Kontrola legalności aktów prawa wspólnotowego

Na czym polega kontrola legalności aktów prawa wspólnotowego? 

Zgodnie z art. 230 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej: TWE), Europejski Trybunał Sprawiedliwości kontroluje legalność aktów uchwalonych wspólnie przez Parlament Europejski i Radę, aktów Rady, Komisji i EBC, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich.

W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez państwo członkowskie, Parlament Europejski, Radę lub Komisję, podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem lub nadużycia władzy.

Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, na tych samych warunkach, do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy i przez EBC, zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw.

Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na tych samych warunkach, skargę na decyzje, których jest adresatem oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie.  

Kto może wnieść skargę o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego? 

Do wniesienia skargi w trybie art. 230 TWE legitymacja czynna przysługuje:

1. państwom członkowskim UE, Radzie UE, Parlamentowi Europejskiemu, oraz Komisji Europejskiej - legitymacja czynna o charakterze ogólnym (generalnym);

2. Trybunałowi Obrachunkowemu i EBC – legitymacja tylko w celu ochrony kompetencji tych instytucji, które zostały naruszone;

3. osobie fizycznej lub osobie prawnej – ale tylko, jeśli:

• jest adresatem decyzji wydanej przez organ wspólnotowy albo

• decyzja czy rozporządzenie wspólnotowe dotyczy jej bezpośrednio i indywidualnie.

Ograniczenia dotyczące legitymacji czynnej indywidualnych podmiotów wynikają z potrzeby przeciwdziałania zagrożeniu przeciążenia ETS. 

Warunek „indywidualności” należy przy tym interpretować szeroko, by zapewnić indywidualnym osobom kontrolę aktów Wspólnoty. Akt prawa wspólnotowego dotyczy pewnych osób „indywidualnie”, gdy wpływa na ich sytuację prawną z racji pewnych cech im szczególnych lub z racji okoliczności faktycznych odróżniających pewne osoby od wszelkich innych osób i wyróżniających je indywidualnie w sposób identyczny jak przypadku osoby będącej adresatem decyzji.

Natomiast akt prawa wspólnotowego dotyczy pewnych osób „bezpośrednio”, gdy znajduje zastosowanie do pewnych działań, czynności tych osób.         

Warto tu zauważyć, że skargi pochodzące od osób fizycznych lub prawnych rozpatrywane są przez Sąd Pierwszej Instancji przy ETS.  

W jakim terminie należy wnieść skargę? 

Skargi przewidziane w artykule 230 TWE powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku:

• od daty publikacji aktu

• lub jego notyfikowania skarżącemu

• lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.  

Jakie mogą być skutki wniesionej skargi?

Artykuł 231 TWE stanowi natomiast, że jeżeli skarga jest zasadna, to Trybunał Sprawiedliwości orzeka o nieważności danego aktu.

Wyrok wydany w tym trybie jest skuteczny erga omnes, czyli w stosunku do wszystkich podmiotów. Każdy może więc się niego powołać w innym postępowaniu. Wyrok taki powoduje wyeliminowanie danego aktu prawnego z obrotu prawnego.

Jednakże w odniesieniu do rozporządzeń, Trybunał Sprawiedliwości, jeśli uzna to za niezbędne, wskazuje, jakie skutki rozporządzenia, o którego nieważności orzekł, powinny być uważane za ostateczne.  

Na jakiej podstawie można kwestionować ważność przepisów wspólnotowych? 

Do przesłanek skutkujących stwierdzeniem w wyniku zastosowania art. 230 TWE nieważności wspólnotowego aktu prawnego należą:

1. brak kompetencji organu, który go wydał;

2. naruszenie norm Traktatu o WE;

3. istotne naruszenie obowiązującej procedury (np. brak opinii Parlamentu Europejskiego w prawodawczej procedurze konsultacji);

4. nadużycie władzy przez organ, który wydał dany akt prawny.

Podstawa prawna:

• Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską [dawna nazwa: EWG] z dnia 25 marca 1957 r. (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. 2002 r., UE C 325)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl