Ochrona interesów spadkobiercy chorego psychicznie
Pytanie:
"W dniu 17.07.2008 zmarł w szpitalu dla nerwowo i psychicznie chorych brat, pozostawiając gospodarstwo rolne. Brat był kawalerem i nie miał dzieci. Dziedziczą po nim dwaj bracia i siostra. Jeden z braci-bliźniak po pobycie też w szpitalu dla nerwowo i psychicznie chorych ma rozpoznaną schizofremię, ponadto po śpiączce cukrzycowej nie jest w stanie samodzielnie egzystować i z tego względu od końca maja br nie przebywa już w gospodarstwie, lecz zamieszkuje ze mną poza gospodarstwem, chociaż dalej jest tam zameldowany. Drugi, młodszy brat jest rozwiedziony (dwoje dzieci), został skazany i odbył wyrok 2 lat więzienia za znęcanie się nad rodziną (faktycznie nad braćmi), w dalszym ciągu jest zameldowany i przebywa w gospodarstwie. Krótko po powrocie z więzienia znów zaczął nadużywać alkoholu i się awanturować. Jestem w stanie na tę okoliczność przedstawić opinie, zaświadczenia z Policji, Urzędu Gminy, Pomocy Społecznej. W jaki sposób można zabezpieczyć interesy brata-bliźniaka do czasu zakończenia i w trakcie postępowania spadkowego aby w chwili słabości nie dokonał jakiś zobowiązań związanych ze swoją częścią spadku na rzecz młodszego brata? W związku ze swą chorobą, jakich czynności prawnych (np. testament, udzielenie pełnomocnictwa itp.) może dokonywać brat-bliźniak? Czy biorąc pod uwagę wyrok i obecne zachowanie młodszego brata można go wyłączyć lub ograniczyć jego udziały w spadku?"
Odpowiedź prawnika: Ochrona interesów spadkobiercy chorego psychicznie
Osoba chora psychicznie, ale równocześnie nie ubezwłasnowolniona (całkowicie lub częściowo) zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że może dokonywać samodzielnie wszelkich czynności prawnych, w tym także zobowiązujących i rozporządzających. Jedynie następczo można w takim przypadku powołać się na nieważność takich czynności, z powodu wady oświadczenia woli. Zgodnie z art. 82 kodeksu cywilnego, nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej.
Najskuteczniejszym sposobem zabezpieczenia interesów brata wydaje się jednak wystąpienie do sądu z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie go. Sama choroba psychiczna nie stanowi jednak wystarczającej przesłanki ubezwłasnowolnienia - trzeba dowieść, że dana osoba nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem i że wniosek złożono w jej interesie. Gdyby brat został ubezwłasnowolniony całkowicie, utraciłby również całkowicie zdolność do czynności prawnych (nie mógłby już skutecznie dokonać żadnej czynności). Sąd wyznaczyłby mu opiekuna, z reguły osobę z grona najbliższych, która faktycznie sprawuje opiekę. Od tej pory opiekun musiałby w jego imieniu dokonywać wszelkich czynności prawnych, co uchroniłoby go przed podejmowaniem niekorzystnych zobowiązań.
Drugi z braci mógłby zostać wyłączony od dziedziczenia jedynie w wypadku uznania go za niegodnego w drodze postępowania sądowego - z opisu sytuacji nie wynika jednoznacznie, czy zachodzi któraś z ustawowych przesłanek niegodności. W szczególności nie stanowi takiej przesłanki popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa - musiałoby to być ciężkie przestępstwo, którego dopuścił się wobec spadkodawcy (czyli musiałby znęcać się nad zmarłym bratem). W takim przypadku mógłby zostać uznany za niegodnego i w konsekwencji wyłączony od dziedziczenia.
Zespół prawników
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?