Jak i kiedy depozyty będą likwidowane?

22 lutego 2007 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów. Ustawa ta reguluje zasady i tryb likwidacji niepodjętych depozytów znajdujących się w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych. Zastępuje ona dekret z dnia 18 września 1954 r. o likwidacji nie podjętych depozytów i nie odebranych rzeczy. 

O jakie depozyty chodzi?

Nowa ustawa reguluje depozyty znajdujące się w dyspozycji następujących jednostek sektora finansów publicznych (wymienione w art. 4 ust. 1 ustawy o finansach publicznych):

• organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały; 

• gminy, powiaty i samorząd województwa (tj. jednostki samorządu terytorialnego), oraz ich związki; 

• jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych; 

• państwowe i samorządowe fundusze celowe; 

• państwowe szkoły wyższe; 

• jednostki badawczo-rozwojowe; 

• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej; 

• państwowe i samorządowe instytucje kultury; 

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze; 

• Narodowy Fundusz Zdrowia; 

• Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne; 

• inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.  

W rozumieniu omawianej ustawy depozytami będą: 

• środki pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu albo depozytu sądowego, 

• rzeczy stanowiące dowody rzeczowe oraz rzeczy zatrzymane, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o wydaniu ich uprawnionemu lub złożeniu do depozytu sądowego, 

• środki pieniężne, papiery wartościowe i rzeczy złożone do depozytu jako kaucje i wadia. 

Ustawy tej nie będzie się natomiast stosowało do rzeczy, pieniędzy i papierów wartościowych złożonych do depozytu, jeżeli jakieś inne przepisy szczególne regulują postępowanie związane ze złożeniem ich do depozytu i likwidacją w razie ich niepodjęcia. 

Co należy do obowiązków przechowującego depozyt?

Zgodnie z nową ustawą, przechowujący depozyt jest obowiązany:

1.  

   1. wezwać uprawnionego do odbioru depozytu w terminie 3 lat od dnia doręczenia wezwania oraz

   2. pouczyć go o skutkach jego niepodjęcia.  

Jak należy wezwać uprawnionego do odbioru depozytu?

Wezwanie do odbioru depozytu powinno nastąpić niezwłocznie po jego złożeniu lub uzyskaniu wiadomości o wystąpieniu okoliczności, która umożliwia odebranie tego depozytu. 

W przypadku gdy nie jest znane miejsce zamieszkania lub siedziba uprawnionego, przechowujący depozyt występuje do organu prowadzącego właściwą ewidencję, rejestr lub zbiór danych o udzielenie informacji umożliwiających ustalenie tego miejsca. Jeśli zaś uprawniony nie jest znany albo nie jest możliwe ustalenie jego miejsca zamieszkania albo siedziby na podstawie ewidencji, rejestrów lub zbiorów danych, wezwanie do odbioru może nastąpić po upływie 3 lat od dnia złożenia przedmiotu do depozytu.

 Warto tu zaznaczyć, że do likwidacji niepodjętych depozytów istniejących w dniu 22 lutego 2007 r. zastosowanie znajdą przepisy nowej ustawy, przy czym na poczet ww. terminu zalicza się okres, przez jaki depozyt znajdował się w dyspozycji przechowującego depozyt.

Ostatecznie, w razie braku możliwości doręczenia wezwania do odbioru depozytu lub nieustalenia uprawnionego, przechowujący depozyt jest obowiązany dokonać wezwania poprzez jego wywieszenie na tablicy informacyjnej w swojej siedzibie na okres 6 miesięcy. Jeżeli szacunkowa wartość depozytu przekracza kwotę 5 000 zł, przechowujący depozyt zamieszcza wówczas również ogłoszenie w dzienniku poczytnym w danej miejscowości lub w Biuletynie Informacji Publicznej.  

Kiedy nastąpi likwidacja niepodjętego depozytu?

Na podstawie nowej ustawy likwidacja niepodjętego depozytu z mocy prawa ma następować w razie niepodjęcia depozytu przez uprawnionego, mimo upływu terminu do odbioru depozytu. 

Termin do odbioru depozytu wynosi zaś 3 lata od dnia doręczenia wezwania do odbioru uprawnionemu lub wezwania poprzez jego wywieszenie na tablicy informacyjnej, o czym niżej.  

Na czym ma polegać likwidacja niepodjętego depozytu i jakie będzie mieć skutki?

Likwidacja ta będzie polegała na przejściu praw do tego depozytu na rzecz Skarbu Państwa. Z chwilą likwidacji niepodjętego depozytu na Skarb Państwa przejdą więc wszelkie korzyści i ciężary, jakie przyniósł od dnia, w którym znalazł się w dyspozycji przechowującego depozyt. 

Likwidacja niepodjętego depozytu nie uchyli jednak skutków prawnych wynikających ze złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu, określonych w odrębnych przepisach. 

Likwidację niepodjętego depozytu stwierdzi sąd na wniosek przechowującego depozyt. Jeżeli przechowującym depozyt jest sąd, likwidację niepodjętego depozytu sąd stwierdzi z urzędu (zob. też ostatni rozdział niniejszego opracowania). 

Depozyt, który przeszedł na własność Skarbu Państwa, przechowujący depozyt przekaże naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego. 

Jak przechowujący może pozbyć się depozytu?

Depozyt ulegający łatwemu zepsuciu przechowujący depozyt jest obowiązany niezwłocznie sprzedać z wolnej ręki. 

Depozyt, którego przechowywanie byłoby związane z kosztami niewspółmiernie wysokimi w stosunku do jego wartości lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie jego wartości, sąd, na wniosek przechowującego depozyt, postanowi sprzedać według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z ruchomości. Taki wniosek rozpozna sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce złożenia depozytu (stosując przepisy K.p.c. o postępowaniu nieprocesowym). Na to postanowienie sądu przysługiwać będzie zażalenie. 

W każdym z tych przypadków suma uzyskana ze sprzedaży wchodzi w miejsce depozytu, po potrąceniu kosztów sprzedaży.  

Kto poniesie koszty przechowywania i ew. sprzedaży depozytu? 

Koszty przechowywania i sprzedaży depozytu oraz utrzymania go w należytym stanie, a także koszty zawiadomień i poszukiwań ponosić ma uprawniony. W związku z tym depozyt może być wydany dopiero po uiszczeniu przez uprawnionego tych kosztów. 

W przypadku zaś gdy uprawniony nie jest znany albo nie jest możliwe ustalenie jego miejsca zamieszkania albo siedziby, koszty te poniesie Skarb Państwa.  

Jak złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego?

Omawiana ustawa wprowadza również pewne zmiany do Kodeks postępowania cywilnego. Całkowicie zmieni się dział V w części pierwszej w księdze drugiej w tytule II K.p.c. poświęcony tzw. sprawom depozytowym.  

W sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego właściwy będzie sąd miejsca wykonania zobowiązania. Jeżeli natomiast miejsca tego nie da się ustalić, właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel jest nieznany lub gdy nie jest znane miejsce jego zamieszkania - sąd miejsca zamieszkania dłużnika. Jeżeli zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości. 

Zgodnie z nowymi przepisami, we wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego trzeba będzie: 

1. określić zobowiązanie, przy wykonaniu którego składa się przedmiot; 

2. przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie; 

3. dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony; 

4. wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić. 

W postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd nie będzie badał prawdziwości twierdzeń zawartych we wniosku, ograniczając się do oceny, czy według przytoczonych okoliczności złożenie do depozytu jest prawnie uzasadnione. 

W zasadzie złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego będzie mogło być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu. 

Jeśli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenie do depozytu będzie możliwe również przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W takim wypadku dłużnik powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy zgłosić wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu będzie uważane za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło. 

Gdy wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, o zezwoleniu na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd ogłosi publicznie w budynku sądowym oraz w lokalu organu gminy. Ponadto sąd zarządzi umieszczenie ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub poda je w inny sposób do wiadomości publicznej; może je również ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. 

Ogłoszenie powinno zawierać:

1. określenie zobowiązania, przy wykonaniu którego składa się przedmiot, 

2. dokładne oznaczenie przedmiotu, który ma być złożony, 

3. wskazanie osoby, której przedmiot ma być wydany,

4. wskazanie warunków, pod którymi wydanie ma nastąpić, 

5. wezwanie wierzyciela do odbioru depozytu. 

Jeżeli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, sąd ustanowi kuratora.

Sąd może zażądać, aby depozyt został złożony w odpowiednim opakowaniu. Przed przyjęciem kosztowności do depozytu sądowego poddawać się je będzie opisowi i oszacowaniu przez biegłego w obecności dłużnika lub wyznaczonej przez niego osoby. 

Jeśli dłużnik jest zobowiązany do świadczeń powtarzających się, a zachodzą warunki do złożenia do depozytu sądowego świadczeń już wymagalnych, sąd będzie mógł zezwolić dłużnikowi na składanie w przyszłości do depozytu dalszych świadczeń w chwili, gdy staną się wymagalne. O złożeniu każdego świadczenia sąd zawiadomi wierzyciela. Na wniosek wierzyciela sąd uchyli postanowienie o zezwoleniu dłużnikowi na składanie do depozytu świadczeń na ww. zasadach, jeżeli wierzyciel wyrazi gotowość przyjmowania i pokwitowania odbioru dalszych świadczeń wymagalnych. 

Nowe przepisy K.p.c. stanowią, że pieniądze, kosztowności, książeczki oszczędnościowe, papiery wartościowe i inne dokumenty oraz przedmioty, które mają być przyjęte do depozytu sądowego na podstawie przepisów szczególnych, przechowuje się w sądzie lub w banku. Inne przedmioty przechowuje się w miejscu wyznaczonym przez sąd. Jeżeli przedmiotem świadczenia jest książeczka oszczędnościowa, a przechowanie nie następuje u jej wystawcy, o przyjęciu książeczki oszczędnościowej do depozytu sąd zawiadomi tego wystawcę. 

W celu sprawowania dozoru nad przedmiotami przechowywanymi w wyznaczonym miejscu sąd ustanowi dozorcę. Przed wydaniem takiego postanowienia sąd wysłucha wniosku dłużnika co do osoby dozorcy. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Do dozorcy stosować się będzie odpowiednio przepisy dotyczące dozorcy w toku egzekucji sądowej. 

Nowe uregulowania przewidują, iż w zasadzie dokumenty i inne depozyty rzeczowe przechowuje się w stanie niezmienionym. Jeżeli jednak przedmiotem świadczenia, które ma być złożone do depozytu sądowego, jest rzecz ruchoma ulegająca łatwemu zepsuciu, jak również rzecz ruchoma, której przechowywanie byłoby związane z kosztami niewspółmiernie wysokimi w stosunku do jej wartości lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, sąd na wniosek dłużnika zarządzi postanowieniem sprzedaż rzeczy według przepisów o egzekucji z ruchomości. Uzyskaną ze sprzedaży kwotę komornik złoży wówczas do depozytu sądowego. 

Zgodnie z nowymi przepisami K.p.c., po przyjęciu depozytu sąd wyda dłużnikowi pokwitowanie. 

Jak depozyt sądowy będzie zwracany składającemu?

Nowe regulacje K.p.c. stanowią, że na żądanie dłużnika sąd ma zwrócić mu depozyt, o ile wierzyciel nie zażądał wydania depozytu. Jeżeli zaś wniosek dłużnika o zwrot depozytu i wniosek wierzyciela o wydanie zostały zgłoszone równocześnie, sąd postanowi wydać depozyt wierzycielowi. 

W razie złożenia depozytu na skutek orzeczenia sądu lub innego organu, depozyt nie będzie mógł być zwrócony dłużnikowi bez zezwolenia sądu lub innego organu, który wydał to orzeczenie, chyba że z orzeczenia wynika co innego. 

Jeśli złożenie przedmiotu do depozytu nastąpiło w celu nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, depozyt nie może być zwrócony dłużnikowi bez zgody wierzyciela, chyba że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności został cofnięty. 

Na żądanie wierzyciela sąd ma postanowić o wydaniu mu depozytu, o ile zachodzą warunki określone we wniosku o złożenie do depozytu. Na żądanie dłużnika, zgłoszone przed wydaniem przez sąd postanowienia o wydaniu depozytu, sąd przyzna mu od wierzyciela zwrot kosztów postępowania. 

Jeżeli zobowiązanie było zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, a na skutek złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu nastąpiło wykreślenie tego wpisu, dłużnik może żądać wydania mu depozytu tylko za zgodą wierzyciela, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. 

Jeśli złożenie do depozytu sądowego nastąpiło na żądanie właściwego organu, depozyt wydaje się osobie uprawnionej dopiero po wykazaniu przez nią, że warunki, pod którymi wydanie depozytu mogło nastąpić, zostały spełnione. 

Jak ma przebiegać postępowanie w sprawach o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu? 

Nowe przepisy K.p.c. mają być stosowane się w sprawach o stwierdzenie likwidacji niepodjętych depozytów, o ile przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej. 

W tych sprawach właściwy będzie sąd miejsca złożenia depozytu. 

We wniosku o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu trzeba będzie: 

1. wskazać okoliczności, w których nastąpiło złożenie depozytu; 

2. dokładnie określić depozyt podlegający likwidacji; 

3. wskazać osobę, która jest uprawniona do odbioru depozytu. 

W przypadku gdy nie jest znana osoba uprawniona do odbioru depozytu lub nie jest znane jej miejsce zamieszkania lub siedziba, wnioskodawca będzie obowiązany przedstawić dowody potwierdzające dokonanie czynności mających na celu wyjaśnienie tych okoliczności. 

W sprawie o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu sąd będzie mógł wszcząć postępowanie z urzędu. Uczestników, którzy nie są znani lub których miejsce zamieszkania lub siedziba nie jest znane, sąd wezwie do udziału w postępowaniu przez obwieszczenie publiczne w budynku sądowym. 

Do wykonania orzeczenia o stwierdzeniu likwidacji niepodjętego depozytu będzie obowiązany naczelnik właściwego urzędu skarbowego w trybie i na zasadach określonych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W nowej ustawie wskazano ponadto, iż w sprawach dotyczących likwidacji niepodjętych depozytów nie przysługuje skarga kasacyjna.  

Podstawa prawna: 

• Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. Nr 208, poz.1537);

• Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2005 r., Nr 249, poz. 2104, ze. zm.); 

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl