Pozew o ustalenie a przerwanie biegu przedawnienia

Odpowiedź prawnika: Pozew o ustalenie a przerwanie biegu przedawnienia

Możliwość wniesienia pozwu o ustalenie prawa lub stosunku prawnego wprowadza przepis art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Jest to przepis materialny i to na jego podstawie możliwe jest skierowanie do sądu wspomnianego pozwu, także w kwestii ustalenia prawa związanego z pracą. Należy przy tym podkreślić, że postępowanie inicjowane przez wniesienie pozwu, o którym tu mowa dotyczy ustalenia prawa. Sformułowanie: ustalenie prawa do prawa majątkowego nie jest adekwatne. Ustalenia prawa można żądać, gdy ma się w tym interes prawny. Jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych. Można o nim mówić w razie zaistnienia niepewności określonego prawa i stosunku prawnego spowodowanej między innymi przyczynami faktycznymi lub prawnymi. Przykładem sytuacji, w której zasadne jest wniesienie pozwu o ustalenie prawa jest powstanie wątpliwości co do własności nieruchomości z powodu zaginięcia dokumentów stwierdzających jej nabycie.

Warto dodać, że w drodze omawianego powództwa nie można żądać ustalenia stanu faktycznego lub faktu, np. daty urodzenia, odwołania testamentu, ustalenia, że powód wniósł odwołanie od uchwały walnego zgromadzenia i że strona pozwana ma obowiązek zwołać walne zgromadzenie, nie można też żądać ustalenia wypadku, który miał miejsce przy pracy lub faktu, iż akt notarialny zawiera treść niezgodną z prawdą. Powództwo o ustalenie nie może bowiem zmierzać do uzyskania dowodów, które miałyby być wykorzystane w innym postępowaniu.

Wniesienie pozwu o ustalenie prawa lub stosunku prawnego przerywa bieg terminów prawa materialnego roszczeń wymagalnych. Przerwanie biegu terminów dotyczy także tych roszczeń, które co prawda nie są jeszcze wymagalne, lecz co do których terminy już biegną, np.10-letni termin przedawnienia w wypadku roszczeń odszkodowawczych z czynów niedozwolonych. Przedawnienie odnosi się do roszczeń. Jest to, obok np. własności, jeden z rodzajów praw podmiotowych. Przedawnienie nie dotyczy więc wszelkiego rodzaju praw, lecz ich oznaczonej grupy, czyli roszczeń. Jeżeli pozew o ustalenie dotyczy roszczenia, poprzez jego wniesienie następuje przerwanie biegu przedawnienia. Wynika to wprost z art.123 kodeksu cywilnego dotyczącego przerwania biegu przedawnienia, który wyraźnie mówi o czynności przed sądem podjętej bezpośrednio w celu ustalenia roszczenia. To ustalenie roszczenia, oznacza ustalenie, które ma być dokonane w sentencji wyroku, a nie ustalenie, które zostało dokonane w uzasadnieniu wyroku w ramach podstawy faktycznej rozstrzygnięcia (tak orzeczenie SN z 30 sierpnia 1985 r., sygnatura IV PR 163/85, opublikowane w OSNCP 1986, nr 5, poz. 83).