Zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego (stan prawny do 1 marca 2004 r.)

5.1.2006

Czy możliwe jest wprowadzanie zmian do zawartej umowy w sprawie zamówienia publicznego?

Ustawa o zamówieniach publicznych wprowadza zasadę zakazu wprowadzania zmian do zawartej i wykonywanej umowy. Zgodnie z jej przepisami zakazane są zmiany postanowień zawartej umowy oraz wprowadzanie nowych postanowień do umowy, niekorzystnych dla zamawiającego, jeżeli przy ich uwzględnieniu należałoby zmienić treść oferty, na podstawie której dokonano wyboru oferenta, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy . Regulacja ta wprowadza więc na gruncie zamówień publicznych ograniczenie zasady swobody umów, wynikającej z przepisów prawa cywilnego.

Od zasady zakazu wprowadzania zmian oraz wprowadzania nowych postanowień do wykonywanej już umowy ustawa wprowadza pewne wyjątki. I tak dopuszczalne jest wprowadzanie zamian do umowy, gdy:

wprowadzone do umowy zmiany są korzystne dla zamawiającego - oczywiście zmiany takie nie mogą prowadzić do rozszerzenia zakresu przedmiotowego umowy. Zmiany nawet korzystne dla zamawiającego nie mogą być wprowadzone, jeżeli praktycznie wiążą się z udzieleniem nowego zamówienia publicznego. Wprowadzone w ten sposób zmiany lub nowe postawienia umowy pozostawałyby w sprzeczności z podstawową zasadą systemu, iż zamówienia publiczne mogą zostać udzielone tylko dostawcy i wykonawcy, który został wybrany zgodnie z przepisami ustawy o zamówieniach publicznych.
zmiana umowy nie odnosi się do materii określonej w ofercie- ustawa zakazuje wprowadzania zmian tych postanowień umowy, które wynikają bezpośrednio ze złożonej przez zwycięskiego dostawcę lub wykonawcę oferty.
zachodzi konieczność wprowadzenia zmian spowodowana okolicznościami, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy - W takiej sytuacji dopuszczalne jest nawet wprowadzanie zamian lub nowych postanowień umowy, które są niekorzystne dla zamawiającego i które mogą się dotyczyć postanowień wynikających wprost ze złożonej oferty.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że jeżeli zachodząca konieczność wprowadzenia zmian do zawartej umowy spowodowana została okolicznościami, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, wówczas możliwość zmiany obejmuje wszystkie istotne postanowienia umowy (essentialia negotii) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2000 r.

, sygn. IV CKN 70/00, „OSNC”, 2001 Nr 1, poz. 9. Natomiast o zasadności wprowadzenia zmian do umowy, wywołanych okolicznościami wskazanymi w art. 76 ustawy rozstrzyga sąd w sprawie o zapłatę za roboty budowlane ustalone i wykonane w trybie zamówienia publicznego

Nieprzewidywalność okoliczności powodujących konieczność wprowadzenia zmian lub wprowadzenia nowych postanowień do umowy musi mieć jednak charakter obiektywny. To znaczy, że przy dochowaniu należytej staranności przy zawieraniu umowy nie było możliwości przewidzenia, iż w przyszłości mogą wystąpić lub wystąpią okoliczności, które będą powodowały konieczność dokonania zmian lub wprowadzenie nowych postanowień.

Czy zmiany umowy dokonane z naruszeniem zakazu ustawowego są ważne?

Nie. Ustawa stanowi, że zmiana umowy dokonana z naruszeniem przepisów ustawy, a więc wbrew zakazowi, jest nieważna. Nie oznacza to jednak, że sankcją nieważności dotknięta jest cała umowa. Nieważność dotyczy wyłącznie nowych postanowień, które zostały wprowadzone do umowy oraz postanowień zmieniających pierwotne zapisy w umowie. Pozostała cześć umowy oraz jej pierwotna wersja zachowuje swój byt prawny.

Kto może wystąpić o stwierdzenie nieważności dokonanych zmian?

Z powództwem o stwierdzanie nieważności zmian umowy w sprawie zamówienia publicznego, dokonanych z naruszeniem przepisów ustawy może wystąpić Prezes Urzędu Zamówień Publicznych. Kompetencja Prezesa Urzędu wynika wprost z regulacji ustawowych. Natomiast legitymacja uczestników postępowania, w wyniku którego została zawarta umowa, jest wątpliwa. Trudno jest bowiem wykazać, że w stwierdzeniu nieważności dokonanych zmian mają oni interes prawny. Osoby takie mogą złożyć wniosek do Prezesa Urzędu, aby z kolei ten wystąpił ze stosownym powództwem do sądu powszechnego.

Ustawa o zamówieniach publicznych wprowadza pewne szczególne uprawnienie przysługujące wyłącznie zamawiającemu. Prawo do jednostronnego wypowiedzenia umowy na skutek szczególnych okoliczności, przysługujące wyłącznie zamawiającemu, stanowi wyłom w zasadzie równości stron umowy.

W jakich szczególnych przypadkach zamawiający może skorzystać z prawa odstąpienia?

Przysługujące zamawiającemu prawno do jednostronnego wypowiedzenia umowy możliwe jest wyłącznie w szczególnych sytuacjach.