Wypadek przy pracy a odpowiedzialność służby BHP

Odpowiedź prawnika: Wypadek przy pracy a odpowiedzialność służby BHP

Zgodnie z art. 155 kodeksu karnego kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Zgodnie z art. 220 § 1 kodeksu karnego kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2 Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3 Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.

Proszę zwrócić uwagę, iż przepis art. 220 kk dotyczy wyłącznie określonego kręgu osób – osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i higienę pracy (zwanych w prawie karnym gwarantem). Ma to związek z art. 2 kk, zgodnie z którym odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Krąg osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i higienę pracy wyznacza przede wszystkim kodeks pracy.

Zgodnie z art. 207 kodeksu pracy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Z kolei zgodnie z art. 212 kp osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1. organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

2. dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

3. organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

4. dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

5. egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

6. zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Na podstawie powyższego przepisu uznać można, iż gwarantem w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest na przykład brygadzista czy majster. Chodzi tu nie tyle o dbałość o stan maszyn, co o kierowanie pracownikami. Nałożenie takiej odpowiedzialności (tj. art. 220 kk) na pracownika służby BHP spotyka się natomiast ze sprzeczną oceną. Pracownik służby BHP pełni funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jak twierdzi Z. Siwik ( Komentarz do art. 220 kk, www. Lexpolonica.pl) "z przepisu tego nie może odpowiadać także tzw. extraneus (pracownicy służb BHP, inspektorzy pracy). Nie wyklucza to odpowiedzialności tych osób z innych przepisów karnych np. jeżeli inspektor pracy jest funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 115 § 13 k.k., to w rachubę może wejść odpowiedzialność karna za przestępstwo nadużycia służbowego z art. 231 k.k. (bez kumulatywnego zbiegu z art. 220 k.k.)."

Z kolei jak podnosi J. Piórkowska-Flieger (Komentarz do art. 220 kk, www. Lexpolonica.pl ) "podmiotem przestępstwa określonego w art. 220 może być wyłącznie ta osoba, która jest odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy, czyli pracodawca bądź osoba zarządzająca zakładem pracy (menedżer), kierownicy komórek organizacyjnych zakładu pracy (np. majstrowie, brygadziści) oraz pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy."

Można argumentować, iż pracownik służby BHP nie będzie ponosił odpowiedzialności za bezpieczeństwo, jako że pełni jedynie funkcje doradcze i kontrolne, a zapewnienie tego bezpieczeństwa, zastosowanie się do zaleceń kontrolnych itp. należy do pracodawcy. Jeśli przyjmiemy, że pracownik służby BHP odpowiada jednak z art. 220 kk, to może on też odpowiadać z art. 155 kk. Aby przyjąć taką odpowiedzialność konieczne jest udowodnienie związku przyczynowego między zaniechaniem, o którym mowa w art. 220 kk, a skutkiem w postaci śmierci pracownika. Nawet, jeśli wykluczymy odpowiedzialność pracownika służby BHP z art. 220, nie przesądza to jeszcze o braku możliwości przypisania mu odpowiedzialność z art. 155 kk. Możliwe jest więc, że osoba ta poniesie odpowiedzialność tylko z jednego przepisu kodeksu karnego.