Czasowe wyrejestrowanie z ubezpieczeń społecznych przy działalności gospodarczej

Co do zasady wyrejestrowanie się przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą z ewidencji prowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, przy jednoczesnym nie wyrejestrowaniu się z ewidencji działalności gospodarczej, prowadzi do uznania, iż przedsiębiorca nadal prowadzi działalnośc, a co za tym idzie obowiązany jest do odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Zasada ta nie jest jednakże bezwzględna.

Obowiązek ubezpieczenia społecznego

Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej u.s.u.s.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Natomiast zgodnie z art. 36. ust. 1 ww. ustawy każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Wyrejestrowanie od ubezpieczeń społecznych może nastąpić, tylko gdy wygasł tytuł stanowiący podstawę objęcia ubezpieczeniem obowiązkowym (art. 36 ust. 11 u.s.u.s.). Obowiązek ubezpieczenia społecznego osoby prowadzącej działalność gospodarczą wynika, więc z przepisów prawa i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego lub organu rentowego (art. 13 pkt 4 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 oraz w zw. z art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.).

Pozarolnicza działalność gospodarcza

Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się natomiast m.

in. osoby prowadzące działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej albo innych ustaw szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.). Definicję działalności gospodarczej zawiera art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, stanowiący, iż działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Istotą działalności gospodarczej jest zaś jej prowadzenie w sposób ciągły i zorganizowany, na własny rachunek i ryzyko przedsiębiorcy. Działalność taka nie może mieć charakteru przypadkowego, a zatem nieuprawnione jest twierdzenie, że wykonywana jest wyłącznie wówczas, gdy przedsiębiorca świadczy konkretną usługę. Prowadzenie działalności gospodarczej polega bowiem tak na stworzeniu odpowiednich warunków do jej wykonywania, składaniu ofert, oczekiwaniu na zamówienie, jak i na faktycznym wykonywaniu zleconej pracy (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2006 roku, sygn. I UK 289/2005, publ. LexPolonica nr 1420744).

Domniemanie ciągłości prowadzenia działalności

Co do zasady przyjmuje się istnienie domniemania, zgodnie z którym skoro nie nastąpiło wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji, to działalność ta była faktycznie prowadzona i w związku z tym istniał obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2005 r. I UK 105/2004 OSNP 2005/13 poz. 198, z dnia 25 listopada 2005 r. I UK 80/2005 OSNP 2006/19-20 poz. 309 oraz z dnia 30 listopada 2005 r. I UK 95/2005 OSNP 2006/19-20 poz. 311).

Z domniemania powyższego wyprowadza się również tezę, iż przedsiębiorca musi się liczyć z ewentualnymi przestojami firmy. Jeśli nie wykreśli jej z ewidencji, oznacza to, że prowadzi działalność. Powinien więc płacić składki na ubezpieczenia społeczne (wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2007 roku, sygn. I UK 300/2006, publ. LexPolonica nr 1390819). Faktyczne niewykonywanie działalności w okresie oczekiwania na kolejne zamówienia lub w czasie ich poszukiwania nie jest bowiem, co do zasady, przerwą w prowadzeniu tej działalności równoznaczną z okresowym zaprzestaniem jej wykonywania i nie powoduje ustania przymusu ubezpieczenia (wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 2006 roku, sygn. I UK 289/2005, publ. LexPolonica nr 1420744).

Zważyć jednakże należy, iż wskazane wyżej domniemanie stanowi  domniemanie prawne wzruszalne (preasumptio iuris tantum). Istnienie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza bowiem o faktycznym prowadzeniu działalności przez dany podmiot. Domniemanie to może być zatem obalone w drodze przeprowadzenia przeciwdowodu, który obciąża stronę twierdzącą o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania; ciężar dowodu istnienia rzeczywistej przerwy w prowadzeniu działalności gospodarczej (wg art. 6 Kodeksu cywilnego) spoczywa więc na ubezpieczonym (wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2007 roku, sygn. III UK 133/2006, publ. LexPolonica nr 1871285). 

Wyrejestrowanie 

W orzecznictwie utrwalony jest również pogląd, iż zawiadomienie o wyrejestrowaniu z ubezpieczenia społecznego ma formę oświadczenia, wobec czego organ ubezpieczenia społecznego nie może odmówić jego przyjęcia, ale może dokonać weryfikacji zasadności i zgodności z prawem czynności podejmowanych przez ubezpieczonego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 października 2006 roku, sygn. III AUa 873/2006, publ. LexPolonica nr 1660567). Zgłoszenie okresowego zaprzestania prowadzenia działalności Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych może bowiem, ale nie musi, prowadzić do ustania obowiązku ubezpieczenia. Zależy to od wyników kontroli, w trakcie której tego rodzaju zgłoszenie poddawane jest weryfikacji. Tylko bowiem udokumentowana i usprawiedliwiona faktyczna przerwa w prowadzeniu działalności może być uznana za okresowe zaprzestanie prowadzenia takiej działalności w rozumieniu art. 13 pkt 4 u.s.u.s. (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 2006 roku, sygn. I UK 289/2005, publ. LexPolonica nr 1420744, wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2006 roku, sygn. I UK 340/2005, publ. LexPolonica nr 1291206).

Pamiętaj, że: 

• czasowe wyrejestrowanie się przez określony podmiot z ubezpieczeń społecznych, pomimo nie dokonania wyrejestrowania przezeń z ewidencji działalności gospodarczej, jest możliwe w sytuacji, gdy podmiot ten wykaże przerwę w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 r., Nr 137, poz. 887, ze zmianami) 

Zespół
e-prawnik.pl