Wprowadzenie rozdzielności majątkowej

Odpowiedź prawnika: Wprowadzenie rozdzielności majątkowej

Przede wszystkim należy podkreślić, że umowa majątkowa między małżonkami powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, w przeciwnym razie będzie po prostu nieważna. Zakładamy też, że małżonkowie wprowadzili ustrój rozdzielności majątkowej bez wyrównania dorobków (ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków jest nowym rodzajem umowy majątkowej, wprowadzonym przepisami nowelizującymi kodeks rodzinny i opiekuńczy). Jeżeli małżonkowie wprowadzili rozdzielność majątkową, nie można już mówić (jak w pierwszym zdaniu pytania), że obowiązuje ich ustrój wspólności ustawowej. Ustrój rozdzielności oznacza, że każdy z małżonków ma swój majątek osobisty. Są więc dwie, a nie jak wcześniej trzy masy majątkowe. Nie istnieje już współwłasność łączna (wspólność majątkowa), gdyż w jej miejsce wchodzi współwłasność w częściach ułamkowych. Każde z małżonków ma co do zasady 50% udział w majątku, który był objęty wspólnością i udział ten jest składnikiem majątku osobistego każdego z małżonka. Do zarządu i rozporządzania majątkiem stanowiącym współwłasność w częściach ułamkowych stosuje się te same zasady, które obowiązują wszystkich współwłaścicieli. Fakt, że współwłaściciele są małżonkami nie ma żadnego znaczenia. Więcej informacji na ten temat zawiera artykuł:  A jeśli nie jesteś jedynym właścicielem? Co może współwłaściciel?
Należy jednak zwrócić uwagę, że ta współwłasność ułamkowa jest sytuacją dość szczególną. Dlatego w konkretnym przypadku możliwe jest uznanie, że nie może nastąpić sprzedaż udziału, gdyby jej skutkiem byłoby naruszenie dobra rodziny. Małżonkowie zasadniczo powinni dokonać podziału majątku wspólnego. Mogą to zrobić dzieląc miedzy siebie poszczególne rzeczy, mogą przyznać własność rzeczy jednemu z nich z obowiązkiem spłaty lub dokonać sprzedaży i podzielić między siebie otrzymaną sumę. Z pewnością małżonkowie posiadają rzeczy, których nadal będą używać wspólnie, wtedy mogą utrzymać współwłasność ułamkową co do tych rzeczy. Każdy z małżonków samodzielnie rozporządza swoim majątkiem osobistym, w tym także udziałem w przedmiotach należących wcześniej do wspólnego majatku małżonków (jeżeli nie narusza to dobra rodziny).

Rozporządzanie udziałem nie oznacza rozporządzania przedmiotem, w którym małżonkowie mają po 50% udziałów. Przykładowo, jeśli małżonkowie nabyli w czasie obowiązywania wspólności majątkowej nieruchomość, to po wprowadzeniu rozdzielności każde z nich ma 50% udział w prawie własności. Oznacza to, że każdy z małżonków może sprzedać swój udział w nieruchomości bez zgody małżonka. Skutek tego będzie taki, że w jego miejsce jako współwłaściciela nieruchomości wejdzie nabywca udziału. Współwłaścicielami będą więc drugi z małżonków i nabywca udziału od pierwszego z małżonków. Jeżeli jednak nieruchomość ta jest nieruchomością, na której stoi dom rodziny lub jest mieszkaniem zajmowanym przez rodzinę, rozporządzenie udziałem w niej należałoby uznać za niedopuszczalne. 

Zakładamy, że mąż prowadzi dwie działalności: jednoosobową działalność gospodarczą (warsztat samochodowy) i działalność jako wspólnik spółki jawnej (jest to pewne uproszczenie, gdyż przedsiębiorcą jest spółka). Co do warsztatu samochodowego, to przedmioty służące do prowadzenia tej działalności zostały objęte wspólnością majątkową bez względu na to czy były nabyte za środki z majątku osobistego (tego sprzed małżeństwa), czy za środki z majątku wspólnego małżonków. Po wprowadzeniu rozdzielności każde z małżonków ma udział w tych przedmiotach. Biorąc pod uwagę, że prawdopodobnie przedmioty te nadal są potrzebne mężowi, a żona z nich w żaden sposób nie korzysta, małżonkowie powinni dokonać podziału tej części majątku, najlepiej poprzez dokonanie spłaty przez męża na rzecz żony. Mąż nie ma prawa wprowadzać tych przedmiotów do swojego majątku osobistego bez „wykupienia” udziału żony.

Natomiast członkostwo w spółce jawnej jest prawem osobistym męża i nie wchodzi w skład majątku wspólnego. W tym wypadku pozostaje jedynie ewentualnie rozliczenie wkładu wniesionego do spółki przez męża, jeśli przedmiot wkładu pochodził z majątku wspólnego.