Umowa alimentacyjna - opinia prawna

Stan faktyczny

Mój syn mieszka i pracuje w Anglii, a matka jego dziecka w Szkocji. Dzieckiem zajmuje się aktualnie babcia. Syn wpłaca za moim pośrednictwem na konto dobrowolnie alimenty na dziecko, gdyż nigdy nie było wniesionej sprawy w sądzie. Teraz chce, aby tę sprawę uregulować między stronami w kwestii wychowywania syna, ponieważ mama dziecka chce go zabrać na stałe za granicę w zamian za wydanie zgody na paszport dla dziecka. Stąd są wątpliwości jak rozwiązać powyższą sprawę. Czy można na drodze umowy cywilnoprawnej pomiędzy rodzicami zawrzeć ugodę co do wysokości alimentów i innych ważnych relacji ojca z dzieckiem? Gdzie taką umowę należy podpisać i w jakim języku, aby była ważna (konsulat, notariusz polski czy angielski)? Co w tekście umowy jest istotne dla ojca dziecka, aby była respektowana i nie podważana w sądzie? Czy matka dziecka może po kilku latach podać ojca dziecka o alimenty przed sądem w UK, czy też przed sądem w Polsce (oboje są zameldowani w Polsce)?

Opinia prawna 

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16 poz. 93 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 25 lutego 1965 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9 poz. 59 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964r. nr 43 poz. 296 ze zmianami). 

Podstawowym obowiązkiem, jaki ustawa kodeks rodzinny i opiekuńczy nakłada na rodziców, jest obowiązek świadczenia alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Dotyczy on obydwojga rodziców, zarówno ojca jak i matki. Obok władzy rodzicielskiej, która aż do pełnoletności przysługuje obojgu rodzicom, jest to najważniejszy obowiązek, jaki na nich spoczywa. Powstaje on z chwilą urodzenia się dziecka, a kończy w momencie, kiedy dziecko usamodzielni się finansowo. Obowiązek ten nie wygasa z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletności tak jak władza rodzicielska i w sytuacjach, kiedy dziecko uczy się lub z powodu choroby nie jest w stanie zarabiać, rodzice nadal powinni pomagać mu finansowo. 

Kodeks rodzinny przewiduje również sytuację, w której wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie i wychowanie.

Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od potrzeb uprawnionego (dziecka) oraz od majątkowych możliwości zobowiązanego (czyli rodziców lub jednego z nich). W sytuacji przez Panią opisanej, nie tylko ojciec winien przesyłać pieniądze na utrzymanie dziecka, lecz zobowiązana do tego jest również matka dziecka. 

Spełnianie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka może być dochodzone i określane w różny sposób. Po pierwsze, najpopularniejszą formą jest droga sądowa. Odbywa się to zwykle w przypadku, kiedy jedno z rodziców uchyla się od obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka. Rozpoczyna ją pozew sądowy o alimenty, który w imieniu małoletniego dziecka, wnosi drugie z rodziców jako przedstawiciel ustawowy. Wnosi się go do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich, właściwego dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów (dziecka) lub właściwego dla miejsca zamieszkania osoby pozwanej (rodzica, który nie łoży na utrzymanie dziecka). Innym ze sposobów ustalenia alimentów jest umowa prywatna (zawarta na piśmie pomiędzy rodzicami) lub umowa spisana u notariusza, pomiędzy zobowiązanym do płacenia alimentów a uprawnionym do ich pobierania, czyli dzieckiem. 

W powyższej umowie, oprócz zobowiązania rodzica do płacenia alimentów, można uregulować również pewne inne kwestie dotyczące m.in. zamieszkania dziecka lub kontaktów dziecka z rodzicami, jeśli rodzice przebywają w separacji faktycznej. Nie ma oczywiście takiego obowiązku, gdyż pozostałe prawa (oprócz obowiązku płacenia alimentów), jakie przysługują rodzicom wobec dziecka, są gwarantowane ustawowo. Nie można natomiast przez umowę ograniczyć lub pozbawić władzy rodzicielskiej któregokolwiek z rodziców, gdyż może tego dokonać tylko i wyłącznie sąd, na podstawie kodeksowych przesłanek. Dlatego pomimo umownego ustalenia alimentów, jednocześnie nadal obojgu rodzicom przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej, aż do momentu, ewentualnego jej ograniczenia lub pozbawienia przez sąd. O istotnych sprawach dziecka, rodzice rozstrzygają wspólnie, a jeśli nie mogą w tej kwestii dojść do porozumienia jedno z nich może domagać się rozstrzygnięcia przez sąd opiekuńczy.

Ponieważ w przedstawionym przez Panią stanie faktycznym nie ma mowy o tym, jakiej narodowości są rodzice oraz dziecko, zakładam że wszyscy są Polakami. Skoro dziecko jest obywatelem polskim, podlega polskiemu ustawodawstwu w tym również przepisom kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Umowę, o której mówimy, jeśli rodzice się na nią zdecydują, należałoby spisać przed polskim notariuszem. Jeśli poinformujecie Państwo notariusza o rodzaju umowy i warunkach, jakie mają być w niej zawarte, notariusz sporządzi odpowiednie pismo.

Umowa notarialna podpisana przez rodziców, ma charakter dokumentu urzędowego i jest respektowana przez instytucje krajowe. Nie oznacza to jednak, że postanowienia w niej zawarte są ostateczne. Tzn. gdy rodzice zgodzą się przykładowo na kwotę 800 zł miesięcznie płatnych od ojca na rzecz dziecka, to gdy zmienią się okoliczności np. dziecko dorośnie, matka może wnieść do sądu powództwo o podwyższenie kwoty alimentów. Oznacza to, że akt notarialny zawsze można zmienić, oczywiście pod warunkiem zaistnienia okoliczności uzasadniających konieczność takiej zmiany.

Nie jest więc wykluczone, że z upływem czasu, gdy wzrosną potrzeby dziecka, matka (z którą jak domyślam się zamieszka dziecko), może wnieść do polskiego sądu pozew o zasądzenie kwoty alimentów w kwocie wyższej niż dotychczasowe. Określając ich wysokość, sąd każdą sprawę traktuje indywidualnie. Przy orzekaniu o wysokości świadczenia alimentacyjnego sąd bierze pod uwagę potrzeby osoby uprawnionej do alimentów oraz możliwości zarobkowe i majątkowe osoby zobowiązanej, a także osobiste starania zobowiązanego rodzica, jakie ten podejmuje w zakresie utrzymania i wychowania dziecka. Możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia to nie tylko faktycznie osiągane przez nią dochody, ale także te zarobki i profity, które mogłaby osiągnąć, ale ich nie uzyskuje z przyczyn, które nie zasługują na usprawiedliwienie.

Należy zauważyć, iż umowa nie musi mieć formy aktu notarialnego, wystarczy zwykła forma pisemna.

Zdaniem opiniującego nie ma możliwości zawarcia umowy o alimenty, która byłaby absolutnie niepodważalna w sądzie. Rozstrzygając potencjalną sprawę o alimenty sąd będzie się kierował zasadami szczegółowo opisanymi wyżej, a nie treścią umowy.

Nie ma przy tym wątpliwości, iż sąd będzie również brał pod uwagę treść zawartej umowy, przy czym nie będzie to dowód determinujący treść wyroku, bowiem sąd będzie się kierował potrzebami dziecka i możliwościami majątkowymi i zarobkowymi rodziców.

Zespół
e-prawnik.pl