TrybunaÅ‚ SprawiedliwoÅ›ci Unii Europejskiej wydaÅ‚ 21 maja 2019 r. wyrok w sprawie C-235/17 - Komisja przeciwko WÄ™grom. Wynika z niego, że znoszÄ…c prawa użytkowania gruntów rolnych poÅ‚ożonych na WÄ™grzech, które posiadajÄ… bezpoÅ›rednio lub poÅ›rednio obywatele innych paÅ„stw czÅ‚onkowskich, WÄ™gry uchybiÅ‚y zobowiÄ…zaniom wynikajÄ…cym z zasady swobodnego przepÅ‚ywu kapitaÅ‚u i prawa wÅ‚asnoÅ›ci zagwarantowanego w karcie. PaÅ„stwo czÅ‚onkowskie, które stara siÄ™ uzasadnić ograniczenie swobody podstawowej objÄ™tej traktatem FUE, powinno również zapewnić przestrzeganie praw fundamentalnych zagwarantowanych w karcie.
Czego dotyczyła sprawa?
W 2013 r. WÄ™gry przyjęły uregulowanie przewidujÄ…ce, że prawa użytkowania gruntów rolnych poÅ‚ożonych na WÄ™grzech mogÄ… zostać ustanowione lub utrzymane wyÅ‚Ä…cznie na rzecz osób majÄ…cych bliskÄ… więź rodzinnÄ… z wÅ‚aÅ›cicielem danych gruntów. Uregulowanie to, które wpÅ‚ywaÅ‚o w szczególnoÅ›ci na sytuacjÄ™ obywateli paÅ„stw czÅ‚onkowskich innych niż WÄ™gry, przewidywaÅ‚o, że prawa użytkowania na rzecz osób prawnych lub osób fizycznych niemajÄ…cych takiej wiÄ™zi z wÅ‚aÅ›cicielem zostanÄ… zniesione z dniem 1 maja 2014 r.
Wyrokiem z dnia 6 marca 2018 r. w dwóch sprawach poÅ‚Ä…czonych (sprawy C-52/16 i C-113/16 - SEGRO i Horváth) TrybunaÅ‚ SprawiedliwoÅ›ci orzekÅ‚, że rozpatrywane uregulowanie stanowiÅ‚o nieuzasadnione ograniczenie zasady swobodnego przepÅ‚ywu kapitaÅ‚u.
W niniejszej sprawie o uchybienie zobowiÄ…zaniom paÅ„stwa czÅ‚onkowskiego Komisja wniosÅ‚a do TrybunaÅ‚u o stwierdzenie, że poprzez zniesienie praw użytkowania ustanowionych na rzecz osób niemajÄ…cych bliskiej wiÄ™zi rodzinnej z wÅ‚aÅ›cicielem WÄ™gry naruszyÅ‚y zarówno zasadÄ™ swobodnego przepÅ‚ywu kapitaÅ‚u, jak i art. 17 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartÄ…”) dotyczÄ…cy prawa wÅ‚asnoÅ›ci.
Warto przypomnieć, iż skarga o stwierdzenie uchybienia paÅ„stwa czÅ‚onkowskiego jest kierowana przeciwko paÅ„stwu czÅ‚onkowskiemu, które uchybiÅ‚o zobowiÄ…zaniom wynikajÄ…cym z prawa Unii, przez KomisjÄ™ lub inne paÅ„stwo czÅ‚onkowskie. JeÅ›li TrybunaÅ‚ SprawiedliwoÅ›ci stwierdzi uchybienie, to paÅ„stwo, którego to dotyczy, powinno jak najszybciej zastosować siÄ™ do wyroku. Jeżeli Komisja uzna, że paÅ„stwo czÅ‚onkowskie nie zastosowaÅ‚o siÄ™ do wyroku, może wnieść nowÄ… skargÄ™ i domagać siÄ™ sankcji finansowych. Jednak w sytuacji nieprzekazania Komisji krajowych Å›rodków transpozycji dyrektywy TrybunaÅ‚ SprawiedliwoÅ›ci może, na jej wniosek, nakÅ‚adać kary pieniężne już na etapie pierwszego wyroku.
Co stwierdził TSUE w swym wyroku?
W ogÅ‚oszonym wyroku TrybunaÅ‚ stwierdziÅ‚, że ponieważ sporne zniesienie dotyczy praw użytkowania posiadanych bezpoÅ›rednio lub poÅ›rednio (poprzez osobÄ™ prawnÄ…) przez obywateli innych paÅ„stw czÅ‚onkowskich, stanowi ono ograniczenie swobodnego przepÅ‚ywu kapitaÅ‚u, które w niniejszym wypadku nie może być uzasadnione zgodnie z zasadÄ… proporcjonalnoÅ›ci ani faktem, że WÄ™gry zamierzaÅ‚y zastrzec grunty rolne dla osób, które na nich gospodarujÄ…, i zapobiec nabywaniu gruntów w celach spekulacyjnych, ani zakÅ‚adanÄ… wolÄ… ustawodawcy wÄ™gierskiego, by karać za naruszenia przepisów krajowych w zakresie kontroli dewizowej oraz nabywania gruntów rolnych, które rzekomo zostaÅ‚y popeÅ‚nione przez zagranicznych nabywców praw użytkowania.
TrybunaÅ‚ podkreÅ›liÅ‚, że jeżeli paÅ„stwo czÅ‚onkowskie stara siÄ™ uzasadnić ograniczenie przez uregulowanie krajowe jednej lub kilku swobód podstawowych, zgodność tego uregulowania z prawem Unii należy badać zarówno w Å›wietle wyjÄ…tków przewidzianych w traktatach i orzecznictwie TrybunaÅ‚u dla uzasadnienia ograniczenia danej swobody, jak i praw podstawowych gwarantowanych przez kartÄ™. Te prawa podstawowe znajdujÄ… bowiem zastosowanie we wszystkich sytuacjach regulowanych przez prawo Unii, w tym w sytuacji gdy paÅ„stwo czÅ‚onkowskie chce w ten sposób skorzystać z odstÄ™pstwa od zasady ogólnej zakazujÄ…cej wszelkich ograniczeÅ„ wspomnianych swobód.
W tym względzie Trybunał stwierdził, że zniesienie praw użytkowania spowodowane zakwestionowanym uregulowaniem stanowi pozbawienie własności w rozumieniu karty. Trybunał zauważył w tym kontekście, że choć karta pozwala na pozbawienie własności w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za słusznym odszkodowaniem za utratę tej własności wypłaconym we właściwym czasie, zniesienie praw użytkowania w niniejszym wypadku nie odpowiada tym warunkom.
Choć bowiem podstawy uzasadnienia przedstawione przez WÄ™gry mogÄ… co do zasady stanowić takie wzglÄ™dy użytecznoÅ›ci publicznej, rozpatrywane ograniczenie nie wydaje siÄ™ naprawdÄ™ realizować celów przywoÅ‚ywanych przez to paÅ„stwo czÅ‚onkowskie i nie speÅ‚nia też wymogu proporcjonalnoÅ›ci. Poza tym kwestionowane uregulowanie nie zawiera żadnego przepisu przewidujÄ…cego odszkodowanie dla posiadaczy prawa użytkowania, którzy zostali go pozbawieni.
W konsekwencji pozbawienie własności wynikające z kwestionowanego uregulowania nie jest uzasadnione względami użyteczności publicznej ani też nie towarzyszy mu system zapłaty słusznego odszkodowania we właściwym terminie, wobec czego narusza ono prawo własności zagwarantowane w karcie.
W tych okolicznościach Trybunał orzekł, że poprzez przyjęcie spornego uregulowania Węgry uchybiły swoim zobowiązaniom wynikającym z zasady swobodnego przepływu kapitału i z postanowienia karty dotyczącego prawa własności.