Oddalenie wniosku o upadłość a odpowiedzialność członka zarządu - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze zm.).

Ad 1.

Dla pewnego uściślenia; z pytania wynika, iż sąd mając na względzie brak możliwości pokrycia kosztów postępowania upadłościowego dokonał odrzucenia wniosku. Chodzi jednak o oddalenie, a nie odrzucenie wniosku. Odrzucenie mogłoby bowiem mieć miejsce w sytuacji, gdy wniosek nie zostałby należycie opłacony, co - jak wynika z opisu sytuacji - nie miało miejsca. Postanowienie sądu o oddaleniu wniosku o upadłość nie wywołuje żadnych szczególnych obowiązków informacyjnych. Tym samym zarząd spółki nie jest zobowiązany poinformować wierzycieli o tym postanowieniu, jak również obowiązek taki nie istniej wobec ZUS czy US.

Ad 2.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ulega rozwiązaniu po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia jej z rejestru. Oznacza to zakończenie działalności spółki i równocześnie ustanie jej bytu prawnego. Konieczne jest jednak w tym zakresie przeprowadzenie likwidacji spółki. Okoliczności opisane w zapytaniu dają podstawę do uruchomienia postępowania likwidacyjnego. O tym czy takie postępowanie będzie jednak prowadzone decyduje wola wspólników (wyjątek od tego stanowią przypadki, gdy otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu o rozwiązaniu spółki). W przedstawionym stanie faktycznym dalszy los spółki uzależniony jest więc w decydującej mierze od woli udziałowców. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie by likwidacja nie była wszczynana, a spółka "wisiała" tak dalej. Pamiętać jednak należy, iż w przypadku, gdy bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenia wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.

Ad 3.

Postępowanie likwidacyjne ma na celu zapewnienie ochrony interesów wierzycieli spółki i samych wspólników. Służy temu szereg obowiązków przewidzianych w ramach tego postępowania. Chodzi tutaj m.in. o obowiązek ogłoszenia o likwidacji, wezwanie wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności czy zakaz wypłacania wspólnikom w toku likwidacji zysków przed spłaceniem wszystkich zobowiązań spółki. Zasady tego postępowania są tak ukształtowane by zabezpieczyć zaspokojenie wierzytelności wymagalnych i niespornych, jak i niewymagalnych i spornych. Może się wszakże zdarzyć, że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie w postępowaniu likwidacyjnym wszystkich wierzycieli spółki. Taka sytuacja nie stoi jednak na przeszkodzie zakończeniu likwidacji i wykreśleniu spółki z rejestru. Zgodnie bowiem z postanowieniem SN z 18 grudnia 1996 I CKN 20/96 możliwe jest wykreślenie z rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną nie wypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce.

Brak zaspokojenia wszystkich wierzycieli spółki nie może bowiem stanowić przeszkody do wykreślenia spółki niezdolnej do działania i nie mającej żadnego majątku - a więc "martwego" podmiotu gospodarczego. Sytuacja przedstawiona w stanie faktycznym (tj. brak majątku na spłatę zobowiązań) nie powinna stanowić więc przeszkody do przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego i wykreślenia spółki z rejestru.

Ad 4.

Kwestia wymaga dokładniejszego rozważenia przesłanek wyłączających odpowiedzialność członkow zarzadu za zobowiązania spółki. W sytuacji, gdy istnieją podstawy do obarczenia członka zarządu odpowiedzialnością za te zobowiązania, może on tę odpowiedzialność wyłączyć, jeśli wykaże, iż w odpowiednim momencie zgłosił wniosek o upadłość.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 października 1998 r., III CKN 650/97, OSP 1999, C-174 „nie może odnieść skutku zarzut naruszenia prawa materialnego, polegający na przyjęciu, że wniosek o upadłość był zgłoszony we właściwym czasie, to jest po zapoznaniu się z bilansem spółki sporządzonym dla otwarcia likwidacji spółki. W literaturze przedmiotu i orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 7 maja 1997 r. II CKN 117/97 nie publ.) przyjmuje się, że dla określenia „właściwego czasu" dla wystąpienia o otwarcie postępowania układowego lub o ogłoszenie upadłości (art. 298 § 2 kh) należy uwzględnić funkcje ochronne tych postępowań wobec wierzycieli. Nie może to być moment, w którym wniosek o upadłość musi zostać oddalony, bo majątek dłużnika nie wystarcza - w sposób oczywisty - nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego."

Członkowie zarządu nie będą więc mogli wyłączyć swej odpowiedzialności twierdząc, iż we właściwym czasie zglosili wniosek o upadłość. Pozostanie próba obrony polegająca na wykazaniu, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z winy danego członka zarządu albo, iż pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.