Obowiązek dostosowania wysokości kapitału zakładowego spółki - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 roku kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 r., Nr 94 poz. 1037 ze zmianami) - dalej: k.s.h.

• Ustawa z dnia 29 czerwca 1974 roku kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21 poz. 94 ze zmianami) - dalej: k.p.

Przedstawione w stanie faktycznym zapytanie związane jest ze stosowaniem sankcji na wypadek nie wypełnienia wymogów przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością dotyczących dostosowania wysokości kapitału zakładowego do wymogów określonych w art. 154 § 1 i § 2 k.s.h., z uwzględnieniem przepisu przejściowego, tj. art. 624 § 1 k.s.h. Sankcja ta polega na zakazie wypłaty wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie wypełniła wymogu dotyczącego minimalnej wysokości kapitału zakładowego oraz minimalnej wysokości udziału, dywidendy ani innych świadczeń od spółki do czasu spełnienia tych wymogów.

Kluczem do udzielenia prawidłowej odpowiedzi na zadane w stanie faktycznym pytanie jest prawne określenie rodzajów „innych świadczeń”, gdyż zakaz dotyczący wypłaty dywidendy jest oczywisty i nie wymaga komentarza. Ustawodawca posługując się pojęciem „innych świadczeń” nie wskazał, o jakie świadczenia chodzi. Brak definicji tego pojęcia w tzw. słowniczku ustawowym, zawartym w art. 4 k.s.h. oraz brak jakichkolwiek wskazówek zarówno w treści ustawy jak i w dostępnych komentarzach do kodeksu spółek handlowych powoduje, iż jest to pojęcie nieostre, którego indywidualizacja nastręcza sporo problemów.

Wskazówko do interpretacji pojęcia „innych świadczeń” użytego w art. 624 § 4 k.s.h. może być poprzedzające je pojęcie dywidendy. Prawo do dywidendy jest podstawowym prawem majątkowym wspólnika, urzeczywistniającym się w prawie do udziału w zysku spółki. Skoro więc art. 624 § 4 wiąże pojęcie dywidendy z pojęciem „innych świadczeń” (spójnik i), należy rozumieć, iż „inne świadczenia” to świadczenia wynikające z majątkowych uprawnień wspólników z tytułu uczestnictwa w spółce. Poza prawem do dywidendy, majątkowym prawem wspólnika spółki z o.o. jest m.in. prawo do zwrotu dopłat (art. 179 § 1 k.s.h.), prawo do wynagrodzenia za określone w umowie spółki powtarzające się świadczenia niepieniężne (art. 176 § 1 k.s.h.) czy też prawo do wypłaty umorzonego udziału za wynagrodzeniem (art. 199 k.s.h.). Konstrukcja przepisu art. 624 § 4 k.s.h. przemawia za stanowiskiem, iż określone w tym przepisie „inne świadczenia” dotyczą świadczeń wypłacanych wspólnikom a wynikających z ich praw majątkowych udziału w spółce. Innymi słowy, „inne świadczenia” to świadczenia wynikające z korporacyjnych praw wspólnika, jako udziałowca spółki, określone najczęściej w umowie spółki.

Do „innych świadczeń” nie można natomiast zaliczyć zobowiązań spółki wynikających z umów zawartych z podmiotami trzecimi, tj. na podstawie odrębnych umów zawartych przez spółkę, a niewynikających z umowy spółki. Fakt, iż umowy te spółka zawarła ze wspólnikami, nie neguje faktu, iż w danym stosunku wspólnik występuje jako osoba trzecia wobec spółki, np. jako wierzyciel. Dotyczyć to będzie wskazanych w przedstawionym stanie faktycznym umów o pracę ze wspólnikiem, lecz także umów cywilnoprawnych, polegających na świadczeniu na rzecz spółki określonych usług czy dostarczania określonych towarów, a nie wynikających bezpośrednio z umowy spółki. W takich przypadkach wspólnik występuje w kontrakcie ze spółką jako osoba trzecia, wierzyciel, którego rygor art. 624 § 4 k.s.h. nie dotyczy.

Warunkiem uznania, że wspólnik w określonych relacjach ze spółką występuje jako osoba trzecia jest takie określenie wynagrodzenia wypłacanego temu wspólnikowi, które odpowiada przyjętym w obrocie gospodarczym wynagrodzeniom za usługi czy też dostawy towarów określonego rodzaju. Wynagrodzenie wypłacane wspólnikom, aby nie było objęte art. 624 § 4 k.s.h., nie może więc być ukrytą dywidendą lub też świadczeniem nie mającym pokrycia we wzajemnym świadczeniu wspólnika (w tym przypadku kontrahenta spółki) na rzecz spółki.

Mając na uwadze powyższe argumentu, uznać należy, że wynagrodzenia ze stosunków pracy, jakie łączą wspólników ze spółką nie stanowią „innych świadczeń”, o których mowa w art. 624 § 4 k.s.h. Zgodnie z art. 78 § 1 k.p., wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Wynagrodzenie, jako ekwiwalent za pracę wspólnika, jest należną zapłatą za określone czynności wykonane w ramach stosunku pracy przez osobę trzecią wobec jej pracodawcy - w tym przypadku - spółki.

O braku możliwości włączenia wynagrodzenia za pracę do „innych świadczeń”, o którym mowa w art. 624 § 4 k.s.h., świadczy także przepisy k.p. o ochronie wynagrodzenia za pracę, regulujące obowiązek pracodawcy wypłacania wynagrodzenia i brak możliwości zrzeczenia się przez pracownika wynagrodzenia za pracę.

Dodatkowe przychody pracowników w postaci obiadów (ekwiwalentów za obiad) a także kwot składek na ubezpieczenie na życie, jeśli wypłacane są pracownikom w ramach stosunku pracy, na podstawie uchwały organu reprezentującego pracodawcę (Zarządu), uznać należy za świadczenia powiązane ze stosunkiem pracy, i podobnie jak wynagrodzenia, nie należy ich zaliczyć jako „inne świadczenia”, o których mowa w art. 624 § 4 k.s.h.

Jeżeli chodzi o wynagrodzenie członków Rady Nadzorczej spółki, uznać należy, że jest ono wypłacane nie w ramach uprawnień majątkowych wspólnika spółki, lecz za określone czynności związane z wykonywaniem obowiązków członka Rady Nadzorczej. W związku z tym, wynagrodzenie to także nie może być traktowane jako „inne świadczenie”, którego wypłata jest zakazana przez art. 624 § 4 k.s.h. do czasu dostosowania wysokości kapitału zakładowego i wartości udziału do wymogów k.s.h.

Podsumowując, należy stwierdzić, że „inne świadczenia”, o których mowa w art. 624 § 4 k.s.h., których wypłata jest zabroniona przez ten przepis do czasu dostosowania wysokości kapitału zakładowego i wartości udziału do wymogów k.s.h., to świadczenia związane z majątkowymi prawami wspólnika spółki z o.o. Wszelkie inne świadczenia wypłacane wspólnikom, a nie powiązane bezpośrednio z ich uczestnictwem w spółce w tym charakterze (w charakterze wspólnika), nie mogą być traktowane jako „inne świadczenia”, a jako należne wynagrodzenie za wykonaną pracę (wynagrodzenie ze stosunku pracy wraz z dodatkami w postaci obiadów i składek ubezpieczenia na życie) lub wynagrodzenie za pełnienie określonej funkcji (członka Rady Nadzorczej).