Rozliczenia przy podziale majątku

Odpowiedź prawnika: Rozliczenia przy podziale majątku

Separacja faktyczna nie oznacza automatycznie powstania rozdzielności majątkowej- art. 54 § 1 kro (a contrario).

W przypadku wydawania wyroku ustanawiającego rozdzielność majątkową sąd wskazuje datę, z którą rozdzielność ta powstaje. Majątek, który podlega podziałowi to majątek wspólny małżonków na dzień orzeczenia o rozdzielności majątkowej. Zatem nawet jeśli sprawa trwa wiele lat, to majątek będzie oceniany na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Brane są przy tym pod uwagę także zbyte składniki majątku wspólnego (wówczas zalicza się je na poczet udziałów małżonka, który je zbył), natomiast sąd nie uwzględnia tych przedmiotów majątkowych, które zużyto w wyniku ich normalnego używania. Do tego momentu uzyskany przez każdego z małżonków majątek będzie stanowić majątek wspólny.

Sąd ustala skład majątku wspólnego i wartość poszczególnych przedmiotów majątkowych na podstawie dowodów, które przedstawiają małżonkowie. W razie sporów możliwe jest także sięgnięcie po zeznania stron, świadków, opinii biegłego. Przypominamy ponadto, że wartość składników majątku wspólnego ustala się według cen z chwili orzekania o podziale, a nie z chwili ustania wspólności majątkowej.

Co do stosunków majątkowych w trakcie trwania postępowania zastosowanie ma przepis art. 45 § 1 kro, zgodnie z którym każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem nakładów i wydatków koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Nie może przy tym żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny., chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zgodnie z § 2 tego przepisu zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Zgodnie z treścią art. 27 K.r.o. oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.

O potrzebach rodziny można mówić w zasadzie wówczas, gdy rodzina jest związana węzłem wspólnego pożycia. Dotyczy to zarówno rodziny, której członkowie tworzą wspólnotę gospodarczą, jak i takiego przypadku separacji faktycznej, gdy tylko jeden z małżonków pozostaje z dziećmi we wspólnym gospodarstwie rodzinnym. Separacja faktyczna nie powinna wywierać ujemnego wpływu na zakres zaspokajania potrzeb dzieci z małżeństwa, a potrzeb tych w praktyce nie da się oddzielić od potrzeb tego rodzica, który opiekuje się dzieckiem. Dlatego nawet zupełne zerwanie pożycia małżeńskiego nie uchyla obowiązku przewidzianego w art. 27 K.r.o., może natomiast wpłynąć na jego ukształtowanie i zakres.

Wskazuje się ponadto w orzecznictwie, że brak wspólnego pożycia małżonków, a przede wszystkim nieprowadzenie przez nich wspólnego gospodarstwa domowego, może uzasadniać oddalenie powództwa o dostarczanie środków utrzymania dla samego tylko małżonka, np. gdy ma on możliwości zaspokajania swoich potrzeb własnymi siłami. Jeżeli więc małżonek, który korzysta ze wspólnego mieszkania małżonków nie mieszka w nim z dziećmi, sam powinien ponosić koszty związane z mieszkaniem. (wyrok SN z dnia 28 stycznia 1998 r., I CKN 585/97, opublikowany w OSP 1999, nr 2, poz. 29, a także Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 maja 1999 r., III CKN 153/99, LexPolonica nr 402126 ).

Przypominamy ponadto, że zgodnie z art. 445² kodeksu postępowania cywilnego w każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację.

Co do zasady jednak, w przypadku zmian w zakresie stosunków majątkowych w trakcie trwania postępowania strony winny wykazać te zmiany, popierając je odpowiednimi dokumentami. Przypominamy ponadto, że sąd obowiązany jest w wyroku ustanawiającym rozdzielność majątkową oznaczyć w wyroku dzień, w którym ona powstaje. Zatem np. w przypadku powództwa z art. 52 kro sąd może orzec o rozdzielności z mocą wsteczną.

Wskazujemy również na związane z niniejszą kwestią orzeczenia SN: tak na przykład w  postanowieniu z dnia 16 października 1997r., sygn. II CKN 395/97, LexPolonica nr 389565 SN wskazał, że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny sąd orzeka wyłącznie na wniosek zgłoszony w postępowaniu w pierwszej instancji.

Trzeba również przytoczyć postanowienie składu 7 sędziów SN z dnia 5 grudnia 1978r., III CRN 194/78 , LexPolonica nr 303397 - jeśli dług zaciągnięty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego, to tak spłacona należność przestaje być długiem i przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał zapłaty. Roszczenie takie podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 kro.

Z kolei w postanowieniu SN z 18 stycznia 2008r., sygn. V CSK 355/2007, LexPolonica nr 2044672 wskazał, że art. 32 § 1 kro stwarza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a przynależność tych przedmiotów do majątku odrębnego (obecnie: osobistego) obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek. Podobnie rozstrzyga wyrok SN z 9 stycznia 2001r., sygn. II CKN 1194/2000, LexPolonica nr 388285 Domniemanie faktyczne, że przedmiot majątkowy, nabyty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, stanowi dorobek (art. 32 § 1 kro), może obalić pozwany przez wykazanie (art. 6 kc), że nabycie nastąpiło ze środków finansowych stanowiących jego majątek odrębny (art. 33 pkt 3 kro).