Prawa i obowiązki rodziców zastępczych
W przypadkach kiedy władza rodzicielska jest niewłaściwie wykonywana oraz nie ma nadziei na zmianę tej sytuacji nawet, gdyby sąd opiekuńczy orzekł o udzieleniu rodzicom pomocy potrzebnej do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może skorzystać z szerokiego wachlarza środków zaradczych. Bezwzględną wskazówką przy wyborze jednego z nich będzie zasada dobra dziecka. Orzeczenie sądu ingerujące w sferę władzy rodzicielskiej może polegać na ustaleniu kontroli nad wykonywaniem władzy przez rodziców. Gdyby jednak sąd doszedł do przekonania, iż zastosowanie jedynie środków kontrolnych nie dałoby pożądanego rezultatu (np. rodzice mimo to będą wywierać ujemny wpływ na wychowanie dziecka lub zupełnie nie radzą sobie codziennymi problemami wychowawczymi) i dobro dziecka pozostawałoby nadal zagrożone, może sięgnąć po środki głębiej sięgające w sferę uprawnień rodziców. Środki te to decyzja o umieszczeniu małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo – wychowawczej. Z reguły bardziej celowe będzie umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, gdyż niejednokrotnie pobyt w placówce wychowawczej wcale nie chroni małoletniego przed konsekwencjami w sferze jego psychiki.
Czym są rodziny zastępcze?
Instytucja rodziny zastępczej jest formą zastępczej pieczy nad dzieckiem najlepiej imitującą rodzinę naturalną i dzięki temu pozwala oczekiwać wymiernych rezultatów terapeutycznych dla małoletniego, którego rodzice nie radzą sobie z wychowywaniem. Orzeczenie przez sąd umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, stwarza mu możliwość obcowania z naturalnymi, normalnymi warunkami rozwoju. Funkcje rodziny dla małoletniego może przejąć małżeństwo (lub osoba nie pozostająca w związku małżeńskim) jeżeli spełnia określone warunki. Rodziny zastępcze dzielą się na:
- spokrewnione z dzieckiem,
- niespokrewnione z dzieckiem,
- zawodowe niespokrewnione, w tym wielodzietne, specjalistyczne i pełniące zadania tzw. pogotowia rodzinnego.
Kto może pełnić funkcję rodziny zastępczej?
Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie nie pozostającej w związku małżeńskim tylko, gdy spełniają wszystkie następujące warunki:
- dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej,
- mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej, ani też władza rodzicielska nie została zawieszona,
- wywiązują się z obowiązku łożenia na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, o ile taki obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądu na nich ciąży,
- nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim,
- mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania,
- uzyskały opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.
Pierwszeństwo w pełnieniu funkcji rodziny zastępczej mają osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem, jeżeli dają gwarancję poprawy sytuacji dziecka. Gdy jednak osoby te nie będą mogły pełnić takiej funkcji, sąd opiekuńczy może zwrócić się do powiatowego centrum pomocy rodzinie o wskazanie innych kandydatów zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej.
Rodziny zastępcze powinny uczestniczyć w szkoleniu organizowanym przez powiatowe centrum pomocy rodzinie lub, na jego zlecenie, przez ośrodek adopcyjno-opiekuńczy lub inny podmiot.
Na jaką pomoc mogą liczyć rodzice zastępczy?
Decyzja podjęcia się funkcji rodziny zastępczej łączyć się będzie z obciążeniem finansowym domowego budżetu takiej rodziny i dlatego prawo przewiduje udzielenie pomocy pieniężnej rodzinie zastępczej.
