ZUS wyjaśnia, dlaczego ściąga zaległe składki za lata 1999-2001

Zasady obowiązujące od 1 stycznia 1999 r. w zakresie ubezpieczeń społecznych reguluje ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11,poz. 74 z pózn. zm.). Zgodnie z art. 9 ust. 6 tej ustawy osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Na podstawie zaś art. 6 ust. 1 pkt 5 powołanej ustawy takim innym tytułem rodzącym obowiązek ubezpieczeń jest prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Tytułem do ubezpieczeń nie jest natomiast w takim przypadku umowa o pracę.

W związku z powyższym, w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego lub przebywania na urlopie wychowawczym i jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej, osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej działalności.

Wynikające z powyższych przepisów stanowisko Zakład Ubezpieczeń Społecznych prezentował od ich wejścia w życie od początku 1999 r. Informacje dotyczące podlegania ubezpieczeniom przez osoby przebywające na urlopie wychowawczym oraz pobierające zasiłek macierzyński zawarte były w poradniku "Zasady opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych", który był dostępny na salach obsługi klientów. W marcu 1999 r. poradnik ten został udostępniony również na stronie internetowej Zakładu.

Mimo tego, część z osób zgłaszała się z tytułu prowadzonej działalności tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, uznając iż nadal obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu z tytułu przebywania odpowiednio na zasiłku lub urlopie.

Od czerwca 2001 r. miała miejsce zmiana stanu prawnego, tak, że osoba pobierająca zasiłek macierzyński lub przebywająca na urlopie wychowawczym ma obowiązek złożenia oświadczenia, informującego płatnika składek (np. pracodawcę), o posiadaniu innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń (np. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej). Oświadczenie to jest z kolei dla pracodawcy bardzo ważne, gdyż pozwala na ustalenie, czy to on ma obowiązek rozliczać za daną osobę składki, czy też to ta osoba zobowiązana jest osobiście do ich rozliczania i opłacania np. z tytułu prowadzonej działalności.

Po wprowadzeniu tej zmiany Zakład udostępnił poradnik pt. "Zasady rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński". Ponadto informacje dotyczące opłacania składek płatnicy mogli i mogą również uzyskać w jednostkach terenowych ZUS.

Biorąc pod uwagę szereg uwarunkowań, w tym przede wszystkim fakt:

• że w zakresie stanu prawnego obowiązującego do maja 2001 r. orzecznictwo sądowe było niejednolite i w indywidualnych sprawach były wydawane rozbieżne orzeczenia sądowe, co mogło budzić wątpliwości prawne (należy podkreślić jednak, iż wyroki były podejmowane w jednostkowych sprawach, przez co miały odniesienie tylko do konkretnych osób, których one dotyczyły),

• iż dopiero uchwała Sądu Najwyższego z 23 maja 2006 r. w składzie siedmiu sędziów, potwierdziła prawidłowość stanowiska ZUS w omawianej kwestii,

• iż w okresie do czerwca 2001 r. ukazywały się niezgodne ze stanem prawnym artykuły prasowe,

terenowe jednostki organizacyjne Zakładu w listopadzie 2008 r. zostały zobowiązane do uwzględnienia wszystkich występujących w badanych sprawach okoliczności na korzyść osób, które w okresie od stycznia 1999 r. do maja 2001 r. pobierały zasiłek macierzyński lub przebywały na urlopie wychowawczym i prowadziły faktycznie działalność gospodarczą oraz nie zgłosiły się do ubezpieczeń społecznych z tego tytułu.

Zobowiązanie to obliguje jednostki terenowe ZUS do wyznaczenia za okres od stycznia 1999 do maja 2001 nowego terminu do opłacenia należnych składek. Jeżeli składki opłacone zostaną w wyznaczonym terminie lub złożony zostanie wniosek o rozłożenie zaległości na raty przed upływem wyznaczonego terminu, ZUS nie będzie domagał się odsetek za zwłokę.

Wyznaczenie omawianej grupie osób nowego terminu opłacenia składek, za okres podlegania wstecz ubezpieczeniom społecznym, oznacza automatycznie, że osoby te nie mają zaległych zobowiązań, lecz należności do zapłaty w wyznaczonym terminie (bez odsetek za zwłokę). Tak więc osobom tym będą mogły zostać na ich wniosek wydane zaświadczenia o nie zaleganiu z opłatą składek. Przy wyznaczaniu terminu zapłaty składek Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawsze będzie brał pod uwagę kwotę składek oraz możliwości płatnicze zainteresowanych osób.

W przypadku osób pobierających zasiłki macierzyńskie i przebywających na urlopach wychowawczych w okresie od czerwca 2001 r., wyżej przedstawione zasady będą miały zastosowanie, jeżeli Zakład wydając np. zaświadczenia o nie zaleganiu, nie zweryfikował prawidłowości podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Przemysław Przybylski
Biuro Prasowe ZUS 

Źródło: http://e-inspektorat.zus.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl