Postępowanie egzekucyjne wobec skazanego wyrokiem karnym - opinia prawna

Stan faktyczny

W 2002 roku dokonaliÅ›my wspólnie z małżonkiem darowizny na rzecz syna prawa wieczystego użytkowania gruntu wraz z prawem wÅ‚asnoÅ›ci znajdujÄ…cego siÄ™ na tej dziaÅ‚ce budynku mieszkalnego, z zastrzeżeniem na naszÄ… rzecz sÅ‚użebnoÅ›ci. Tego samego roku prokuratura wszczęła postÄ™powanie przeciwko mojemu małżonkowi zarzucajÄ…c mu popeÅ‚nienie przestÄ™pstwa z art. 296 par. 1 i 3. W toku postÄ™powania prokurator dokonaÅ‚ zabezpieczenia na naszym majÄ…tku ruchomym tzn. samochód, sprzÄ™t RTV, sprzÄ™t komputerowy. Ponadto zastosowaÅ‚ porÄ™czenie majÄ…tkowe na kwotÄ™ 250000 zÅ‚. Akt oskarżenia przeciwko mojemu małżonkowi obecnie znajduje siÄ™ w sÄ…dzie. Przy zaÅ‚ożeniu skazania za przestÄ™pstwo umyÅ›lne z w/w art. KK, a co za tym idzie obowiÄ…zku naprawienia szkody (niebagatelna kwota, bo poszkodowany wyliczyÅ‚ jÄ… na 16 mln zÅ‚) jakie konsekwencje mogÄ… nas i naszego syna, któremu darowaliÅ›my dom? Czy wraz z darowiznÄ… domu przeszÅ‚o również na wÅ‚asność syna wyposażenie tego domu? Jak powinnam bronić siebie i swoje maÅ‚oletnie dziecko przed ewewentualnÄ… egzekucjÄ… komorniczÄ…? Czy powinnam swoje wynagrodzenie i to co posiadam z ruchomoÅ›ci przesunąć z majÄ…tku wspólnego do swojego majÄ…tku osobistego? Czy pomimo darowizny domu, komornik bÄ™dzie mógÅ‚ prowadzić egzekucjÄ™ również z tego domu? Jeżeli tak, to czy prawo wÅ‚asnoÅ›ci syna, któremu darowaliÅ›my dom nie jest w żaden sposób chronione? Jak uchronić siÄ™ przed takÄ… ewentualnoÅ›ciÄ…?

Opinia prawna

Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

  • Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postÄ™powania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami),

  • Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuÅ„czy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami),

  • Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. 1997, Nr 160, poz. 1083 ze zmianami)

TytuÅ‚em wstÄ™pu należy wskazać, iż kwestiÄ™ egzekucji stwierdzonych wyrokiem karnym roszczeÅ„ reguluje kodeks karny wykonawczy. Przepis art. 25 § 1 kodeksu karnego wykonawczego (dalej k. k. w.) stanowi, że egzekucjÄ™ zasÄ…dzonych roszczeÅ„ cywilnych, orzeczonej grzywny, Å›wiadczenia pieniężnego, należnoÅ›ci sÄ…dowych oraz zobowiÄ…zania okreÅ›lonego w art. 52 Kodeksu karnego prowadzi siÄ™ wedÅ‚ug przepisów kodeksu postÄ™powania cywilnego, jeżeli kodeks karny wykonawczy nie stanowi inaczej.

Dodatkowo na mocy art. 26 k. k. w. do tytułów egzekucyjnych mają zastosowanie przepisy art. 776-795 kodeksu postępowania cywilnego (dalej k. p. c.). Oznacza to, że w celu wyegzekwowania zasądzonej na rzecz pokrzywdzonego, tytułem naprawienia szkody, kwoty pieniężnej będzie on musiał wystąpić o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, a następnie skierować do właściwego komornika wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zasadą jest osobista odpowiedzialność dłużnika za własne zobowiązania. Takim zobowiązaniem jest także nałożony wyrokiem sądu karnego obowiązek naprawienia szkody. W efekcie wierzyciel w tym przypadku jest nim pokrzywdzony może żądać zaspokojenia wyłącznie z majątku dłużnika w tym przypadku Pani męża. Nie oznacza to jednak, że egzekucja może być prowadzona wyłącznie z odrębnego majątku Pani męża.

Wierzyciel – pokrzywdzony może bowiem wystÄ…pić na zasadzie art. 787 § 1 k. p. c. z wnioskiem o nadanie tytuÅ‚owi egzekucyjnemu (wyrokowi) klauzuli wykonalnoÅ›ci także przeciwko Pani jako małżonce dÅ‚użnika. SÄ…d nada wówczas klauzulÄ™ wykonalnoÅ›ci z ograniczeniem odpowiedzialnoÅ›ci do majÄ…tku objÄ™tego wspólnoÅ›ciÄ… majÄ…tkowÄ…. Oznacza to, że egzekucja bÄ™dzie mogÅ‚a być skierowana tak do majÄ…tku odrÄ™bnego Pani męża jak i do PaÅ„stwa majÄ…tku wspólnego, ale już nie do Pani majÄ…tku odrÄ™bnego. Uprawnienie wierzyciela do zaspokojenia z majÄ…tku wspólnego wynika z art. 41 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego (dalej k. r.o.).

Co do możliwości swego rodzaju zabezpieczenia majątku przed egzekucją istnieje możliwość zniesienia wspólności majątkowej w drodze umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Jednak wspólność w takim przypadku będzie mogła być zniesiona niejako na przyszłość. Rozdzielność powstanie z dniem zawarcia rzeczonej umowy lub z dniem późniejszym określonym w umowie, ale nie z datą wsteczną. Należy przy tym zauważyć, że będziecie Państwo mogli powoływać się względem osób trzecich na dokonane umownie wyłączenie wspólności wyłącznie wówczas gdy zawarcie umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome.

I teraz w sytuacji gdy wierzyciel wystÄ…pi z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalnoÅ›ci także przeciwko Pani bÄ™dzie mogÅ‚a Pani podnieść, iż nie istnieje miÄ™dzy PaÅ„stwem wspólność sÄ…d wówczas nie nada klauzuli wykonalnoÅ›ci przeciwko Pani. KoniecznÄ… przesÅ‚ankÄ… dla zastosowania przepisu 787 § 1 k. p. c. jest bowiem istnienie wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej.

Wówczas egzekucja bÄ™dzie mogÅ‚a zostać skierowana wyÅ‚Ä…cznie do majÄ…tku Pani męża. Po ustaniu wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej a przed podziaÅ‚em majÄ…tku wspólnego, nie do poszczególnych skÅ‚adników tego majÄ…tku ale do udziaÅ‚u w tym majÄ…tku. Zgodnie z art. 43 § 1 k. r. o.  zasadÄ… jest że małżonkowie majÄ… równe udziaÅ‚y w majÄ…tku wspólnym.
Jednak gdy wspólność majątkowa została zniesiona w drodze umowy i powoła się Pani na tę okoliczność w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności sąd będzie badał czy jest ona skuteczna względem wierzycieli. Sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko Pani jeśli uzna, iż umowa nie jest skuteczna wobec wierzycieli umożliwiając tym samym egzekucję z majątku wspólnego.

Istnieje również możliwość zniesienia wspólnoÅ›ci majÄ…tkowej z datÄ… wstecznÄ… jednak wyÅ‚Ä…cznie przez sÄ…d. PostÄ™powanie takie bÄ™dzie z pewnoÅ›ciÄ… dÅ‚ugotrwaÅ‚e i nie bÄ™dzie można mieć pewnoÅ›ci, iż sÄ…d zniesie wspólność z datÄ… wstecznÄ…. Co wiÄ™cej, sÄ…dowe zniesienie wspólnoÅ›ci możliwe jest tylko z ważnych powodów, sÄ…d bÄ™dzie badaÅ‚ czy takie powody rzeczywiÅ›cie miaÅ‚y miejsce. W orzecznictwie wskazuje siÄ™, iż ważnym powodem może być  separacja faktyczna małżonków, prowadzenie lub możliwość prowadzenia egzekucji z majÄ…tku wspólnego. Jednak na co należy zwrócić uwagÄ™ niepowodzenia w dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej i zamiar uniemożliwienia wierzycielom egzekucji z majÄ…tku wspólnego nie mogÄ… stanowić ważnego powodu. Dodatkowo co siÄ™ tyczy zniesienia wspólnoÅ›ci ze skutkiem wstecznym sÄ…d winien wziąć pod uwagÄ™ zagrożenie dla interesów osób trzecich czyli wierzycieli.

InnÄ… możliwość uchronienia majÄ…tku wspólnego od postÄ™powania egzekucyjnego daje przepis art. 41 § 3 k. r. o., zgodnie z którym sÄ…d może ograniczyć lub wyÅ‚Ä…czyć możliwość zaspokojenia siÄ™ z majÄ…tku wspólnego przez wierzyciela, którego dÅ‚użnikiem jest tylko jeden z małżonków , jeżeli ze wzglÄ™du na charakter wierzytelnoÅ›ci albo stopieÅ„ przyczynienia siÄ™ małżonka bÄ™dÄ…cego dÅ‚użnikiem do powstania majÄ…tku wspólnego – zaspokojenie z majÄ…tku wspólnego byÅ‚oby sprzeczne z zasadami współżycia spoÅ‚ecznego.

W odniesieniu do kwestii darowizny na rzecz syna: egzekucja nie będzie mogła być skierowana do majątku Państwa syna. Nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania ojca.

Jednak dla peÅ‚noÅ›ci opinii należy zwrócić uwagÄ™ na nastÄ™pujÄ…cÄ… możliwość, którÄ… przewiduje kodeks cywilny w przepisach dotyczÄ…cych ochrony wierzycieli. Zgodnie z art. 527 § 1 k. c.  gdy wskutek czynnoÅ›ci prawnej dÅ‚użnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia (czyli PaÅ„stwa syn) uzyskaÅ‚a korzyść majÄ…tkowÄ…, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynnoÅ›ci za bezskutecznÄ… w stosunku do niego, jeżeli dÅ‚użnik (Pani mąż) dziaÅ‚aÅ‚ ze Å›wiadomoÅ›ciÄ… pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziaÅ‚a lub przy zachowaniu należytej starannoÅ›ci mogÅ‚a siÄ™ dowiedzieć. Przy czym należy podkreÅ›lić, że domniemywa siÄ™, że jeżeli wskutek czynnoÅ›ci prawnej dÅ‚użnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskaÅ‚a korzyść majÄ…tkowÄ… osoba bÄ™dÄ…ca w bliskim z nim stosunku (za takÄ… należy uznać syna), osoba ta wiedziaÅ‚a, iż dÅ‚użnik dziaÅ‚aÅ‚ ze Å›wiadomoÅ›ciÄ… pokrzywdzenia wierzycieli.
Co więcej w przypadku darowizny mamy do czynienia ze szczególną regulacją a mianowicie zgodnie z art. 528 k. c. jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Uregulowania te w znacznym stopniu ułatwiają wierzycielowi skuteczne zaskarżenie nieodpłatnej czynności prawnej.

Nie można więc wykluczyć, że w pokrzywdzony podejmie próbę zaskarżenia darowizny prawa wieczystego użytkowania i własności budynku mieszkalnego. W przypadku uznania czynności prawnej za bezskuteczną względem wierzyciela, będzie mógł on skierować egzekucję również do przedmiotu darowizny (jak omawianej sprawie) czyli do prawa wieczystego użytkowania i własności budynku mieszkalnego. Odnosząc się do pytania o zakres darowizny, to czy wraz z prawem wieczystego użytkowania i własnością budynku darowaliście Państwo synowi również wyposażenie domu zależy od treści umowy darowizny. Jeśli więc Państwa zamiarem było podarowanie synowi również sprzętów i faktycznie doszło do ich darowizny to stanowią one jego własność.


Zespół
e-prawnik.pl

Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne

Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?


Masz inne pytanie do prawnika?

 

Komentarze

    Nie dodano jeszcze żadnego komentarza. Bądź pierwszy!!

Potrzebujesz pomocy prawnej?

Zapytaj prawnika