Wczasy pod gruszą - co kryje się pod tym pojęciem?

Pomoc ze strony pracodawcy

Pracodawca, w ramach działalności socjalnej, może pomóc pracownikom, ich rodzinom, a także emerytom i rencistom, którzy kiedyś pracowali w danej firmie, w zorganizowaniu wypoczynku. Jest wiele możliwości i pomysłów na spędzenie urlopu przypadającego latem, zimą czy w wybranej innej porze roku. Pomoc ze strony pracodawcy polega na sfinansowaniu lub dofinansowaniu wycieczek, kolonii, obozów dla dzieci, wczasów. Jeśli zakład pracy dysponuje własnym ośrodkiem wypoczynkowym - co w dzisiejszych czasach należy już raczej do rzadkości - może zaoferować pracownikom i członkom ich rodzin pobyt tam po bardzo atrakcyjnej cenie lub nawet pokryć koszty pobytu w całości.

W praktyce jednak większość pracodawców woli korzystać z usług obcych podmiotów zajmujących się organizowaniem wypoczynku - biur podróży, ośrodków wczasowych, sanatoriów. Powszechną praktyką jest wykupywanie wycieczek czy wczasów i oferowanie ich pracownikom po niższej cenie.

Jedną z form wypoczynku są tzw. „wczasy pod gruszą”, czyli wakacje planowane i opłacane samodzielnie przez pracownika, a następnie refundowane – w pełnym wymiarze lub w części - przez pracodawcę ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Nie jest przy tym ważne, czy na urlop pracownik gdzieś wyjedzie, czy też wolne spędzi w domu. 

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych muszą utworzyć pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku, co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, muszą zaś utworzyć Fundusz na wniosek zakładowej organizacji związkowej. Pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych tworzą ZFŚS, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. Wysokość odpisu podstawowego na Fundusz jest stała i wynosi w 2018 roku 1.185,66 zł w przeliczeniu na pełen etat. 

Kto i na jakich zasadach może skorzystać z „wczasów pod gruszą” ?

To, czy pracownik może skorzystać z takiej formy pomocy z ZFŚS, zależy od postanowień regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, który przeznaczony jest na działalność socjalną przedsiębiorstwa, a w szczególności na finansowanie lub dofinansowywanie wypoczynku. Pracodawca opracowuje treść takiego regulaminu i uzgadnia go z zakładową organizacją związkową lub reprezentantem załogi, jeśli tego organu brak. W regulaminie ZFŚS określa się m.in.:

• kto jest uprawniony do korzystania z ZFŚS – ustawa wskazuje tu pracowników i ich rodziny, emerytów i rencistów - byłych pracowników i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał, w regulaminie określającym zasady wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (z pomocy mogą więc korzystać pracownicy zakładu, emeryci i renciści będący jego byłymi pracownikami, a także członkowie rodzin wymienionych, pracownicy młodociani, odbywający praktyki zawodowe, osoby przebywające na urlopach wychowawczych, jak również  na inne kategorie podmiotów, wybrane przez pracodawcę w regulaminie);
• przeznaczenie środków zgromadzonych na rachunku Funduszu - w tym punkcie wymienia się cele, na jakie środki pieniężne będą wydatkowane, np. krajowy wypoczynek dzieci zorganizowany w formie kolonii, zimowisk, obozów, wczasy krajowe zorganizowane przez pracowników we własnym zakresie (wczasy „pod gruszą”), wczasy profilaktyczno - lecznicze, pobyt w sanatorium, zakup biletów wstępu na imprezy sportowe, rozrywkowe, bonów towarowych, pomoc rzeczowa i finansowa (zapomogi pieniężne), przyznawana w razie zaistnienia zdarzeń losowych, pożyczki na cele mieszkaniowe;
• zasady i warunki przyznawania świadczeń socjalnych – w tego rodzaju postanowieniach ustala się wysokość dopłat do poszczególnych form wypoczynku w zależności od sytuacji materialnej, życiowej, rodzinnej uprawnionego, a także sposób dokumentowania dochodu przypadającego na osobę w rodzinie, częstotliwość dopłat do wypoczynku.

Jak wynika z powyższego, możliwość skorzystania z „wczasów pod gruszą” zależy od polityki socjalnej zakładu pracy i postanowień wzmiankowanego regulaminu Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Jeśli pracodawca nie przewidział dofinansowywania tego rodzaju wczasów, to pracownik nie ma szans na ulgi.

Zgodnie z ustawą "działalność socjalna" to usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

Co należy zrobić, aby otrzymać świadczenie w postaci "wczasów pod gruszą"?

Aby otrzymać świadczenie w postaci dopłaty do „wczasów pod gruszą”, ubiegający się musi złożyć stosowny wniosek o dofinansowanie (w terminie określonym w regulaminie), wraz z oświadczeniem o wysokości dochodów swoich i rodziny. Świadczenia i ulgowe usługi mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że pracodawca może, ale nie musi ich przyznać. Ponieważ decydują o tym kryteria dochodowe oraz sytuacja rodzinna lub zdrowotna pracownika, na większe dopłaty mogą liczyć przede wszystkim osoby legitymujące się skromnymi dochodami, samotnie wychowująca dzieci, czy też mające kłopoty ze zdrowiem. Wysokość dopłat, co do zasady, nie może być więc jednakowa dla wszystkich uprawnionych.

Przykładowe postanowienie, zawarte w regulaminie ZFŚS i dotyczące zasad refundowania pracownikom kosztów wypoczynku, mogłoby brzmieć następująco:

Dopłata do „wczasów pod gruszą”, tj. zorganizowanych przez pracownika i jego rodzinę na terenie kraju, w miesiącach od czerwca do września, wynosi:

• 50% ceny wczasów przypadającej na jedną osobę - dla tych, których dochód na członka rodziny w okresie 6 miesięcy poprzedzających rozpoczęcie wakacji nie przekraczał minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• 25% ceny wczasów za jedną osobę - dla pozostałych uprawnionych.

W konsekwencji, jeśli 2-tygodniowe wczasy nad morzem w ośrodku wypoczynkowym będą kosztowały 600 zł. na osobę, to każdy członek rodziny pracownika – przy założeniu odpowiednio niskich dochodów -  otrzyma dofinansowanie w wysokości 300 zł.

Jak opodatkowane są dopłaty do „wczasów pod gruszą”?

Wszelkie wypłaty, dopłaty pieniężne czy świadczenia w naturze, które pracownik otrzymuje od pracodawcy, stanowią w zasadzie przychód ze stosunku pracy, który należy opodatkować. Kwoty dopłat do wypoczynku dolicza się do wynagrodzenia pracownika i odprowadza podatek dochodowy od osób fizycznych. Wartość świadczeń w naturze (np. tańszy pobyt w firmowym ośrodku wypoczynkowym) ustala się na podstawie cen rynkowych, stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju.

Jednak, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są m.in.: 

• wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 1.000 zł; rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi; 
• świadczenia otrzymane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, związane z pobytem dzieci osób uprawnionych do tych świadczeń w żłobkach, klubach dziecięcych lub przedszkolach;
• dopłaty do: wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu - dzieci i młodzieży do lat 18: a) z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra - niezależnie od ich wysokości, b) z innych źródeł - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.000 zł.

Należy zwrócić uwagę na swoisty dualizm unormowań mających zastosowanie do korzystającej z preferencyjnych warunków wypoczynku rodziny pracownika. W odniesieniu do samego zatrudnionego ustawa kreuje następujące warunki, jakie powinny zostać spełnione, by możliwe było skorzystanie ze zwolnienia podatkowego. Dofinansowanie musi zatem:

• stanowić przejaw działalności socjalnej pracodawcy przewidzianej w regulacjach odnośnie ZFŚS,
• odbywać się ze środków ZFŚS lub funduszu związków zawodowych,
• być ograniczone do ustawowego limitu 1.000 zł w danym roku podatkowym.

Z kolei w przypadku dzieci i młodzieży do lat 18 wypoczynek zorganizowany przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk - w tym również wypoczynek połączony z nauką, a także pobyt na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz koszty przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu – może zostać objęty całkowitym zwolnieniem od podatku dochodowego, pod warunkiem, że dopłaty dokonywane są z funduszu socjalnego lub ZFŚS oraz zgodnie z  odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra. Zachodzi przy tym dowolność w przedmiocie ustalania wymiaru dofinansowania, bowiem ustawa nie przewiduje żadnych limitów kwotowych, powyżej których miałby zaistnieć obowiązek podatkowy. Natomiast w razie pochodzenia środków na wypoczynek  dzieci i młodzieży ze źródeł innych niż wymienione, konieczne stanie się precyzyjne określenie wartości dofinansowania, bowiem ustawa narzuca w tym przedmiocie przymus respektowania wyraźnych ograniczeń. Pomoc nie może wszak przekraczać 2.000 zł w danym roku podatkowym. Wyjście poza rzeczoną granicę determinować będzie obligację do uiszczenia daniny publicznej. 

Pamiętaj, że:

• Świadczenia finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a więc i dopłaty do wypoczynku, nie stanowią podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych, czyli wolne są od składek na ZUS, bez żadnych ograniczeń co do ich wysokości.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 592, ze zm.);
• ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 361, ze zm.)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.