Problemy związane z umową sprzedaży energii elektrycznej dla wspólnoty - opinia prawna

24.11.2006

Stan faktyczny

Problem dotyczy dostawy energii przez Wojskową Agencję Mieszkaniową do lokali mieszkalnych w budynku zarządzanym przez wspólnotę mieszkaniową. Właścicielem transformatora, z którego dostarczana jest energia elektryczna do lokali mieszkalnych jest WAM. Dostawcą średniego napięcia jest spółka X. Obecnie w toku jest przejmowanie stacji trafo przez spółkę X od WAM. Jednakże nie w tym jest rzecz. WAM nie panuje zupełnie nad rozsyłem energii do lokali i ponosi w związku z tym dość spore straty. Różnica pomiędzy sumą odczytów z liczników w mieszkaniach odbiorców i odczytem licznika w stacji wynosi około 45%. WAM twierdzi, że skoro sprawa przejęcia stacji trafo przez spółkę zaszła tak daleko, to nie widzi potrzeby poprawiania sposobu kontroli nad rozsyłem energii do odbiorców, a kosztami powstałych strat chce obciążyć mieszkańców. Poza tym WAM przedstawił wzór umowy dotyczącej sprzedaży energii, której to podpisania wspólnota odmawia. Na postawie jakich przepisów wspólnota mieszkaniowa może uniknąć zapłacenia WAM tej, ogromnej wszakże, różnicy wskazań liczników? W tej chwili odbiorcy płacą do WAM kwoty wynikające tylko ze wskazań liczników w mieszkaniach oraz opłaty stałe przypisane tymże wskazaniom. Jakie elementy powinna zawierać umowa, by jak najkorzystniej działała na rzecz wspólnoty? Czy WAM ma prawo żądać podpisania umowy z mocą wsteczną?

Opinia prawna

Analizując przedstawiony przez Pana stan faktyczny rozpocznę od odpowiedzi na pytanie, jakie elementy powinna zawierać umowa, by jak najkorzystniej działała na rzecz wspólnoty.

Otóż treść artykułu 5 ustawy Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504) określa w dość dokładny sposób obligatoryjne elementy umowy, które również wskazane są przez akty wykonawcze oraz zasady określone w koncesjach.

Dostarczanie paliw gazowych lub energii odbywa się, po uprzednim przyłączeniu do sieci, o którym mowa w art. 7, na podstawie umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji albo umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji i umowy o świadczenie usług magazynowania paliw gazowych lub umowy o świadczenie usług skraplania gazu.

Umowy te powinny zawierać co najmniej:

umowa sprzedaży - postanowienia określające:

miejsce dostarczenia paliw gazowych lub energii do odbiorcy
ilość tych paliw lub energii w podziale na okresy umowne,
moc umowną oraz warunki wprowadzania jej zmian,
cenę lub grupę taryfową stosowane w rozliczeniach i warunki wprowadzania zmian tej ceny i grupy taryfowej,
sposób prowadzenia rozliczeń,
wysokość bonifikaty za niedotrzymanie standardów jakościowych obsługi odbiorców,
odpowiedzialność stron za niedotrzymanie warunków umowy,
okres obowiązywania umowy i warunki jej rozwiązania;

umowa o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii - postanowienia określające:

moc umowną i warunki wprowadzania jej zmian,
ilość przesyłanych paliw gazowych lub energii w podziale na okresy umowne,
miejsca dostarczania paliw gazowych lub energii do sieci i ich odbioru z sieci, s
tandardy jakościowe,
warunki zapewnienia niezawodności i ciągłości dostarczania paliw gazowych lub energii,
stawki opłat lub grupę taryfową stosowane w rozliczeniach oraz warunki wprowadzania zmian tych stawek i grupy taryfowej,
sposób prowadzenia rozliczeń, p
arametry techniczne paliw gazowych lub energii oraz wysokość bonifikaty za niedotrzymanie tych parametrów oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców,
odpowiedzialność stron za niedotrzymanie warunków umowy oraz
okres obowiązywania umowy i warunki jej rozwiązania;

Dostarczanie paliw gazowych lub energii może odbywać się na podstawie umowy zawierającej postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji tych paliw lub energii, zwanej dalej "umową kompleksową". Umowa kompleksowa dotycząca dostarczania paliw gazowych może zawierać także postanowienia umowy o świadczenie usług magazynowania tych paliw, a w przypadku ciepła, jeżeli jest ono kupowane od innych przedsiębiorstw energetycznych, powinna także określać warunki stosowania cen i stawek opłat obowiązujących w tych przedsiębiorstwach.

Umowa kompleksowa może zawierać także postanowienia umowy sprzedaży paliw gazowych lub energii, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii lub umowy o świadczenie usług magazynowania tych paliw, zawartych przez sprzedawcę na rzecz i w imieniu odbiorcy końcowego z przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłaniem, dystrybucją paliw gazowych lub energii lub magazynowaniem tych paliw.

Projekty umów lub projekty wprowadzenia zmian w zawartych umowach, z wyjątkiem zmian cen lub stawek opłat określonych w zatwierdzonych taryfach, powinny być niezwłocznie przesłane odbiorcy; jeżeli w zawartych umowach mają być wprowadzone zmiany, wraz z projektem zmienianej umowy należy przesłać pisemną informację o prawie do wypowiedzenia umowy. Sprzedawca paliw gazowych lub energii powinien powiadomić odbiorców o podwyżce cen lub stawek opłat za dostarczane paliwa gazowe lub energię określonych w zatwierdzonych taryfach, w ciągu jednego okresu rozliczeniowego od dnia tej podwyżki. Umowy te powinny zawierać także postanowienia określające sposób postępowania w razie utraty przez odbiorcę możliwości wywiązywania się z obowiązku zapłaty za dostarczone paliwa gazowe lub energię lub usługi związane z ich dostarczaniem.

Jeśli chodzi o zawarcie umowy dostawy energii z dużymi odbiorcami np. wspomnianą przez Pana wspólnotą mieszkaniową, do zawarcia umowy dochodzi w szczególności w drodze złożenia oferty i jej przyjęcia (art. 66-70 kc), przetargu (art. 70 i następna kc) lub negocjacji (art. 71-72 kc). Powyższe sposoby zawarcia umowy nie wykluczają się wzajemnie. Nieprzyjęcie oferty przez osobę, do której była ona adresowana, prowadzi niekiedy do rozpoczęcia rokowań (negocjacji). Również wygrany przetarg nie musi kończyć się zawarciem umowy, bo strony mogą negocjować poszczególne jej postanowienia ( z wyjątkiem sytuacji, gdy umowa jest zawierana w trybie zamówień publicznych).

Natomiast w energetyce najczęściej zawierane są umowy adhezyjne – umowy przystąpienia, o której Pan pisze w opisie problemu ("WAM przedstawił wzór umowy dotyczącej sprzedaży energii"). I faktycznie umowa o dostarczenie energii występuje najczęściej jako umowa sprzedaży, co wynika również z treści art. 7 ust.1. Zgodnie z art. 535 kc, przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Stosownie do art. 555 KC przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii (cieplnej).

Umowa o dostarczanie energii ma charakter umowy wzajemnej (art. 487 par. 2 kc), ponieważ obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Jak każda czynność prawna – umowa wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów (art. 56 kc).

Jeśli chodzi o odpowiedz na Pana pytanie, to umowa powinna zawierać wszystkie te obligatoryjne elementy, o których mowa w ustawie (art. 5) i aktach wykonawczych, oraz zasady określone w koncesjach. Zdaniem Sądu Antymonopolowego, wyrażonym w wyroku z dnia 24 maja 2000 r. sygn. Akt. XVII Ame 23/00 (niepubl), w świetle art. 535 i art. 555 kc do istotnych postanowień umowy sprzedaży paliw i energii należałoby w zasadzie zaliczyć jedynie określenie przedmiotu sprzedaży, który sprzedawca zobowiązuje się przenieść na własność kupującego, oraz cenę, jako świadczenie ekwiwalentne (cena może być określona przez odesłanie do aktualnej taryfy); pozostałe zaś składniki wymienione w art. 5 ust. 2 oraz w rozporządzeniach przyłączeniowych są elementami nieistotnymi z punktu widzenia dojścia do skutku umowy danego rodzaju, a ich zamieszczenie w umowie wynika z obowiązku o charakterze publicznoprawnym, obciążającego w pierwszej kolejności przedsiębiorstwo energetyczne.

Proponuję, aby analizując umowę przedłożoną przez WAM, pamiętać o treści przepisów art. 58 par. 1 i par.2 kc, w myśl których sankcją bezwzględnej nieważności dotknięte są czynności prawne (a więc także umowy sprzedaży energii) sprzeczne z ustawą, mające na celu obejście ustawy oraz sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Na gruncie prawa energetycznego ma to istotne znaczenie przy ocenie postanowień umowy z punktu widzenia tej części przepisów wykonawczych do ustawy, które nie pozostawiają stronom swobody odmiennego uregulowania treści umowy (np. umowne uniemożliwienie odbiorcy żądania laboratoryjnego sprawdzenia prawidłowości działania układu pomiarowo-rozliczeniowego). Przepisy te, określają m.in. prawa i obowiązki dostawcy i odbiorcy energii, wiążą bezwzględnie, niezależnie od tego jak uregulowano je w umowie.

Jednocześnie postanowienia umowy zawieranej z odbiorcą – konsumentem (tj.

osobą zawierająca umowę w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą) nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeśli zawierają tzw. niedozwolone postanowienia umowne, tj. kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jego interesy (art. 385 par.1 kc). Przykładem takiego postanowienia mogłoby być wyłączenie lub istotne ograniczenie możliwości potrącenia wierzytelności odbiorcy z wierzytelnością dostawcy, np. z tytułu obligatoryjnych bonifikat (upustów) za niedotrzymanie standardów jakościowych obsługi odbiorców.

Moim zdaniem jedyną możliwością, jaką ma Pana wspólnota to prowadzenie negocjacji, które mogą dotyczyć wielu elementów składowych umowy. Mogą one jednak być ostatecznie potraktowane jako odmowa zawarcia umowy, co powoduje uprawnienie do złożenia wniosku o wszczęcie sprawy spornej z art. 8 ust.1 ustawy Prawo energetyczne.

Rozpowszechnionym elementem obrotu gospodarczego w energetyce jest standaryzacja umów i posługiwanie się przez przedsiębiorstwa energetyczne przy zawieraniu umów adhezyjnych z odbiorcami tzw. wzorcami umownymi, opracowanymi w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego. Umowy adhezyjne w znacznym stopniu wykluczają równość stron i możliwość negocjowania warunków umowy. Dostawcy energii często posługują się wzorami umów jednakowymi dla poszczególnych grup taryfowych. Korzystanie przez przedsiębiorstwa energetyczne z takich wzorców znalazło akceptacje w doktrynie prawa. Zdaniem np. J. Baehra i E. Stawickiego wydaje się ze wszech miar celowe, aby przedsiębiorstwa energetyczne posługiwały się wzorcami umów, bowiem trudno sobie wyobrazić, aby wszelkie postanowienia każdej umowy sprzedaży energii były indywidualnie negocjowane.

Art. 384 par.1 kc stanowi, że aby nastąpił skutek w postaci związania drugiej strony (wspólnoty mieszkaniowej) treścią wzoru umowy, konieczne jest doręczenie takiego dokumentu przy zawarciu umowy. Konieczne jest więc wręczenie stosownego dokumentu oraz stworzenie realnej możliwości zapoznania się przez druga stronę z pełnym tekstem wzorca. Doręczenie powinno nastąpić w zasadzie na jakiś czas przed zawarciem umowy, jaki jest potrzebny, by możliwe było zapoznanie się z wzorcem.

Natomiast zgodnie z art. 384 kc wzorzec umowny wydany w czasie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym wiąże druga stronę, jeżeli zostały zachowane wymagania określone w art. 384 kcC, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia.

Zważając na powyższe należy zasugerować Panu, aby ponownie spróbować podjąć negocjacje dotyczące umowy sprzedaży energii, lecz jedynie w niezbędnym dla Państwa interesu zakresie (rozliczenia finansowe, warunki i terminy regulowania należności, warunki zmiany zamówienia, a niekoniecznie warunki korzystania z energii, czy dostawa). Jednak z uwagi na opisany przez Pana problem, braku kontroli nad rozsyłem energii i dużą różnicą pomiędzy sumą odczytów z liczników w mieszkaniach odbiorców a odczytem licznika w stacji (45%), proponowałabym dodanie do umowy zapisu który obciążałby przedsiębiorstwo energetyczne stratami, które ponosi z uwagi na nienależyte zabezpieczenie i niewłaściwą kontrole nad rozsyłaną energią.

Odpowiadając na drugą cześć Pana pytania, tj. czy WAM ma prawo żądać podpisania umowy z mocą wsteczną, wskazuję, iż żaden przepis prawny nie nakazuje stronie umowy podpisania jej z inna datą, niż moment jej faktycznego zawarcia.

Powracając do pytania, na podstawie jakich przepisów wspólnota mieszkaniowa może uniknąć zapłacenia WAM różnicy wskazań liczników, należy stwierdzić co następuje.

Sytuacja przedstawiona przez Pana sugeruje, że aktualnie odbiorcy płacą WAM kwoty wynikające ze wskazań ich liczników. Najprawdopodobniej taka sytuacja doprowadzi do wniesienia przez zakład energetyczny powództwa do sądu powszechnego o zapłatę należności (tych 45%). Sąd będzie rozstrzygał, w sporze cywilnoprawnym co do istnienia bądź nieistnienia należności za pobraną energię elektryczną. Dlatego należy wcześniej przygotować się do ewentualnego procesu, wezwać pismem wysłanym listem (poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru) WAM do poprawienia sposobu kontroli nad rozsyłem energii do odbiorców, wykazać uchybienia i wskazać na ogromne różnice w odczytach oraz określić termin do ich usunięcia. Wszelkie czynności powinny być potwierdzone na piśmie, aby w ewentualnym, sporze była możliwość przeprowadzenia dowodów z tych dokumentów. Ponadto można spróbować zmobilizować przedsiębiorstwo energetyczne do poprawy kontroli rozsyłu energii, poprzez zasięgnięcie opinii profesjonalisty w tej dziedzinie (biegły), który zbadałby uchybienia dotyczące funkcjonowania liczników i wydałby opinię w tym zakresie lub napisanie do Urzędu Regulacji Energetyki pisma wskazującego, że działalność przedsiębiorstwa energetycznego rażąco uchybia warunkom ustalonym w koncesji, a WAM ich nie usunęło w wyznaczonym terminie i ewentualnie zagrozić ubieganiem się o cofnięcie koncesji.

Kolejnym argumentem jest powołanie się na odczyt liczników, bowiem suma odczytów z liczników powinna dać wartość zużytej przez wspólnotę energii. Skoro wspólnota nie odpowiada za stację trafo, nie odpowiada za przesył energii i posiada pełne opomiarowanie to nie ma podstaw do obciążania jej opłatami za "straty" energii.

Zespół
e-prawnik.pl

Komentarze