Zdolność sądowa i procesowa

Odpowiedź prawnika: Zdolność sądowa i procesowa

Zgodnie z art. 64 §1 k.p.c. zdolnością sądową jest zdolność występowania w procesie jako strona. Zdolność ta przysługuje każdej osobie fizycznej, osobie prawnej oraz organizacjom społecznym dopuszczonym do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej. Przykładem tej trzeciej kategorii są osobowe spółki prawa handlowego, spółki kapitałowe w organizacji, wspólnoty mieszkaniowe.

Zdolność sądowa oznacza przymiot danej jednostki pozwalający przeprowadzenie z jej udziałem jako strony ważnego procesu (zob. W. Broniewicz , Zdolność sądowa, s. 575; tenże , Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1983, s. 109). Brak zdolności sądowej stanowi ujemną przesłankę procesową, dlatego sąd stwierdziwszy, iż jedna ze stron nie ma zdolności sądowej odrzuci pozew (art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.).

Zdolnością procesową określa się natomiast zdolność do samodzielnego podejmowania czynności procesowych. Zdolność tą mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne, o których mowa wyżej (art. 65 § 1 k.p.c.).  Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie (art. 65 § 2 k.p.c.). Osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego (art. 66 k.p.c.).

Zdolność procesowa jest to zdolność do samodzielnego (osobiście lub przez ustanowionego przez siebie pełnomocnika) dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym. Jest to przymiot, dzięki któremu osoba, której on przysługuje, może podejmować czynności procesowe i być podmiotem, wobec którego inne osoby mogą dokonywać czynności procesowych ze skutkiem prawnym (M. Sychowicz, Komentarz do art. 65 k.p.c. [w:] K. Piasecki [red.], Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2006, publ. Legalis).

Osoby ograniczone w zdolności do czynności prawnych mogą samodzielnie zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (art. 20 KC) i rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowił (art. 21 KC). Osoby te mają zdolność procesową w sprawach wynikających z tych umów oraz wiążących się z rozporządzeniem ich zarobkiem, jeżeli sąd opiekuńczy nie ograniczył ich w tym rozporządzeniu (M. Sychowicz, Komentarz do art. 65 k.p.c. [w:] K. Piasecki [red.], Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2006, publ. Legalis).

Gwoli wyjaśnienia należy wskazać, iż:

• pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności (art. 11 k.c.), pełnoletnim jest zaś ten, kto ukończył lat osiemnaście (art. 10 § 1 k.c.), pełnoletność uzyskuje również kobieta, która ukończyła lat szesnaście i zawarła związek małżeński (art. 10 § 2 k.c. w zw. z art. 10 § 1 k.r.o.),

• ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo (art. 15 k.c.),

• nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie (art. 12 k.c.).