Prawo do dywidendy - opinia prawna

Stan faktyczny

Nabywca nabył akcje Spółki od Zbywcy z zapłatą ceny częściami rozłożonymi w czasie. Jednocześnie, w Umowie Nabycia, Nabywca przeniósł na Zbywcę przyszłe wierzytelności do Spółki z tytułu dywidendy netto z nabytych akcji do wysokości ceny nabycia. Nabywca zamierza zbyć część nabytych akcji Nowemu Nabywcy przed spłatą ceny do Zbywcy. Czy przeniesienie przez Nabywcę na Zbywcę przyszłych wierzytelności z tytułu dywidendy przenosi się na Nowego Nabywcę wraz z przeniesieniem własności akcji, tzn. czy zbywca zachowa prawa do wierzytelności z tytułu dywidendy z akcji nabytych przez Nowego Nabywcę (a Nowy Nabywca będzie ograniczony w prawie do dywidendy)?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawy z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1073 ze zm.)

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Zbywca zachowa prawo do dywidendy z akcji nabytych przez Nowego Nabywcę do wysokości ceny nabycia (posługujemy się terminologią przyjętą w pytaniu: Zbywca, Nabywca i Nowy Nabywca). Mamy tu do czynienia z tzw. wierzytelnością przyszłą warunkową, tzn. wierzyciel spółki uzyska dywidendę pod warunkiem, że spółka w danym roku obrotowym osiągnie zysk i jednocześnie walne zgromadzenie akcjonariuszy podejmie uchwałę o przeznaczeniu zysku do wypłaty akcjonariuszom (ar. 347 § 1 Kodeksu spółek handlowych). W tym przypadku wierzytelność przyszła została sprecyzowana poprzez cenę nabycia akcji przez Nabywcę, nie zaś przez wskazanie, za które lata obrotowe zysk przysługuje Zbywcy. Oznacza to, że w sytuacji, gdy w danym roku obrotowym w ogóle nie było zysku lub walne zgromadzenie podjęło uchwałę o niewypłacaniu zysku akcjonariuszom, Zbywca będzie mógł zaspokoić swoją wierzytelność w tym kolejnym roku obrotowym, w którym pojawi się zysk do wypłaty akcjonariuszom.

Kwestia samodzielnego zbycia prawa do dywidendy nie została unormowana w przepisach Kodeksu spółek handlowych. W doktrynie powszechnie przyjmuje się jednak, że prawo do dywidendy może być przedmiotem samodzielnego obrotu, niezależnie od zbycia dokumentu akcji. Dotyczy to zarówno spółek akcyjnych prywatnych jak i publicznych.

Niedopuszczalne jest jednak zbycie prawa do dywidendy za wszystkie lata obrotowe spółki bez jednoczesnego zbycia dokumentu akcji. Przekreślałoby to bowiem koncepcję prawa do dywidendy jako prawa inkorporowanego w akcji. Skoro zaś w Pana przypadku zbycie prawa do dywidendy ogranicza się do ściśle określonej kwoty - jest to dopuszczalne. Nowy Nabywca nabędzie oczywiście prawo do dywidendy (jest ono bowiem inkorporowane w akcji jako papierze wartościowym), ale tylko za te lata obrotowe, które nie zostaną objęte kwotą równą wysokości nabycia akcji przez Nabywcę. Zgodnie bowiem z obowiązującą w prawie cywilnym zasadą: nikt nie może zbyć na inny podmiot więcej prawa niż sam ma.

W spółkach prywatnych (nie notowanych na giełdzie), w których występują akcje zmaterializowane (tradycyjne) prawo do dywidendy jest inkorporowane w kuponie dywidendowym. Jest on traktowany jako papier wartościowy (tak m.in. A. Szumański w W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss „Prawo spółek" s. 543, K. Bandarzewski „Prawo do udziału w zysku rocznym oraz prawo do dywidendy przysługujące akcjonariuszowi w spółce akcyjnej" - Przegląd ustawodawstwa gospodarczego 1996/7-8/7 - t.2).
„Kupon dywidendowy" jest pojęciem ustawowym (art. 357 § 1 KSH), jednakże bliżej nie sprecyzowanym. Statut spółki akcyjnej może zawierać szczegółową regulację dotyczącą tego dokumentu. Akcjonariusz posiadający kupon dywidendowy nabywa uprawnienie do poboru dywidendy za te lata obrotowe, na które opiewa ten kupon. Z chwilą wyczerpania się arkusza dywidendowego akcjonariusz ma prawo otrzymać od spółki nowy arkusz, po przedłożeniu dokumentu akcji albo specjalnego dokumentu legitymacyjnego, wydawanego przez spółkę zwanego talonem.
W spółkach publicznych kupony dywidendowe nie występują. Akcje mają charakter zdematerializowany. Zasada jest jednak ta sama, tzn. można zbyć prawo do dywidendy, ale jedynie do określonej wysokości, nie zaś za wszystkie lata obrotowe. Gdyby Nabywca zbył Nowemu Nabywcy akcje, nie informując go o tym, że prawo do dywidendy częściowo przysługuje osobie trzeciej tj. Zbywcy, wówczas Nabywca byłby odpowiedzialny przez Nowym Nabywcą z tytułu rękojmi za wady prawne przedmiotu sprzedaży (w tym wypadku praw inkorporowanych w akcji). Stosuje się tu odpowiednio przepisy dotyczące rękojmi za wady prawne przy sprzedaży rzeczy (art. 555 Kodeksu cywilnego). Dla skutecznego zbycia akcji przez Nabywcę, jak i skutecznego utrzymania się przez Zbywcę w prawie do dywidendy (w określonej wysokości) nie ma znaczenia fakt, iż Nabywca zamierza zbyć akcje przed spłatą ceny dla Zbywcy. Nie ma to również znaczenia dla skutecznego nabycia przez Nowego Nabywcę prawa do dywidendy w pozostałym zakresie. Wynika to z istoty stosunku zobowiązaniowego, łączącego jedynie strony umowy, w tym wypadku Zbywcę i Nabywcę, nie zaś osoby trzecie np. Nowego Nabywcę. Niezapłacenie pozostałej części ceny za akcje wiąże się z powstaniem roszczenia o zapłatę tej ceny po stronie Zbywcy przeciwko Nabywcy.

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.