia środka odwoławczego.

Co powinna zawierać sentencja wyroku?

Sentencja wyroku powinna zawierać:

1. oznaczenie sądu,
2. imiona i nazwiska sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie,
3. datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku,
4. imię i nazwisko lub nazwę skarżącego,
5. przedmiot zaskarżenia,
6. rozstrzygnięcie sądu.

Uzasadnienie wyroku...

Uzasadnienie wyroku w każdej sprawie sąd obowiązany jest sporządzić z urzędu, bez konieczności składania w tym celu stosownych wniosków, w terminie czternastu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym. Wyjątkiem są sprawy w których skargę oddalono. W takiej sytuacji uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony. Wniosek powinien zostać zgłoszony w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia odpisu sentencji wyroku. Wówczas uzasadnienie sąd sporządza w terminie czternastu dni od dnia zgłoszenia wniosku.

Uzasadnienie wyroku powinno zawierać:

• zwięzłe przedstawienie stanu sprawy,
• zwięzłe przedstawienie zarzutów podniesionych w skardze,
• zwięzłe przedstawienie stanowisk pozostałych stron,
• podstawę prawną rozstrzygnięcia,
• wyjaśnienie.

Jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, uzasadnienie powinno dodatkowo zawierać wskazania, co do dalszego postępowania.

Uzasadnienie wyroku powinno zostać podpisane przez wszystkich sędziów, którzy brali udział w wydaniu wyroku. Jeżeli jednak którykolwiek z sędziów biorących udział w wydaniu wyroku nie może podpisać uzasadnienia, przewodniczący lub inny sędzia składu orzekającego zaznacza na wyroku przyczynę braku podpisu.

Czy wyrok z uzasadnieniem zawsze jest doręczany stronom?

Jeżeli w sprawie uzasadnienie wyroku sporządzane jest przez sąd z urzędu, wówczas odpis wyroku z uzasadnieniem doręcza się każdej stronie. Jeżeli zaś uzasadnienie wyroku sporządzone zostało na wniosek, odpis wyroku z uzasadnieniem doręcza się wyłącznie stronie, która złożyła wniosek. Jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym i nie podlega on uzasadnieniu z urzędu (skarga została oddalona), wówczas stronom doręczana jest sama sentencja wyroku bez uzasadnienia.

Jakie postanowienia może zawierać wyrok sądu administracyjnego?

Na wstępie podkreślić należy, że sąd, przed którym toczy się postępowanie rozstrzyga w granicach sprawy. Sąd nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Ponadto sąd nie może wydać wyroku na niekorzyść strony skarżącej, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

Rozstrzygnięcia sądu administracyjne określone w wyroku uzależnione są od przedmiotu skargi, a więc jaki akt lub czynność zostały zaskarżone. I tak:

I. Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:

1. uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi:
   • naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,
   • naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego,
   • inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy;
2. stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach;
3. stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub w innych przepisach.

Jeżeli przedmiotem skargi były skargi na decyzje lub postanowienia wydane w innym postępowaniu niż uregulowane w Kodeksie postępowania administracyjnego i w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, powyższe regulacje stosowane są z uwzględnieniem przepisów regulujących postępowanie, w którym wydano zaskarżoną decyzję lub postanowienie.

W tym miejscu należy także wspomnieć, że na podstawie art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego, organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1. wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,
2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,
4. została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,
5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,
7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

II. Sąd uwzględniając skargę na akt lub czynność, inne niż decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym lub postępowaniu egzekucyjnym albo zabezpieczającym, uchyla ten akt lub stwierdza bezskuteczność czynności. W takich sprawach sąd może w wyroku uznać uprawnienie lub obowiązek wynikający z przepisów prawa.

III. Sąd uwzględniając skargę na uchwałę lub akt (takie jak: akty prawa miejscowego wydawane przez jednostki samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej, albo na inne akty organów jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej), stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności.

IV. Sąd uwzględniając skargę na bezczynność organów zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.

Jakie są dalsze skutki wyroku?

W wyrokach uwzględniających skargę sąd określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt lub czynność nie mogą być wykonane. W takiej sytuacji. z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozstrzygnięcie to traci moc. Jeżeli w orzeczeniu sąd zawarł jakąś ocenę prawną lub wskazania dla organu, co do dalszego postępowania, organ którego działanie lub bezczynność zostały zaskarżone, jest związany tą oceną lub wskazaniem.

A co jeśli organ nie wykonuje wyroku sądowego?

Zdarzyć się może, że pomimo korzystnego dla jednostki wyroku, uwzględniającego skargę, organ którego działanie lub bezczynność stały się przedmiotem skargi, nie podejmie działań zmierzających do wykonania zapadłego w sprawie wyroku.

Czy można jakoś temu zaradzić? Czy są jakieś środki prawne aby zmusić organ do wykonania wyroku?

Tak! Przepisy postępowania sądowoadministracyjnego przyznają pewne środki prawne, w sytuacji, gdy organ nie wykonuje wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność oraz w razie bezczynności organu po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności. W takiej sytuacji strona powinna najpierw wezwać na piśmie właściwy organ do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy. Jeżeli pomimo pisemnego wezwania organ nadal nie podejmuje środków prowadzących do wykonania wyroku, strona może wnieść skargę w tym przedmiocie żądając wymierzenia temu organowi grzywny.
Sąd może w takim przypadku orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego. Grzywnę wymierza się do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim.

Nadto stronie przysługuje dodatkowe uprawnienie w sytuacji, gdy wskutek niewykonania wyroku poniosła szkodę. W takiej sytuacji stronie służy roszczenie o odszkodowanie na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. W takiej sytuacji roszczenie o naprawienie szkody przysługuje od organu, który nie wykonał orzeczenia sądu.
Jeżeli skarżący poniósł szkodę, nim uda się do sądu, powinien zgłosić pisemny wniosek o wypłatę odszkodowania. Wniosek składa się do organu, który wyrządził skarżącemu szkodę. Jeżeli organ w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku nie wypłaci odszkodowania, uprawniony podmiot może wnieść powództwo w tej sprawie do sądu powszechnego.

Kiedy sąd dokonuje sprostowania bądź uzupełnienia wyroku?

Wyrok sądu w postępowaniu sądowoadministracyjnym może czasem zawierać pewne wady. W celu wyeliminowania tych wad ustawodawca przewidział pewne specjalne środki.

W przypadku, gdy wyrok zawiera pewne niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki, sąd może sprostować wyrok z urzędu.

Jeżeli zaś w wyroku sąd nie orzekł o całości skargi albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu, konieczne jest uzupełnienie wyroku. Strona może zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku w terminie czternastu dni od doręczenia wyroku z urzędu, a gdy wyroku nie doręcza się stronie – od dnia ogłoszenia.

Jeżeli wydany wyrok wywołuje wątpliwości, strona może złożyć wniosek o wykładnię tego wyroku. Postanowienie w tym przedmiocie sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym.

Pamiętaj, że:

• Wyrok może zostać wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku.
• Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości. Zdanie odrębne może dotyczyć także samego uzasadnienia. Nazwisko sędziego zgłaszającego zdanie odrębne podawane jest tylko wówczas, gdy wyrazi on na to zgodę.
• Odpis sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym doręcza się stronom, jeżeli uzasadnienia wyroku nie sporządza się z urzędu.
• Uzasadnienie wyroku sporządzane jest z urzędu, z wyjątkiem spraw, w których sąd oddalił skargę, gdzie uzasadnienie sporządzane jest na wniosek.
• Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a jeżeli wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym - od podpisania sentencji wyroku.
• Jeżeli organ nie wykonuje wyroku uwzględniającego skargę, strona może po bezskutecznym pisemnym wezwaniu tego organu, wnieść skargę do sądu z tej przyczyny i żądać wymierzenia organowi grzywny.
• W razie nieuwzględnienia skargi sąd skargę oddala.
• Wniosek o sprostowanie, uzupełnienie lub wykładnię wyroku nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia.
• Sprostowanie dokonywane jest w formie postanowienia, zaś uzupełnienie wyroku zapada w formie wyroku.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2002 r., Nr 153, poz. 1270).

Zespół
e-prawnik.pl