Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych przez organy podatkowe

W przypadku decyzji o zabezpieczeniu mamy do czynienia z konstrukcją uznania administracyjnego – prawo daje organowi możliwość działania przy zaistnieniu określonego stanu faktycznego. W tym przypadku nie oznacza to, iż organ może dowolnie uznać, czy wydać decyzję o zabezpieczeniu, czy też nie. Konieczną przesłanką jest uzasadniona obawa niewykonania zobowiązań podatkowych. Dopiero jeżeli zachodzi taka obawa i jest uzasadniona obiektywnymi faktami, organ ma możliwość wydania stosownej decyzji. Wydając decyzję, organ musi też przedstawić przesłanki, którymi się kierował i odpowiednio uargumentować zasadność zabezpieczenia.

Decyzja o zabezpieczeniu wykonania sama w sobie nie stanowi jeszcze żadnej ochrony interesów fiskusa. Stanowi jedynie podstawę dla wszczęcia właściwego postępowania zabezpieczającego, do którego stosują się przepisy ustawy – postępowanie egzekucyjne w administracji. Organem egzekucyjnym jest najczęściej naczelnik urzędu skarbowego.

Kiedy wygasa zabezpieczenie?

Decyzja o zabezpieczeniu wygasa w trzech przypadkach:

• po upływie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,
• z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
• z dniem doręczenia decyzji określającej wysokość zwrotu podatku.

Wygaśnięcie decyzji nie oznacza jednak, iż dokonane na jej podstawie zabezpieczenie wykonania również wygasa. Jeżeli organ podatkowy wystawi tytuł wykonawczy w terminie 14 dni od dnia wygaśnięcia decyzji – zabezpieczenie przekształca się w zajęcie egzekucyjne.

Co to jest hipoteka przymusowa?

Jest to jeden z rodzajów zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych. Jest to też specyficzny rodzaj hipoteki. Dla swej ważności wymaga wpisu do ksiąg wieczystych, a do dokonania takiego wpisu uprawniony jest sąd rejonowy.
Wniosek do sądu może złożyć organ podatkowy, jeżeli zaistnieją odpowiednie po temu przesłanki. Podstawą wniosku może być decyzja w sprawie zobowiązania podatkowego, tytuł wykonawczy lub zarządzenie zabezpieczenia.

Warto podkreślić, że decyzja nie musi być ostateczna. Najważniejszą cechą hipoteki przymusowej jest jej pierwszeństwo względem wszystkich innych z wyjątkiem zabezpieczenia kredytu bankowego. Oznacza to, że nawet jeżeli nieruchomość jest już wcześniej obciążona hipoteką, Skarb Państwa lub samorząd będzie miał pierwszeństwo zaspokojenia swej wierzytelności wobec innych wierzycieli, z wyjątkiem banków. Samo nałożenie hipoteki przymusowej nie oznacza też bliskiej eksmisji mieszkańców. Organ podatkowy nie może w żaden sposób używać obciążonej nieruchomości. Istota hipoteki sprowadza się do tego, że w przypadku sprzedaży przedmiotu hipoteki interesy fiskusa lub samorządu zostaną zaspokojone z uzyskanej sumy, niezależnie od tego, kto jest właścicielem obciążonej nieruchomości.

Jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej, organy podatkowe mogą występować z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości podatnika, płatnika, inkasenta, następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe.

Co może być przedmiotem hipoteki przymusowej?

Hipoteką przymusową mogą być obciążone:

• Nieruchomości.
• Części ułamkowe nieruchomości, będące udziałem podatnika we współwłasności.
• Nieruchomość stanowiąca własność wspólnika spółki cywilnej, z tytułu zaległości podatkowych spółki.
• Użytkowanie wieczyste.
• Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego.
• Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego.
• Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.
• Wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Co to jest zastaw skarbowy?

Jest to specyficzny rodzaj zastawu, będący jednym z rodzajów zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych. Na podstawie zastawu skarbowego Skarb Państwa lub samorząd może, w razie niewykonania zobowiązań podatkowych, zaspokoić swe wierzytelności ze środków uzyskanych ze sprzedaży przedmiotu zastawu, niezależnie od tego, w czyim posiadaniu znajduje się przedmiot zastawu w chwili egzekucji.

Wpisu do rejestru zastawów dokonuje urząd skarbowy na wniosek organu podatkowego, (którym najczęściej jest właśnie urząd skarbowy) na podstawie decyzji w sprawie zobowiązań podatkowych. Podstawą może też być deklaracja, jeżeli upłynęło 14 dni od terminu płatności podatku.

Jakie przedmioty mogą być objęte zastawem skarbowym?

Wszystkie ruchomości oraz zbywalne prawa stanowiące własność podatnika lub współwłasność małżeńską, z wyjątkiem:

• Rzeczy lub praw o wartości mniejszej niż 10.000 zł.
• Rzeczy lub praw nie podlegających egzekucji (określonych w szczegółowych przepisach).
• Rzeczy lub praw, które mogą być przedmiotem hipoteki.

Kiedy wygasa zastaw skarbowy?

Zastaw wygasa w kilku możliwych przypadkach:

• Z dniem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.
• Z dniem wykreślenia wpisu z rejestru zastawów skarbowych.
• Z dniem egzekucyjnej sprzedaży przedmiotu zastawu.

Zabezpieczający charakter zastawu uwidacznia się szczególnie w punkcie pierwszym. Zobowiązanie podatkowe wygasa w różnych przypadkach, jednak podstawowym sposobem jest wykonanie zobowiązania. Celem zastawu jest głównie skłonienie podatnika do zapłaty podatku lub odsetek.

Czy podatnik może sprzedać przedmiot zastawu?

Tak, ale nabywca może nie być zadowolony z transakcji, szczególnie gdy sprzedawca go zwyczajnie oszukał zatajając fakt obciążenia przedmiotu umowy zastawem skarbowym. Jak zaznaczono, organ egzekucyjny może zaspokoić interesy fiskusa lub samorządu niezależnie od tego, do kogo przedmiot należy. Jeżeli nabywca kupił przedmiot bez świadomości jego obciążenia zastawem skarbowym, nie może się chronić przed egzekucją swoją niewiedzą.
Z ostrożności warto sprawdzić, czy nabywana cenna rzecz nie jest obciążona zastawem.

Jak sprawdzić, czy rzecz, którą planuje się nabyć nie jest obciążona zastawem?

Należy się zwrócić do urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie właściwego wypisu z rejestru zastawów skarbowych.

Pamiętaj, że:

• hipoteka przymusowa ma pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi hipotekami zabezpieczającymi daną nieruchomość,
• podstawową przesłanką wygaśnięcia zastawu skarbowego jest wykonanie zobowiązania podatkowego,
• nawet wówczas, gdy nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej, organ podatkowy może wnioskować o jej założenie.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997r. nr 137 poz. 926 ze zmianami)
• ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. 2002r. nr 110 poz. 968 ze zmianami)
• ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. 2001r. nr 124 poz. 1361 ze zmianami)

Zespół
e-prawnik.pl