Dla kogo emerytury pomostowe?

Co ureguluje rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych?

Rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych, którym zajmuje się obecnie Sejm, dotyczy: zasad nabywania i utraty prawa do emerytur pomostowych przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zasad działania Funduszu Emerytur Pomostowych, opłacania składek na Fundusz i zasad finansowania emerytur pomostowych oraz obowiązki ZUS i płatników składek w zakresie tworzenia i prowadzenia rejestru i wykazu stanowisk pracy w szczególnych warunkach.

Kto będzie miał prawo do emerytury pomostowej i na jakich warunkach?

Prawo do emerytury pomostowej będzie przysługiwało pracownikom, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 r. i przepracowali w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze co najmniej 15 lat. Ponadto na emeryturę pomostową przejdą wtedy, gdy osiągną wiek wynoszący co najmniej: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.

Skorzystanie z prawa do emerytury pomostowej będzie także uwarunkowane okresem składkowym i nieskładkowym, który musi wynosić co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn. Ponadto osoby te przed 1 stycznia 1999 r. oraz po 31 grudnia 2008 r. były zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i nastąpiło z nimi rozwiązanie stosunku pracy.

Dopuszczono możliwość przejścia na emeryturę pomostową w wieku niższym, tzn. co najmniej 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn. Jednak przywilej ten dotyczy m.in. pilotów statków powietrznych oraz personelu pokładowego takich jednostek, dokerów pracujących bezpośrednio przy przeładunku statków, zawodowych ratowników górskich, nurków, maszynistów pojazdów trakcyjnych, kierowców lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM oraz instruktorów, po uzyskaniu orzeczenia o niemożności kontynuowania pracy na tym stanowisku. Prawe do emerytury pomostowej objęci będą również nauczyciele i wychowawcy zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych.

Projekt zakłada, że emerytura pomostowa będzie przyznawana na wniosek ubezpieczonego, zgodnie z procedurami obowiązującymi przy przyznaniu powszechnej emerytury, i będzie wypłacana do osiągnięcia wieku emerytalnego. Jej wysokość nie może być niższa niż najniższa emerytura określona w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Prawo do emerytury pomostowej ustanie z dniem: poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, które jest ustalone decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego; osiągnięcia przez uprawnionego wieku 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn; śmierci uprawnionego. W tym ostatnim przypadku rodzinie przysługiwać będzie renta rodzinna.

Zgodnie z projektem, prawo do emerytury pomostowej ulegnie zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Tego typu emerytury będą finansowane z Funduszu Emerytur Pomostowych (FEP), który będzie państwowym funduszem celowym. Fundusz ma uzyskiwać dochody m.in. ze składek opłacanych przez pracodawców i uzupełniającej dotacji z budżetu państwa, a także z odsetek z lokat aktywów FEP w pierwszych latach jego funkcjonowania. Obowiązek opłacania składek na FEP za pracownika powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie, zgodnie z nowymi przepisami, prowadził centralny rejestr stanowisk pracy o szczególnym charakterze, a także rejestr pracowników wykonujących takie prace lub pracujących w szczególnych warunkach.    [źródło: www.kprm.gov.pl]

Jakie prace będą uznawane za prace w szczególnych warunkach i prace o szczególnym charakterze?

Zgodnie z proponowanymi przepisami, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy (podajemy go niżej). Czynniki ryzyka, o których tu mowa, są związane z następującymi rodzajami prac:

1. w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

   • prace pod ziemią,

   • prace na wodzie,

   • prace pod wodą,

   • prace w powietrzu;

2. w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

   • prace w warunkach gorącego mikroklimatu,

   • prace w warunkach zimnego mikroklimatu,

   • bardzo ciężkie prace fizyczne,

   • dprace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

   • ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała.                                              

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważać się będzie pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, takie prace.

Wykaz prac w szczególnych warunkach w projekcie ustawy obejmuje:

1. Prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu.

2. Prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych.

3. Prace pod ziemią bezpośrednio przy drążeniu tuneli w górotworze.

4. Prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy).

5. Prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco.

6. Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych.

7. Prace murarskie bezpośrednio w piecach hutniczych, odlewniczych, bateriach koksowniczych oraz w piecach do produkcji materiałów ceramicznych.

8. Prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła.

9. Prace bezpośrednio przy kuciu ręcznym w kuźniach.

10. Prace bezpośrednio przy obsłudze agregatów i urządzeń do produkcji metali nieżelaznych.

11. Prace bezpośrednio przy obsłudze ciągów walcowniczych: przygotowanie, dozorowanie pracy walców lub samotoków, ingerencja przy wypadaniu i zaklinowaniu materiałów.

12. Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych.

13. Prace bezpośrednio przy produkcji koksu w bateriach koksowniczych.

14. Prace bezpośrednio przy wypychaniu koksu z baterii koksowniczych, gaszeniu lub sortowaniu koksu.

15. Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów formierskich lub izolacyjno-egzotermicznych używanych w odlewnictwie i hutnictwie.

16. Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi.

17. Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub rozładunku gorących wyrobów ceramicznych.

18. Prace bezpośrednio przy formowaniu wyrobów ogniotrwałych wielkogabarytowych przy użyciu ręcznych narzędzi wibracyjnych.

19. Prace przy ręcznym formowaniu, odlewaniu, czyszczeniu lub szkliwieniu wyrobów ceramicznych.

20. Prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych.

21. Prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku.

22. Prace rybaków morskich.

23. Prace na statkach żeglugi morskiej.

24. Prace na morskich platformach wiertniczych.

25. Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy.

26. Prace bezpośrednio przy obsłudze urządzeń wiertniczych i wydobywczych przy poszukiwaniu złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego.

27. Prace bezpośrednio przy obróbce odwiertów w górnictwie otworowym: ropy naftowej lub gazu ziemnego.

28. Prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.).

29. Prace bezpośrednio przy malowaniu, nitowaniu lub montowaniu elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.).

30. Prace wewnątrz cystern, kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych.

31. Prace przy ręcznym układaniu na gorąco nawierzchni z mieszanek mineralno-bitumicznych.

32. Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem.

33. Prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór. 

34. Prace bezpośrednio przy zrywce lub ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową.

35. Prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 °C.

36. Prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych.

37. Prace tancerzy zawodowych związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uznani będą także ubezpieczeni z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerze zawodowi, wykonujący po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

Zgodnie z proponowanymi przepisami, prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. I tak, wedle propozycji rządowej, wykaz prac o szczególnym charakterze ma obejmować:

1. Prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor).

2. Prace kontrolerów ruchu lotniczego.

3. Prace mechaników lotniczych związane z bezpośrednią obsługą potwierdzającą bezpieczeństwo statków powietrznych na płycie lotniska.

4. Prace nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich.

5. Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów.

6. Prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów i pojazdów metra (dyżurny ruchu, nastawniczy, manewrowy, ustawiacz, zwrotniczy, rewident taboru bezpośrednio potwierdzający bezpieczeństwo pociągu, dyspozytor ruchu metra, dyżurny ruchu i stacji metra).

7. Prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei.

8. Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym.

9. Prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych.

10. Prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r.

11. Prace operatorów reaktorów jądrowych.

12. Prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych.

13. Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

14. Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

15. Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu.

16. Prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną.

17. Prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem.

18. Prace członków zespołów ratownictwa medycznego.

19. Prace członków zawodowych ekip ratownictwa (chemicznego, górskiego, morskiego, górnictwa otworowego).

20. Prace pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a - 5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, uczestniczących bezpośrednio w akcjach ratowniczych.

21. Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.

22. Prace personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

23. Prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

24. Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru.

Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, wymienione prace.

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważane będą również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy podkreślić, że w projektowanej ustawie zostały określone rodzaje prac, a nie stanowiska pracy, gdyż pracownicy wykonujący taki sam zawód w różnych zakładach pracy mogą wykonywać prace o różnej intensywności i w różnych warunkach środowiska. Z tego powodu poprzednia metodologia określania zawodu czy stanowiska pracy nie powinna stanowić podstawy zaliczenia do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

O projekcie pisaliśmy już na etapie jego przygotowywania: Projekt ustawy o emeryturach pomostowych

Zob. też: Pierwsze czytanie projektu Ustawy o emeryturach pomostowych

Podstawa:

• Rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych (sejmowy druk nr 1070)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl