Lepsza ochrona zwierząt

Jaki jest cel ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy – Kodeks karny? 

Celem ustawy jest wzmocnienie ochrony prawnej zwierząt oraz skuteczniejsze zapobieganie popełnianiu przestępstw na ich szkodę, głównie poprzez obostrzenie sankcji za popełnianie przestępstw na szkodę zwierząt.

W uzasadnieniu projektu ustawy stwierdzono, że obecna wysokość ustawowego zagrożenia karnego za zabijanie zwierzęcia (grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienie wolności do lat 2) „razi nadmierną łagodnością” i nie znajduje uzasadnienia aksjologicznego w zestawieniu z innymi regulacjami.

Założenia zmian były szeroko konsultowane z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się problematyką praw zwierząt, a wiele ze zgłoszonych rozwiązań wykorzystano w ustawie, które weszła w życie.

Najważniejsze zmiany

Nowelizacja:

1. podnosi górną granicę zagrożenia karą za zabijanie zwierząt i znęcanie się nad nimi z 2 do 3 lat pozbawienia wolności, a w przypadku dokonania tego ze szczególnym okrucieństwem z 3 do 5 lat;
2. w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego, umożliwia sądowi orzeczenie zakazu posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt do lat 2;
3. w przypadku skazania za przestępstwa przeciwko zwierzętom (zabijanie, znęcanie się, w tym ze szczególnym okrucieństwem), wprowadza obligatoryjność orzeczenia przez sąd nawiązki w wysokości od 1000 do 100 000 zł na wskazany cel związany z ochroną zwierząt;
4. umożliwia sądowi orzeczenie wobec sprawcy zakazu (od roku do lat 15) posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt; w przypadku popełnienia przestępstwa ze szczególnym okrucieństwem orzeczenie zakazu posiadania zwierząt będzie obligatoryjne;
5. umożliwia sądowi orzeczenie zakazu (od roku do lat 15) wykonywania wszelkich lub określonych zawodów lub działalności, które mają związek ze zwierzętami; orzeczenie zakazu będzie możliwe, jeżeli sprawca zabił zwierzę z naruszeniem przepisów ustawy lub znęcał się nad nim, przy czym przestępstwo miało związek z wykonywaniem przez sprawcę zawodu, prowadzeniem przez niego działalności lub wykonywaniem czynności wymagających zezwolenia;
6. zobowiązuje sąd do orzeczenia zakazu, o którym mowa w pkt 4 i 5, w każdym przypadku, gdy sprawca działał ze szczególnym okrucieństwem;
7. umożliwia sądowi orzeczenie przepadku przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy;
8. zmienia art. 244 Kodeksu karnego; przepis ten obecnie wylicza wszystkie zakazy, których nieprzestrzeganie zagrożone jest sankcją i w dotychczasowym stanie prawnym nie obejmuje on środków karnych orzekanych na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt; wprowadzona zmiana uzupełnia ww. katalog o zakaz wykonywania czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, oraz o zakaz posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt.

Surowsze kary

Jak wskazano, ustawa przewiduje zwiększenie kar za zabijanie zwierząt i znęcanie się nad nimi z 2 do 3 lat pozbawienia wolności. W przypadku dokonania tego ze szczególnym okrucieństwem kara wzrosła do 5 lat.

Obligatoryjne, a więc nieuchronne dla sprawcy, stało się orzekanie przez sąd nawiązki, w wysokości od 1.000 zł do 100.000 zł na cel związany z ochroną zwierząt.

Do tej pory sąd mógł, ale nie musiał, orzec nawiązkę w granicach od 500 do 100.000 zł. Orzekano ją średnio w 39% skazań, przy czym w 88% kwota nawiązek nie przekraczała 1.000 zł. W ostatnich pięciu latach nawiązkę w wysokości od 5.000 do 10.000 zł orzeczono dwa razy, natomiast od 10.000 do 20.000 tys. zł – zaledwie raz.

Skuteczna ochrona

Ustawa wprowadza zmianę dotyczącą zakazu wykonywania zawodów związanych z kontaktem ze zwierzętami. Orzeczenie takiego zakazu pozostaje fakultatywne przy podstawowym typie czynów karalnych popełnianych na zwierzętach. Natomiast przy znęcaniu się ze szczególnym okrucieństwem – stało się obligatoryjne. Zakaz ten ma być jednak stosowany jedynie, gdy sprawca popełnił przestępstwo w związku z wykonywaniem tego typu zawodów.

Zmiany obejmują  też środek karny w postaci zakazu posiadania zwierząt. Podobnie jak w przypadku zakazu wykonywania zawodu, fakultatywne pozostaje orzeczenie takiego zakazu przy podstawowym typie czynów karalnych popełnianych na zwierzętach. Środek ten stał się natomiast obligatoryjny przy znęcaniu się ze szczególnym okrucieństwem. Nowe przepisy umożliwiają też orzekanie zakazu posiadania zwierząt w razie warunkowego umorzenia postępowania.

W ustawie wydłużony został czas, na jaki można orzec zakaz posiadania zwierząt i zakazy wykonywania zawodów, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie – z 10 do 15 lat. Ustawa wprowadza karę pozbawienia wolności w wysokości od 3 miesięcy do lat 5 za niestosowanie się do tych zakazów.

Aktywność obywatelska

Zwiększenie sankcji karnej za znęcanie się nad zwierzętami ma za zadanie odstraszanie potencjalnych sprawców. Wobec wzrostu liczby przestępstw popełnianych ze szczególnym okrucieństwem, konieczne jest wysłanie czytelnego sygnału ze strony państwa, że nie ma na to przyzwolenia. Podniesienie górnej granicy kary do 5 lat za czyn dokonany ze szczególnym okrucieństwem ujednolica także systematykę kar w ochronie zwierząt, gdyż w ustawie - Prawo łowieckie już od 1995 r. kara za różne formy kłusownictwa i polowania niezgodnie z przepisami (np. w okresie ochronnym) wynosi do 5 lat pozbawienia wolności.

Ważnym uzupełnieniem jest zwiększenie dolegliwości kary finansowej nakładanej na sprawcę. Ma być ona nieuchronna i bolesna. Dlatego, w myśl wprowadzonych zmian, sądy – w przypadku stwierdzenia popełnienia przestępstwa – będą obligatoryjnie zasądzać nawiązkę. Dodatkową korzyścią z tego przepisu będzie wzmocnienie pozycji organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną zwierząt. Bo nawiązki będą wpływać właśnie na konta tych organizacji. Środki te zostaną dobrze spożytkowane i przyczynią się do zwiększenia aktywności obywatelskiej w ochronie zwierząt.