Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Najważniejsze informacje
Szkoła publiczna nie posiada osobowości prawnej i funkcjonuje jako jednostka budżetowa. Zasady powierzania stanowiska dyrektora bez konkursu zostały w 2024 r. zmienione - można teraz powierzyć pełnienie obowiązków na okres do 10 miesięcy, a nie jak wcześniej 6 miesięcy.
Czy szkoła publiczna ma osobowość prawną?
Szkoła publiczna nie posiada osobowości prawnej, ponieważ żaden przepis prawa nie nadaje jej takiego statusu. Zgodnie z fundamentalną zasadą prawa cywilnego wyrażoną w art. 33 Kodeksu cywilnego, osobą prawną jest jednostka organizacyjna, której przepis prawny nadaje osobowość prawną.
Szkoła publiczna funkcjonuje natomiast jako jednostka budżetowa w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy, jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu.
Szkoła publiczna
Brak osobowości prawnej
Jednostka budżetowa korzystająca z osobowości prawnej organu prowadzącego (gmina, powiat, województwo)
Szkoła niepubliczna
Może mieć osobowość prawną
Zależnie od formy prawnej (fundacja, stowarzyszenie, spółka)
Uczelnia
Posiada osobowość prawną
Expressis verbis określone w art. 9 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
Konsekwencje braku osobowości prawnej
Brak osobowości prawnej szkoły publicznej oznacza praktyczne konsekwencje:
- Szkoła nie może samodzielnie zawierać umów cywilnoprawnych
- Nie może być stroną postępowania sądowego
- Wszystkie czynności prawne wykonuje w jej imieniu organ prowadzący
- Odpowiedzialność prawną ponosi organ prowadzący szkołę
- Szkoła nie może posiadać własnego majątku - korzysta z majątku organu prowadzącego
Aktualne zasady powierzania stanowiska dyrektora
Zasady wyłaniania dyrektorów szkół publicznych określa ustawa Prawo oświatowe. Podstawową regułą jest konkurs na stanowisko dyrektora, jednak prawo przewiduje także wyjątki od tej zasady.
Konkurs jako zasada
Zgodnie z art. 63 ust. 10 Prawa oświatowego, kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w drodze konkursu. Stanowisko dyrektora powierza się na okres 5 lat szkolnych.
Powierzenie bez konkursu
Gdy do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata, organ prowadzący może powierzyć stanowisko w porozumieniu z kuratorem oświaty, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej.
Do czasu wyłonienia dyrektora, organ prowadzący może powierzyć pełnienie obowiązków wicedyrektorowi, a gdy go brak - nauczycielowi tej szkoły, jednak nie dłużej niż na 10 miesięcy.
Ważna zmiana przepisów
W 2024 roku nastąpiła istotna zmiana - maksymalny okres powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora został wydłużony z 6 do 10 miesięcy (art. 63 ust. 13 Prawa oświatowego). Wcześniejsza porada prawna z 2004 roku była nieaktualna w tym zakresie.
Przedłużenie kadencji dyrektora bez konkursu
Możliwość przedłużenia kadencji dyrektora została uwzględniona w nowych art. 63 ust. 21a-21c Prawa Oświatowego, które obwiązją od 1 września 2025 r.
Zgodnie z tymi przepisami, organ prowadzący szkołę lub placówkę może przedłużyć powierzenie stanowiska dyrektora na kolejny okres kadencji bez konieczności organizacji konkursu. Przedłużenie to wymaga:
-
uzyskania pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny,
-
zasięgnięcia opinii rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej,
-
a także uzyskania opinii działających w szkole zakładowych organizacji związkowych.
Opinie te muszą być wydane w ciągu 14 dni od wystąpienia organu prowadzącego, a ich brak w tym terminie uznaje się za opinię pozytywną.
Łączny okres pełnienia funkcji dyrektora, zarówno poprzez powierzenie stanowiska, jak i jego przedłużenie, nie może przekroczyć 10 lat szkolnych. Przepisy te obowiązują od roku szkolnego 2025/2026 i mają na celu uproszczenie procedury zarządzania kadencją dyrektora szkoły.
Wymagania wobec kandydatów na dyrektora
Osoba ubiegająca się o stanowisko dyrektora szkoły musi spełnić określone wymagania kwalifikacyjne i formalne określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji. Głównie dotyczą one:
- Posiadania odpowiedniego wykształcenia
- Kwalifikacji pedagogicznych
- Doświadczenia zawodowego
- Znajomości języka polskiego (dla cudzoziemców)
- Braku przeciwwskazań prawnych
Praktyczne wskazówki
Jeśli organ prowadzący nie może znaleźć chętnego kandydata na dyrektora po nieudanym konkursie, powinien jak najszybciej podjąć działania zmierzające do powierzenia stanowiska w trybie art. 63 ust. 12 Prawa oświatowego, pamiętając o maksymalnym 10-miesięcznym okresie tymczasowego powierzenia obowiązków.
Podsumowanie
Szkoła publiczna nie posiada osobowości prawnej i funkcjonuje jako jednostka budżetowa w strukturze organu prowadzącego. Zasady powierzania stanowiska dyrektora uległy liberalizacji - obecnie możliwe jest tymczasowe powierzenie obowiązków na okres do 10 miesięcy, a od 1 września 2025 wprowadzono możliwość przedłużenia kadencji bez konkursu.
W praktyce oznacza to większą elastyczność dla organów prowadzących szkoły w sytuacjach, gdy trudno jest znaleźć kandydata na dyrektora w drodze konkursu.