Sposób złożenia oferty - opinia prawna
Stan faktyczny
W jakim stopniu opublikowana informacja prasowa stanowi zobowiązującą ofertę handlową firmy? Czy czytelnik-klient ma prawo domagać się sprzedaży produktu o cechach wymienionych w informacji prasowej? Czy informacja prasowa powinna zawierać jakieś klauzule np. o terytorialnych ograniczeniach w dostępności danego produktu lub wzmiankę, że cena i parametry produktu mogą ulec zmianie? Co się dzieje, gdy w przypadku publikacji informacji prasowych ze zdjęciami, produkt finalny odbiega od tego prezentowanego na zdjęciu.
Opinia prawna
Przedstawiony w stanie faktycznym problem dotyczy ogólnych przepisów prawa cywilnego o zawarciu umowy, a dokładniej o jednym ze sposobów jej zawarcia – o ofercie.
Zgodnie z art. 66 kodeksu cywilnego, przez ofertę rozumie się jednostronne oświadczenie woli zawarcia umowy, skierowane do drugiej strony, określające istotne postanowienia tej umowy.
Skutki złożenia oferty
Skutkiem bycia związanym ofertą jest przede wszystkim to, że przyjęcie oferty przez drugą stronę (tzw. oblata) powoduje zawarcie umowy (np. osoba, która przeczytała informację prasową zawierającą atrakcyjną ofertę i przyszła do sklepu, by nabyć zaoferowany w ten sposób towar, może żądać jego sprzedaży na warunkach określonych w informacji prasowej). Jeśli zaś podmiot, który zamieścił informację prasową nie spełni świadczenia na żądanie drugiej strony, czyli np. nie sprzeda oferowanego towaru na warunkach określonych w informacji prasowej, wówczas druga strona, czyli w tym wypadku kupujący, może żądać wykonania umowy przez sprzedającego. Jeśli sprzedający żądania nie spełni jest, co do zasady, odpowiedzialny za szkodę spowodowaną niewykonaniem zobowiązania (art. 471 kc).
Oferta jest jednostronnym oświadczeniem woli skierowanym do adresata. Może być ona skierowana do oznaczonego lub nieoznaczonego adresata. Jeżeli oferta została skierowana do nieoznaczonego kręgu osób, każdy, kto przyjmie ofertę może żądać wykonania umowy. Oczywiście krąg adresatów oferty może zostać ograniczony poprzez np. zamieszczenie informacji wskazującej, że oferta skierowana jest wyłącznie do subskrybentów danej serii książkowej, do osób z wyższym wykształceniem, osób urodzonych w określonym roku lub też posiadających psy określonej rasy a nawet do osób, które legitymują się określonym rozmiarem stopy. Wybór kręgu podmiotów, do których skierowana może być oferta, zależy tylko i wyłącznie od oferenta. Jeżeli jednak osoba, która ofertę przyjęła (oblat) domaga się wykonania umowy określonej w ofercie, musi udowodnić przynależność do grupy, do której oferta została skierowana.
Informacja prasowa jako oferta
Informacja prasowa, aby można uznać ją za ofertę, musi określać istotne postanowienia umowy, którą zamierza zawrzeć autor informacji prasowej. Jeżeli np. oferent zamierza zawrzeć umowę sprzedaży, wówczas informacja prasowa, (aby była ofertą) musiałaby zawierać istotne postanowienia umowy sprzedaży, (tzw. essentialia negotii), czyli:
określać stron umowy sprzedaży,
określać przedmiot umowy sprzedaży,
cenę.
Określenie stron umowy sprzedaży sprowadza się w przypadku informacji prasowej do sprecyzowania danych sprzedającego tj. imienia i nazwiska albo nazwy (w przypadku podmiotów nie będących osobami fizycznymi) sprzedającego oraz np. miejsca zamieszkania lub siedziby sprzedającego bądź numeru telefonu. Istotne jest to, by podmiot sprzedający można było zidentyfikować. Określenie kupującego wystąpi jedynie wówczas, gdy oferta jest skierowana imiennie lub do innego ograniczonego kręgu adresatów, (o czym była mowa wyżej).
Sposób określenia przedmiotu sprzedaży, (czyli towaru) zależy od konkretnego przypadku. Przykładowo, jeśli towarem jest zestaw komputerowy należy podać jego dokładną konfigurację, w przypadku wycieczki autokarowej należy podać szczegółowy program wycieczki z dokładnym określeniem zakresu i sposobu wykonania usług przez biuro podróży, w przypadku sprzedaży samochodu – szczegółowe wyposażenie oferowanego modelu.
Jeśli określono w informacji prasowej strony umowy, towar do sprzedania i wskazano konkretną cenę wówczas mamy do czynienia z ofertą w rozumieniu przepisów k.c. Cena niekoniecznie musi być wyrażona w pieniądzu, choć oczywiście zwykle tak jest. Jak bowiem wskazuje art. 536 § 1 kc cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia (np. można uzależnić cenę od kursu złotego w stosunku do dolara w NBP w danym dniu itp.).
„Każde oświadczenie woli spełniające wymagania z art. 66 § 1 kc uznać trzeba za ofertę, bez względu na to, czy określenie "oferta" zostanie użyte, czy nie i czy jest skierowane do konkretnej osoby, czy do nie określonego kręgu osób.”
(uchwała SN III CZP 33/90 OSNC 1991/1/3)
Jeśli zaś pojawiają się wątpliwości, co do tego, czy konkretne ogłoszenie, reklama, cennik lub inna informacja (w tym informacja prasowa), skierowana do ogółu lub do poszczególnych osób stanowi ofertę, wówczas zgodnie z postanowieniem przepisu art. 71 kc poczytuje się ją za zaproszenie do rozpoczęcia rokowań, nie zaś za ofertę. Sąd Najwyższy w jednym ze swych orzeczeń stwierdził:
„Ogłoszenie w prasie o sprzedaży samochodów nie ma cech oferty w rozumieniu art. 66 kc, skoro nie zawiera wszystkich istotnych postanowień mającej powstać w przyszłości umowy. Tego rodzaju ogłoszenie należy uznać w konkretnym przypadku za zaproszenie do rozpoczęcia rokowań (art. 71 kc). Zaproszenie powyższe nie stwarza jednak między dokonującym je a odbiorcami takiego zaproszenia stosunku zobowiązaniowego, nie jest bowiem zdarzeniem, z którym kodeks cywilny wiąże powstanie między stronami takiego stosunku.”
(wyrok SN IV CR 402/78 OSNC 1979/7-8/154)
Oznacza to, że taka informacja prasowa nie miałaby charakteru wiążącego, jaki cechuje ofertę i nie mogłaby stanowić podstawy żądania wykonania umowy. Samo zaproszenie do rozpoczęcia rokowań oznacza, że podmiot zamieszczający informację prasową gotowy jest zawrzeć umowę, ale dopiero po przeprowadzeniu rokowań z potencjalnym kontrahentem. Rokowania takie są obok oferty i jej przyjęcia, kolejnym ze sposobów zawarcia umowy, przy czym umowa dochodzi tu do skutku dopiero wtedy, gdy strony dojdą do porozumienia, co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem rokowań (art. 72 kc).
Aby rozwiać jednak wszelkie wątpliwości, co do tego, czy informacja prasowa stanowi ofertę czy też jedynie zaproszenie do rozpoczęcia rokowań można w informacji prasowej zamieścić wyraźną wzmiankę, która wyłącza możliwość uznania informacji za ofertę, np. "Niniejsze ogłoszenie nie stanowi oferty w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego". Takie sformułowanie zabezpieczy także przed ewentualną decyzją o zmianie ceny lub parametrów produktu określonego w informacji.
Nie ma wymogu, by oferta musiała być wyrażona w formie pisemnej. Oferta może przyjąć dowolną formę, byleby wola osoby składającej ofertę została ujawniona w sposób dostateczny (art. 60 kc). Dlatego też należy uznać, iż informacja prasowa spełniająca wszelkie wymogi z art. 66 kc (a więc uznana za ofertę) przedstawiała oferowany produkt w postaci zdjęcia fotograficznego. Należy jednak pamiętać, iż produkt będący przedmiotem oferty musi zostać skonkretyzowany w dostateczny sposób. Jeżeli tak się stanie, produkt oferowany w informacji prasowej w formie zdjęcia powinien odpowiadać rzeczywistemu wyglądowi produktu zarówno co do kształtu jak i rozmiarów.
Należy pamiętać również o tym, że oferta może zawierać wskazanie terminu, do którego oferent czeka na jej przyjęcie przez inny podmiot. Jeśli w ofercie wskazano termin jej obowiązywania np. "niniejsza oferta obowiązuje do 31.03.2002 roku" wówczas oferent jest związany ofertą do upływu tego terminu. Jeśli zaś w ofercie nie wskazano takiego terminu, wówczas zgodnie z art. 66 § 2 kc oferta przestaje Pana wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez uzasadnionego opóźnienia. Takie sformułowanie przepisu wskazuje, że to, czy upłynął już czas związania ofertą, czy też nie zależy od konkretnego przypadku.
Należy zwrócić również uwagę na przepis art. 543 kodeksu cywilnego, który stanowi, że wystawienie rzeczy na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. Chociaż w przypadku informacji prasowej, będącej ofertą przepis ten nie znajdzie zastosowania to jednak zacytowanie przepisu art. 543 kodeksu cywilnego pozwala na pełne przedstawienie problemu oferty.
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?