„Za życiem” - wsparcie kobiet w ciąży i rodzin

17.8.2017

Kto może skorzystać z uprawnień w ramach ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”?

Może z nich skorzystać:

każda kobieta w ciąży i jej rodzina (w zakresie informacji i poradnictwa na temat rozwiązań wspierających rodzinę),
rodziny, w których przyjdzie albo przyszło na świat ciężko chore dziecko (tzn. ciężko i nieodwracalnie upośledzone albo dotknięte nieuleczalną chorobą zagrażającą jego życiu),
kobiety, które otrzymały informację o tym, że ich dziecko może umrzeć w trakcie ciąży lub porodu,
kobiety, których dziecko umarło bezpośrednio po porodzie na skutek wad wrodzonych,
kobiety, które po porodzie nie zabiorą do domu dziecka z powodu: poronienia, urodzenia dziecka martwego, urodzenia dziecka niezdolnego do życia bądź urodzenia dziecka obarczonego wadami wrodzonymi albo śmiertelnymi schorzeniami.

Jak skorzystać z uprawnień przewidzianych w ustawie „Za życiem”?

Podstawą do skorzystania z uprawnień jest zaświadczenie, które potwierdza ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu. Zaświadczenie o chorobie, powstałej w prenatalnym okresie rozwoju dziecka czy w czasie porodu, można otrzymać od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego (tj. lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarz, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej), który posiada specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii.

Ponadto zaświadczenie wydane przez:

lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, który posiada specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii,
specjalistę w dziedzinie pediatrii,

uprawnia dzieci do 18 r.ż. (tj. dzieci, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu) do:

skorzystania z wyrobów medycznych, na zasadach określonych w ustawie „Za życiem”,
korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach.

Każda kobieta w ciąży ma też prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Oznacza to, że:

świadczenia ambulatoryjnej opieki specjalistycznej i świadczenia szpitalne powinny być udzielone tym osobom w dniu zgłoszenia,
jeśli jednak udzielenie świadczenia w dniu zgłoszenia nie jest możliwe, to powinno ono zostać zrealizowane w innym terminie, poza kolejnością wynikającą z prowadzonej listy oczekujących,
w przypadku świadczeń ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (AOS) świadczenie powinno zostać udzielone nie później niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia.

Dokumentem potwierdzającym powyższe uprawnienia dla kobiet w ciąży jest zaświadczenie od lekarza potwierdzające ciążę, wraz z dokumentem potwierdzającym tożsamość pacjentki.

Wszystkie kobiety w czasie ciąży mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Poza omawianym programem, uprawnienia każdej kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu obejmują bowiem prawo:

do nieodpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej, środków publicznych, które przysługują kobietom w okresie ciąży, porodu i połogu niezależnie od tego, czy są one ubezpieczone, czy też nie;
do poszanowania intymności i godności; przy wykonywaniu zabiegów może być obecna wyłącznie osoba, która je wykonuje (lekarz, pielęgniarka, położna, laborant). Obecność innych osób podczas badań i zabiegów jest uzależniona od zgody kobiety; ma ona prawo do obecności dowolnie przez siebie wybranej bliskiej osoby podczas udzielania świadczeń medycznych (również w trakcie porodu);
do pełnej informacji o przebiegu ciąży, porodu i połogu, stosowanych procedurach medycznych i ich konsekwencjach; taką informację, w sposób jasny i przystępny, powinni przekazać lekarz lub położne; informacje o stanie zdrowia są chronione; to sama zainteresowana decyduje o dostępie do informacji o swoim stanie zdrowia; dokumentacja medyczna nie może być udostępniona bez jej zgody;
do odmowy poddania się określonej procedurze lub zabiegowi; zgoda na zabieg albo na zastosowanie metody leczenia czy diagnostyki, która stwarza podwyższone ryzyko dla pacjentki, musi zostać wyrażona na piśmie;
do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej podczas pobytu w szpitalu, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych; jednak koszt tej opieki ponosi już sama pacjentka.

Każda kobieta w ciąży i jej rodzina może skorzystać z pomocy i wsparcia asystenta rodziny

Asystent rodziny nie tylko odpowie na wszystkie jej pytania, ale także na podstawie pisemnego upoważnienia będzie mógł załatwiać w jej imieniu sprawy w różnych instytucjach. Asystent pomoże ponadto rozwiązać problemy opiekuńczo-wychowawcze.

Asystent rodziny:

udzieli informacji w zakresie dostępu do instrumentów polityki na rzecz rodziny,
będzie mógł reprezentować ciężarną przed instytucjami i urzędami,
udzieli wsparcia psychologicznego,
udzieli pomocy w przezwyciężaniu problemów wychowawczych udzieli pomocy prawnej,
będzie kobietę wspierał w realizacji codziennych obowiązków.

Gdzie można się zgłosić się po pomoc asystenta rodziny? Asystent rodziny, jest zatrudniony w jednostkach organizacyjnych systemu wspierania rodziny bądź w instytucjach pozarządowych działających na zlecenie samorządu gminy.

Do form wsparcia oferowanych przez asystenta rodziny należą np.:

doradztwo w zakresie form i miejsc wsparcia,
poradnictwo oferowane kobietom w ciąży i ich rodzinom,
poradnictwo w zakresie pielęgnacji oraz opieki nad niemowlęciem,
pomoc w codziennej organizacji życia rodziny, planowanie sposobów spędzania wspólnie wolnego czasu,
nauka sprawnego wykonywania obowiązków domowych,
doradztwo w zakresie zarządzania budżetem domowym,
informowanie, jak działają urzędy, placówki wsparcia rodziny i dziecka,
pomoc w sprawach urzędowych, wspieranie rodziny w kontaktach z pracownikami szkoły, przedszkola, sądu, poradni, przychodni, policji, urzędów i innych instytucji,
pomoc w zakresie możliwości podniesienia kwalifikacji zawodowych i poszukiwaniu pracy.

Ze wsparcia asystenta rodziny można skorzystać w każdej sytuacji, kiedy wyrazi się taką wolę. W tym celu należy wystąpić z wnioskiem do gminy. W razie zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie „Za życiem”, nie jest stosowana procedura wymagająca m.in. przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Z jakich uprawnień można skorzystać dodatkowo w okresie okołoporodowym?

Na podstawie ustawy „Za życiem”, w okresie okołoporodowym można skorzystać z:

badań, które wykrywają potencjalne nieprawidłowości w ciąży (diagnostyka prenatalna);
od 4 do 9 dodatkowych wizyt położnej w opiece nad dzieckiem (tzw. wizyty patronażowe) oraz większej ilości wizyt poradnictwa edukacji przedporodowej. Od 21 tygodnia ciąży do rozwiązania położne przygotowywać mają kobiety do porodu 5 i rodzicielstwa. Edukacja przedporodowa ma dotyczyć porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa;
prawa do porodu w szpitalu na najwyższym specjalistycznym poziomie (III poziom referencyjny) - zgodnie ze wskazaniami lekarskimi;
koordynowanej opieki nad kobietą w ciąży, zwłaszcza w ciąży powikłanej. Podczas porodu i połogu kobieta ma mieć zapewnioną opiekę położniczą, w tym zabiegi wewnątrzmaciczne, zgodnie ze standardami opieki położniczej nad ciążą i ciążą patologiczną. Noworodek ma mieć zapewnioną opiekę neonatologiczną;
wsparcie kobiety karmiącej piersią (poradnictwo laktacyjne), zwłaszcza jeżeli dziecko urodziło się przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży bądź ważyło w chwili porodu poniżej 2500 gramów.

Z jakich uprawnień może dodatkowo skorzystać dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością?

W jego przypadku przewidziano:

porady, jak pielęgnować i wychowywać dziecko,
pierwszeństwo w udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej,
pomoc psychologiczną dla rodziców,
rehabilitację lecznicza,
wyroby medyczne, takie jak pieluchomajtki, cewniki, protezy - na podstawie zlecenia upoważnionej osoby,
zakup leków poza kolejnością,
opiekę nad dzieckiem na czas urlopu czy odpoczynku (tzw. opiekę wytchnieniowa). Rodzicom oraz opiekunom przysługuje do 120 godzin takiej opieki. Ma być ona zapewniona: w dziennych ośrodkach wsparcia - placówkach całodobowych, w placówkach systemu oświaty (np. szkołach), bądź też w ramach umowy z organizacją pozarządową na opiekę nad dzieckiem - również indywidualną, albo przez udział osoby niepełnosprawnej w różnych formach wypoczynku zorganizowanego,
opiekę poprawiającą jakość życia osób w ostatniej fazie choroby (opieka paliatywna i hospicyjna w warunkach domowych lub stacjonarnych),
kompleksowe usługi opiekuńcze i rehabilitacyjne,
inne świadczenia wspierające rodzinę, w tym pomoc prawną (prawa rodzicielskie i uprawnienia pracownicze),
informacje o innych formach wsparcia zawartych w ustawie „Za życiem”.

Komu przysługuje jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł?

Przysługuje ono: matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, jeśli wystąpiła do sądu z wnioskiem o przysposobienie dziecka), bez względu na dochód, po wypełnieniu stosownego wniosku oraz podpisaniu zawartych w nim oświadczeń i dołączeniu wymaganych dokumentów.

Wraz z wnioskiem należy przedłożyć:

zaświadczenie, że matka dziecka pozostawała pod opieką medyczną najpóźniej od 10 tygodnia ciąży do porodu (zaświadczenie takie wydaje lekarz lub położna), Wymóg ten nie dotyczy opiekuna prawnego, opiekuna faktycznego i osoby, która przysposobiła dziecko.
zaświadczenie lekarskie, które potwierdza u dziecka ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Zaświadczenie takie może być wystawione wyłącznie przez lekarza, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarza, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód w przychodni, z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii. Przepisy nie określają szczegółowo wzoru takiego zaświadczenia.

Wniosek o wypłatę świadczenia należy złożyć do 12 miesięcy od dnia narodzin żywego dziecka. Wniosek złożony po tym terminie nie zostanie rozpatrzony.

Wniosek trzeba złożyć w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej w miejscu zamieszkania. Szczegółowych informacji w tym zakresie udziela asystent rodziny.

Rodzice dziecka niepełnosprawnego z orzeczoną niepełnosprawnością

Rodzic dziecka niepełnosprawnego z orzeczoną niepełnosprawnością może zwrócić się bezpośrednio do realizatorów wsparcia. Są to właściwe ze względu na jego miejsce zamieszkania:

centra pomocy rodzinie,
instytucje wsparcia rodziny,
ośrodki pomocy rodzinie,
ośrodki pomocy społecznej.

Ze środków PFRON (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) można uzyskać dofinansowanie:

do uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym - jest to zorganizowana forma rehabilitacji połączona z wypoczynkiem. Jej celem jest poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników. Dofinansowanie przysługuje osobie niepełnosprawnej, która:
- ma skierowanie od lekarza prowadzącego;
- spełnia kryterium dochodowe (kryterium dochodowe oznacza osiągnięcie przeciętnego miesięcznego dochodu, który nie przekracza 50% przeciętnego wynagrodzenia, przypadającego na osobę żyjącą we wspólnym gospodarstwie domowym w rozumieniu ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Dochód dzielony jest przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie domowym i obliczany za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku);
- nie spełnia kryterium dochodowego - dofinansowanie jest wtedy pomniejszone o kwotę przekroczenia kryterium. Jeżeli osoba niepełnosprawna jest w trudnej sytuacji materialnej lub losowej, dofinansowanie może być przyznane w pełnej wysokości;
na likwidację barier:
- architektonicznych – zlikwidowanie utrudnień w budynku lub mieszkaniu oraz w jego najbliższej okolicy. Może to być np. dostosowanie łazienki dla potrzeb osoby niepełnosprawnej, budowa podjazdu czy windy dla wózkowicza, likwidacja progów bądź montaż uchwytów;
- w komunikowaniu się – zlikwidowanie ograniczeń, które uniemożliwiają bądź utrudniają swobodne porozumiewanie się lub przekazywanie informacji. Pomoc może polegać np. na zakupie syntezatora mowy;
- technicznych – zastosowanie przedmiotów lub sprzętów odpowiednich dla osoby niepełnosprawnej. Likwidacja tych barier ma pomóc sprawniej funkcjonować i działać w społeczeństwie. Dofinansowanie można uzyskać, np. na zakup roweru trójkołowego;
na zakup sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych - na zlecenie lekarza prowadzącego:
- sprzęt rehabilitacyjny – wsparcie możesz uzyskać po spełnieniu kryterium dochodowego;
- przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze - wsparcie można uzyskać po spełnieniu kryterium dochodowego. Są to m.in.: aparaty ortopedyczne, gorsety, protezy kończyn, obuwie ortopedyczne, kule, laski, wózki, materace przeciwodleżynowe, pasy przepuklinowe, aparaty słuchowe, sprzęt stomijny, cewniki, inhalatory, szkła okularowe, pieluchomajtki i inne;
na usługi tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika, jeżeli uzasadniają to potrzeby wynikające z niepełnosprawności osoby.

Inne świadczenia dla rodziców z dziećmi na utrzymaniu

Rodzina posiadająca dzieci (w tym dzieci niepełnosprawne), ma prawo do następujących świadczeń:

świadczenie wychowawcze „ Program Rodzina 500+”,
zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy,
dwa rodzaje zapomóg związanych z urodzeniem się dziecka: jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe) oraz zapomoga z tytułu urodzenia dziecka przyznawana według uznania gminy,
inne świadczenia na rzecz rodziny ustalane przez gminę i finansowane z budżetu gminy,
świadczenie rodzicielskie,
dodatek wychowawczy (dla rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego).

Żeby uzyskać powyższe świadczenia, należy złożyć wniosek w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej w miejscu zamieszkania. Informacji w tym zakresie udziela także asystent rodziny.

Jeżeli posiadasz troje lub więcej dzieci możesz skorzystać z Karty Dużej Rodziny (KDR). KDR uprawnia do zniżek handlowych – oferowanych przez instytucje publiczne i firmy – i następujących zniżek ustawowych:

zniżki na przejazdy kolejowe - 37% na bilety jednorazowe oraz 49% na bilety miesięczne – dla rodziców i małżonków rodziców,
50% ulgi opłaty za paszport - dla rodziców i małżonków rodziców i 75% ulgi opłaty za paszport - dzieci,
darmowe wstępy do parków narodowych dla wszystkich posiadaczy Karty Dużej Rodziny,
inne deklarowane przez partnerów KDR.

W trudnej sytuacji można również skorzystać ze świadczeń pomocy społecznej. Przyznaje je ośrodek pomocy społecznej właściwy dla twojego miejsca zamieszkania. Świadczenie może mieć formę pieniężną lub niepieniężną. Świadczenia pieniężne to: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy.

Świadczenia niepieniężne to: praca socjalna, poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne i rodzinne) dla osób i rodzin, które mają trudności w rozwiązywaniu problemów życiowych lub potrzebują wsparcia, usługi opiekuńcze (pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opieka higieniczna zalecona przez lekarza), specjalistyczne usługi opiekuńcze (świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym, np. pielęgniarki, rehabilitantów, psychologów i pedagogów) oraz mieszkania chronione, a także ośrodki wsparcia.

Rodzina wychowująca dzieci może liczyć także na wsparcie: placówek wsparcia dziennego oraz rodzin wspierających. Gdzie się zgłosić po taką pomoc i wsparcie? Aby skorzystać z pomocy i wsparcia placówek wsparcia dziennego lub rodziny wspierającej, należy zgłosić się do gminy. Pomoc ta jest nieodpłatana.

W przypadku pilnej konieczności, gdy rodzic nie może sprawować opieki nad dzieckiem samodzielnie, na wniosek lub za jego zgodą, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej.

Osoby posiadające dzieci w wieku do lat 3 mogą skorzystać z: żłobka, klubu dziecięcego, dziennego opiekuna bądź niani.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz.U. z 2016 r., poz. 1860, z późn. zm.);
ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2016 r., poz. 195, z późn. zm.);
ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2016, poz. 1518, z późn. zm.);
ustawa z dnia 7 września 2016 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2016, poz. 169, z późn. zm.);
ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.);
ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2016 r. poz. 930, z późn. zm.);
ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2016 r., poz. 157, z późn. zm.);
ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (Dz.U. z 2016 r., poz. 785, z późn. zm).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl