Przyjęta już przez Sejm nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego i kilku innych ustaw przewiduje, że: w relacjach państwo-obywatel będzie więcej partnerstwa (np. poprzez wykorzystanie mediacji), sprawy urzędowe będą załatwiane szybciej, a wysokość kar administracyjnych będzie adekwatna do przewinienia.

Czemu mają służyć zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego? 

Kodeks postępowania administracyjnego to „konstytucja” relacji urząd–obywatel. Na podstawie tego jednego aktu prawnego urzędy rozpatrują codziennie tysiące spraw obywateli.

Zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego mają na celu przyspieszenie procedur administracyjnych, ograniczenie nadmiernego formalizmu oraz upowszechnianie partnerskich relacji między administracją a obywatelami. Po wejściu w życie uchwalonych przepisów ma obowiązywać m.in. zasada przyjaznej interpretacji przepisów. 

Ustawa jest częścią pakietu „#100zmianDlaFirm”, który ma za zadanie ułatwić prowadzenie biznesu w Polsce i który stanowi pierwszy etap realizacji „Planu na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”.

Szybsze załatwianie spraw, mediacje w sporach przed urzędami, koniec z karami administracyjnymi „z automatu” – to wybrane rozwiązania z nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego i kilku innych ustaw, którą zajmie się teraz Senat.

- „Nasz projekt to odpowiedź na trwające często miesiącami lub latami sprawy w urzędach. Zlecone przez nas badania pokazały, że prawie 80% przedsiębiorców dostrzega ten problem. To, co proponujemy, to największa od lat reforma postępowań administracyjnych” – wyjaśnił wiceminister rozwoju Mariusz Haładyj.

Na czym mają polegać partnerskie relacje urząd-obywatel?

Sprawy w urzędach będzie można rozstrzygać z wykorzystaniem mediacji - zarówno pomiędzy stronami postępowania, jak też pomiędzy stroną a urzędem.

Szczególną rolę może ona odegrać w skomplikowanych i budzących emocje sprawach (np. gdy deweloper chce postawić centrum handlowe, przeciw czemu protestują właściciele okolicznych działek).

Mediacja powinna przyczynić się do zmniejszenia ilości odwołań i skarg do sądów administracyjnych.

Jeżeli obywatel wystąpi do urzędu z prośbą np. o udzielenie koncesji, a w świetle złożonej przez niego dokumentacji nie będą spełnione warunki do uzyskania koncesji, to urzędnik będzie miał obowiązek poinformować o tym obywatela i umożliwić mu uzupełnienie dokumentów, zanim wyda decyzję odmowną.

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie zasad, dzięki którym urzędnik nie będzie mógł nałożyć obowiązków ani odebrać uprawnień na podstawie niejasnych przepisów albo niejednoznacznych dowodów.

Urzędnicy będą musieli podejmować działania proporcjonalne, tzn. takie, które prowadzą do celu, ale są jak najmniej uciążliwe dla obywateli. Urząd nie powinien np. wzywać do przedkładania dokumentów lub wymagać ich szczególnej formy, jeżeli nie wynika to z przepisów i nie jest konieczne do załatwienia sprawy.

Na czym ma polegać przyspieszenie procedur?

Sprawy nie będą już krążyć między urzędami. Jeżeli obywatel odwoła się od decyzji w pierwszej instancji, to będzie mógł zażądać, aby druga instancja rozstrzygnęła jego sprawę, a nie kierowała jej z powrotem do pierwszej. Tzw. decyzje kasatoryjne (tzn. właśnie odsyłające do organu niższej instancji do ponownego rozpatrzenia) zacznie bowiem wydłużają czas trwania spraw w urzędach.

Jeżeli urząd wyda decyzję kasatoryjną, to obywatel będzie miał do dyspozycji szybką ścieżkę zaskarżenia takiej decyzji w postaci sprzeciwu do sądu administracyjnego. Sąd będzie miał wtedy 30 dni na rozpatrzenie sprawy. Obecnie trwa to co najmniej kilka miesięcy.

Nowelizacja umożliwi też zaskarżenie do sądu decyzji urzędu centralnego lub samorządowego kolegium odwoławczego bez konieczności składania wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Obecnie, jeżeli obywatel chce zaskarżyć do sądu decyzję, np. wydaną przez ministra, to ma obowiązek złożyć taki wniosek i poczekać na jego rozpoznanie. Ten sam urząd, który już raz rozstrzygnął sprawę, musi więc teraz przeanalizować ją jeszcze raz. Szanse, że zmieni zdanie, są małe, dlatego ta ścieżka jest mało skuteczna.

Współmierne do przewinień kary administracyjne

Kary administracyjne są obecnie często nieadekwatne do przewinień. Mała firma, która rozpoczęła użytkowanie niewielkiego budynku tuż przed uzyskaniem pozwolenia, może dostać 60 tys. zł kary, płatnej w ciągu 7 dni i obliczonej według sztywnego wzoru.

Po zmianach urząd będzie mógł odstąpić od nałożenia kary, np. jeśli uzna, że waga naruszenia prawa jest znikoma. W przypadkach, gdy przepisy przewidują kary w przedziałach kwotowych (np. od 10 do 500 tys. zł), urzędnik weźmie pod uwagę okoliczności sprawy, m.in. wysokość uzyskanych korzyści i sytuację osobistą obwinionego.

Kary te nie będą zatem wymierzane „automatycznie”, co aktualnie nieraz powoduje, iż są bardziej dolegliwe niż sankcje karne - wyjaśniło Ministerstwo Rozwoju. 

Od kiedy nowe regulacje mają obowiązywać?

- „Wszystkie zmiany, które wprowadzi nowelizacja dotyczą nie tylko firm. Wpłyną one na wszystkie sprawy załatwiane w polskich urzędach. Przewidujemy, że nowe regulacje mogą zacząć obowiązywać od 1 czerwca 2017 r.” – poinformował wiceminister rozwoju Mariusz Haładyj.