PIP surowsza dla pracodawców

2.7.2007

Po co

nowa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy?

1 lipca 2007 r. wchodzi w życie nowa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy.

Zgodnie z nowymi przepisami, Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie. Jako jedyna wśród inspekcji tego rodzaju w Europie – Państwowa Inspekcja Pracy jest organem podległym Sejmowi i nadzorowanym przez niezależną od administracji rządowej – Radę Ochrony Pracy. Organizację, zadania i kompetencje tego organu określa dzisiaj ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy.

Nowa ustawa dotyczy dostosowania form i zakresu realizacji zadań PIP do nowych potrzeb, spowodowanych rozwojem i zróżnicowaniem prawno-organizacyjnym podmiotów zatrudniających pracowników, wzrostem konkurencyjności firm i pogłębiającą się niestabilnością rynku pracy, rozszerzenia kompetecji PIP oraz wzmocnienia instrumentów prawnych dla sprawniejszego działania kontrolno-nadzorczego zdecydowanie reagującego na przypadki naruszenia prawa pracy.

Propozycja nowych rozwiązań ustawowych zmierza do poprawy skuteczności działań na rzecz ochrony praw pracowników w sferze prawa pracy, zapobiegania zjawisku nielegalnego zatrudniania, usprawnienia procedur kontroli i wykonywania nadzoru przez organy Państwowej Inspekcji Pracy, jak również zaostrzenia sankcji wobec pracodawców za wykroczenia i przestępstwa przeciwko prawom osób wykonującym pracę zarobkową.

Czy poszerzy się zakres kompetencji PIP?

Wedle nowych regulacji poszerzone zostaną dotychczasowe zadania Państwowej Inspekcji Pracy o kontrolę przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia (co należy obecnie do kompetencji wojewodów), wykonywania innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców.

Zwiększą się też obowiązki Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie ścigania wykroczeń odnośnie tych spraw oraz współdziałania z określonymi w projekcie organami w ramach kontroli legalności zatrudnienia.

Kogo Państwowa Inspekcja Pracy będzie kontrolować?

Jak stanowią nowe przepisy, kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegać mają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy, niebędący pracodawcami - na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.

Po wejściu w życie nowej ustawy kontrolerzy pracy będą zatem mogli kontrolować przedsiębiorców przyjmujących do pracy zleceniobiorców, chałupników czy samozatrudnionych. Obecnie mogą sprawdzać tylko pracodawców, tzn. firmy mające choćby jednego zatrudnionego. Zleceniodawcy będą musieli zapewnić samozatrudnionym bezpieczne i higieniczne warunki pracy, czyli:

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
zapewnić przestrzeganie w zakładzie przepisów oraz zasad bhp,
wydawać polecenia usunięcia uchybień zasadom bhp oraz kontrolować ich wykonanie,
zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń organów nadzoru nad warunkami pracy,
zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy,
dbać o zdrowie samozatrudnionych, wyposażać ich w środki ochrony indywidualnej (kaski, nakolanniki, rękawice) oraz odzież roboczą.

Teraz zatrudniać ich trzeba także w odpowiednich warunkach bhp, ale obowiązek ten dotyczy wyłącznie "pracodawców".

Według nowych przepisów samozatrudnieni mają mieć obowiązek przestrzegania wymagań określonych w art. 211 Kodeksu pracy. Powinni więc:

znać przepisy i zasady bhp,
wykonywać pracę w sposób zgodny z tymi przepisami i zasadami oraz stosować się do wydanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
stosować środki ochrony zbiorowej oraz używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem,
niezwłocznie powiadamiać zwierzchnika o zauważonym w firmie wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia,
ostrzegać współpracowników lub innych osób o grożącym niebezpieczeństwie,
współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków w zakresie bhp,
poddawać się badaniom lekarskim i szkoleniom bhp.

Jak będzie przeprowadzana kontrola?

W ustawie uporządkowano przepisy dotyczące postępowania kontrolnego. Kontrole przeprowadzać mają w zasadzie inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy.

Wedle nowych przepisów inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia.

Kontrolę przeprowadzać się będzie nadal w zasadzie po okazaniu legitymacji służbowej, a kontrolę przedsiębiorcy - po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia do jej przeprowadzenia. Jeżeli jednak okoliczności faktyczne będą uzasadniać niezwłoczne podjęcie kontroli u przedsiębiorcy, może być ona podjęta po okazaniu legitymacji służbowej. Kontrolowanemu będzie musiało niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia podjęcia kontroli, zostać doręczone upoważnienie do przeprowadzenia kontroli.

Co PIP może nakazać w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy?

Zgodnie z treścią przepisów nowej ustawy, w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do:

nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
nakazania: wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju;
nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku;
nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;
skierowania wystąpienia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione wyżej, do pracodawcy o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych.

Kto będzie wydawał decyzje?

W ustawie przyjęto rozwiązanie, że organami Państwowej Inspekcji Pracy będą wyłącznie: Główny Inspektor Pracy i okręgowi inspektorzy pracy, a także inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Decyzje w sprawach zakresu działania Państwowej Inspekcji Pracy w przypadku stwierdzenia naruszenia przez pracodawcę przepisów prawa pracy wydawać będą określone w ustawie właściwe organy tej Inspekcji. Zatem decyzje podejmowane w wyniku kontroli przeprowadzanych na obszarze właściwości okręgowych inspektoratów pracy – wydawać będzie w pierwszej instancji właściwy okręgowy inspektor pracy. Organem odwoławczym od tych decyzji będzie – Główny Inspektor Pracy. Wyjątkiem od tej zasady mają być szczególne sytuacje, gdy czynności kontrolne podejmowane będą przez Głównego Inspektora Pracy lub z jego upoważnienia. Decyzje w tych sprawach wydawać będzie w pierwszej instancji Główny Inspektor Pracy. Od decyzji tych, zgodnie z procedurą administracyjną, odwołanie nie przysługuje, a Główny Inspektor Pracy będzie organem właściwym do rozpatrywania wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy. Dla zachowania efektywności działania Państwowej Inspekcji Pracy przewidziano, iż decyzje w imieniu okręgowego inspektora pracy będą mogli wydawać upoważnieni zastępcy okręgowego inspektora pracy oraz inspektorzy pracy zatrudnieni w okręgowym inspektoracie pracy i wykonujący czynności kontrolne. Do wydawania decyzji oraz do rozpatrywania odwołań od decyzji okręgowych inspektorów pracy, a także rozpatrywania wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy w imieniu Głównego Inspektora Pracy – organ ten może upoważnić swoich zastępców oraz pracowników wykonujących czynności nadzorcze, zatrudnionych w Głównym Inspektoracie Pracy.

Czy są zmiany w organizacji Państwowej Inspekcji Pracy?

W projekcie ustawy nie przewiduje się zasadniczej zmiany w organizacji Państwowej Inspekcji Pracy. Jak dotychczas, organ ten ma podlegać Sejmowi w ukształtowanej od lat strukturze organizacyjnej, nadzór nad jego działalnością sprawować będzie nadal niezależna Rada Ochrony Pracy, powoływana na obecnych zasadach na 4 letnią kadencję, ale w składzie ograniczonym do 30 członków. Państwową Inspekcją Pracy ma kierować Główny Inspektor Pracy przy pomocy swoich zastępców. Inspekcję stanowić ma: Główny Inspektorat Pracy i okręgowe inspektoraty pracy, które jak obecnie będą mogły tworzyć oddziały, oraz pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy wykonujący czynności kontrolne lub nadzorcze, w tym inspektorzy pracy.

Ponadto zmodyfikowane zostały w projekcie przepisy dotyczące pracowników Państwowej Inspekcji Pracy.

Jakie kary za wykroczenia przeciwko prawom pracownika przewidziano w ustawie?

Nowa ustawa o PIP przewiduje również zmiany w licznych innych ustawach. W ustawie z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej ma się pojawić nowy rozdział, poświęcony kontroli legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców, prowadzenia działalności przez cudzoziemców, powierzania wykonywania pracy i innej pracy zarobkowej cudzoziemcom.

Jednak najciekawsze zmiany mają zajść w Kodeksie pracy, bowiem proponuje się przede wszystkim zaostrzenie sankcji w stosunku do wykroczeń stypizowanych w jego art. 281, 282 §1 i 283 § 1. Wedle proponowanych przepisów wykroczenia pracodawcy przeciwko prawom pracownika mają być zagrożone karą grzywny od 1 000 do 30 000 zł. Dotyczy to tych wykroczeń, gdy pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę, czy też wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy. Takiej samej karze będzie podlegał pracodawca lub osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo osoba kierująca pracownikami, nieprzestrzegająca przepisów lub zasad bhp. Tej samej karze ma także podlegać ten, kto:

wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności oraz o zmianie technologii, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników;

wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców;

wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;

wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;

wbrew obowiązkowi stosuje:

materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,

substancje i preparaty chemiczne nieoznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację,

niebezpieczne substancje i niebezpieczne preparaty chemiczne nieposiadające kart charakterystyki tych substancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem;

wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób;

nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy;

utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań;

bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia.

Oprócz tego nowelizowane przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia mają przewidywać, iż w postępowaniu mandatowym, w sprawach, w których oskarżycielem publicznym będzie właściwy organ PIP, będzie można nałożyć grzywnę:

do 2 000 zł albo

do 5 000 zł - za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w Kodeksie pracy, ukaranemu co najmniej dwukrotnie za takie wykroczenie w ciągu 2 lat od ostatniego ukarania.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. 2007 r., Nr 89, poz. 589);

Ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. 2001 r., Nr 124, poz. 1362, ze zm.);

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94, ze zm.);

Ustawa z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. 2004 r., Nr 156, poz. 1641, ze zm.);

Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. 2001 r., Nr 106, poz. 1148, ze zm.)

Udostępnij

Tweet

A.J.
Zespół e-prawnik.pl