Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Na czym polega ubezpieczenie emerytalne?

Ubezpieczenie emerytalne jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Osoby, które opłacają składkę, zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.  

Na ubezpieczenie emerytalne odprowadzana jest składka w wysokości 19,52 proc. podstawy wymiaru składki.  

W przypadku osób, które oszczędzają swój kapitał emerytalny również w Otwartych Funduszach Emerytalnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje 1/3 składki (tj. 7,3 proc.) do wybranego Otwartego Funduszu Emerytalnego. Jeżeli ubezpieczony nie przystąpił do funduszu emerytalnego, to wówczas cała składka na ubezpieczenie emerytalne przekazywana jest na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Składka wpłacana do Otwartego Funduszu Emerytalnego pochodzi w całość z części opłacanej przez pracownika.  

1 stycznia 1999 r. zaczął obowiązywać w Polsce nowy system emerytalny. Jego twórcy założyli docelowo, że przyszli emeryci będą otrzymywać emeryturę z co najmniej dwóch źródeł, tzn. ze zreformowanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i otwartych funduszy emerytalnych. Ustawodawca przewidział również możliwość powołania Pracowniczych Programów Emerytalnych, które mają charakter dobrowolny i uzupełniający w stosunku do powszechnego systemu emerytalnego.  

Ubezpieczeni zostali zatem podzieleni na trzy grupy, które różnią się ze względu na sposób oszczędzania, przywileje emerytalne i sposób wyliczenia emerytury.

• Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. będą mieć przyznawaną emeryturę w oparciu o przepisy systemu emerytalnego sprzed 1 stycznia 1999.

• Osoby urodzone pomiędzy 31 grudnia 1948 r. a 1 stycznia 1969 r. zostały objęte generalnie nowym systemem emerytalnym. Niemniej jednak zasady obowiązujące tych ubezpieczonym mają charakter przejściowy pomiędzy nowym a starym systemem emerytalnym i niektórzy ubezpieczeni z tego przedziału zachowują prawa jakie gwarantował im poprzedni system emerytalny. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mają możliwość oszczędzania na emeryturę obok Zakładu Ubezpieczeń Społecznych również w nowopowołanych instytucjach finansowych - otwartych funduszach emerytalnych.

• Ubezpieczeni urodzeni po 1 stycznia 1969 r. zostali objęci nowym systemem emerytalnym i obowiązkowo odkładają części składki na ubezpieczenie emerytalne w otwartych funduszach emerytalnych.

Decyzje o przyznaniu emerytury wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie o przyznanie emerytury rozpoczyna się po złożeniu wniosku zainteresowanego. Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. zobowiązani są do osobistego złożenia wniosku, osoby urodzone przed tą datą mogą to zrobić za pośrednictwem płatnika składek.  

Co to jest otwarty fundusz emerytalny (OFE)?

Otwarty fundusz emerytalny jest osobą prawną posiadającą odrębną masę majątkową w stosunku do instytucji nią zarządzającą czyli powszechnego towarzystwa emerytalnego. Oznacza to, że powszechne towarzystwa emerytalne, które zarządzają OFE, nie mogą przeznaczać środków zgromadzonych w OFE na pokrycie swoich kosztów czy inwestycji. Głównym przedmiotem działalności funduszy jest gromadzenie środków pieniężnych pochodzących ze składek ubezpieczonych i inwestowanie ich na rynku finansowym, z przeznaczeniem na wypłatę emerytur dla członków funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Do otwartego funduszu emerytalnego ma obowiązek przystąpić osoba urodzona po 31 grudnia 1968 r., która po raz pierwszy rozpoczyna pracę, z tytułu której podlega obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu. 

Czemu służy Indywidualne Konto Emerytalne?

Indywidualne Konto Emerytalne to konto, które umożliwia dodatkowe oszczędzanie na emeryturę bez konieczności odprowadzania podatku dochodowego od dochodów kapitałowych. IKE można założyć w:

• funduszu inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym funduszu inwestycyjnym otwartym,

• zakładzie ubezpieczeń na życie, 

• domu maklerskim lub banku prowadzącym działalność maklerską, 

• banku.

Oszczędzanie na IKE pozwala na zgromadzenie dodatkowych oszczędności, dzięki którym będzie można uzupełnić dochody emerytalne z systemu powszechnego.  Oszczędzający na IKE korzysta ze zwolnienia podatkowego od dochodów kapitałowych w wysokości 19 proc. W przypadku śmierci właściciela konta środki zgromadzone na IKE zwolnione są również z podatku od spadku i darowizn.  

Jak funkcjonują ubezpieczenia rentowe?

Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne w przypadku utraty dochodów z powodu niezdolności do pracy (renta) lub śmierci żywiciela (renta rodzinna). Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 6 proc. podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w części przez pracodawcę (4,5 proc. podstawy wymiaru), a w części przez pracownika (1,5 proc. podstawy wymiaru).  

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jest niezdolna do pracy,

• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (nie dotyczy to ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy została spowodowana w drodze do pracy lub z pracy),

• niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie, np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.  

Decyzje o przyznaniu renty wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. zobowiązani są do zgłoszenia wniosków bezpośrednio w organie rentowym. Osoby urodzone przed tą datą mogą to zrobić za pośrednictwem płatnika składek. Postępowanie przyznania renty rozpoczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego.  

Kto kieruje ubezpieczeniami społecznymi?

Ubezpieczeniami społecznymi zajmuje się w Ministerstwie Pracy i Polityki Spolecznej Departament Ubezpieczeń społecznych. Departament Ubezpieczeń Społecznych odpowiada w szczególności za:

• opracowanie założeń polityki ubezpieczeń społecznych,

• opracowanie projektów przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych,

• dostosowanie prawa ubezpieczeń społecznych do prawa Unii Europejskiej oraz norm konwencji i zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy,

• analizowanie orzeczeń Sądu Najwyższego w zakresie ubezpieczeń społecznych i ewentualne proponowanie zmian w obowiązujących przepisach,

• opracowanie analiz i prognoz służących ocenie sytuacji w sferze ubezpieczeń oraz analiza funkcjonowania poszczególnych świadczeń wypłacanych z systemu ubezpieczeń społecznych,

• współdziałanie z organami wykonującymi zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity - Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz.74);

• Ustawa z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 159, poz. 1667 z późn. zm.);

• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.)

Źródło: www.mpips.gov.pl

A.J.
Zespół e-prawnik.pl