Warunki przeprowadzania rozliczeń pieniężnych

Jakie prawo bankowe przewiduje rodzaje rozliczeń gotówkowych?

Ustawodawca przesądził o dwóch wyłącznych typach rozliczeń gotówkowych, mianowicie przeprowadzanych czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela.

Jakie prawo bankowe przewiduje rodzaje rozliczeń bezgotówkowych?

Ustawodawca w ustawie prawo bankowe wyliczył tylko przykładowe typy rozliczeń bezgotówkowych. Są nimi:

1. polecenie przelewu,
2. polecenie zapłaty,
3. czek rozrachunkowy,
4. karta płatnicza.

Nie sposób jednak pominąć stosowanych coraz częściej na przykład tzw. inkasa bankowego czy też akredytywy (zarówno dokumentowej jak i pieniężnej).

Czym cechują się rozliczenia pieniężne?

Długo definiowano je jako operacje bankowe, których celem i skutkiem jest zmiana w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym. Czyli bankowe rozliczenie pieniężne to zdarzenie prawne wywierające skutek w płaszczyźnie materialnoprawnej. Nie sposób jednak pominąć i takiego rozliczenia pieniężnego, którym jest wypłata środków pieniężnych (w formie gotówkowej) dokonywana do rąk posiadacza rachunku (jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika) w wykonaniu obciążającego bank obowiązku zwrotu zgromadzonych na rachunku środków pieniężnych.

Co inicjuje dokonanie rozliczenia bankowego za pomocą banku?

Zazwyczaj uzasadnieniem bankowych rozliczeń pieniężnych są:

• łącząca bank z klientem umowa rachunku bankowego,
• wykonanie umowy kredytowej.

Rozliczenia bankowe przeprowadzane są:

• na polecenie posiadacza rachunku lub jego przedstawiciela ustawowego albo pełnomocnika,
• w wykonaniu polecenia złożonego przez osobę trzecią bezpośrednio w banku prowadzącym rachunek albo w innym banku (tu dla realizacji polecenia niezbędna jest uprzednio wyrażona zgoda posiadacza rachunku),
• z inicjatywy samego banku w przypadkach przewidzianych w umowie lub regulaminie bankowym.

Rozliczenia bankowe to nie tylko te operacje, których dokonanie leży całkowicie w dyspozycji banku prowadzącego rachunek klienta składającego polecenie rozliczeniowe. Są to także operacje dokonywane przez inne banki przekazujące daną sumę pieniężną na konto (lub z konta) osoby posiadającej rachunek w innym banku.

Generalnie zasada jest taka, iż posiadacz rachunku bankowego wtedy jest uprawniony do wydawania poleceń rozliczeń, jeżeli umowa rachunku bankowego nie wyłącza zobowiązania banku do przeprowadzania rozliczeń. Samo polecenie rozliczeniowe jest oświadczeniem woli posiadacza rachunku bankowego stanowiącym wezwanie banku do spełnienia świadczenia w postaci określonej usługi rozliczeniowej.

Jakie elementy powinny znaleźć się w treści polecenia rozliczenia?

W treści polecenia rozliczeniowego powinny być określone:

1. rodzaj usługi rozliczeniowej, czyli forma rozliczenia,
2. strony rozliczenia (czyli wskazanie wierzyciela i dłużnika)
3. rachunki bankowe stron rozliczenia,
4. kwota, która ma być przekazana z jednego rachunku na drugi, a także ewentualnie termin realizacji polecenia. 

Nie ma jednak przeszkód by treść polecenia rozliczeniowego zawierała również i inne, dodatkowe elementy.

Kto może składać polecenie rozliczeniowe?

Jest do tego uprawniony oczywiście posiadacz rachunku, czasem przedstawiciel ustawowy posiadacza lub jego pełnomocnik. Może go też dokonać osoba trzecia pod warunkiem, że umowa lub regulamin dopuszcza taka możliwość. Polecenie powinno być oczywiście skierowane do banku w sposób bezpośredni.

Czy polecenie rozliczeniowe powinno mieć jakąś określoną formę?

Właściwie polecenie rozliczeniowe może być złożone w formie dowolnej. W praktyce stosuje się najczęściej formę pisemną (przy użyciu stosownych formularzy), a ostatnio także formę tzw. dyspozycji ustnych. Obowiązkiem banku jest wykonanie polecenia rozliczeniowego, które otrzymał i to niezwłocznie, jednak w praktyce często stosuje się takie rozwiązanie, które pozwala na zrealizowanie polecenia rozliczenia w późniejszym terminie (musi o tym jednak przesądzać umowa lub regulamin bankowy).

Rejestracja rozliczeń pieniężnych.

Na podstawie ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu, każda transakcja dokonana za pośrednictwem banków, domów maklerskich, funduszy inwestycyjnych, towarzystw ubezpieczeniowych, której wartość przekracza 15 000 euro (zarówno pojedyncza transakcja jak i wiele transakcji ze sobą powiązanych) musi być przez te podmioty rejestrowana a ponadto zgłoszona Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej. Informacja przekazana Generalnemu Inspektorowi powinna zawierać dane o miejscu i czasie dokonania transakcji dane osoby dokonującej transakcji itp.

Pamiętaj, że:

• Wszelkie rozliczenia pieniężne czynione za pomocą banku muszą być ewidencjonowane, bez względu na to czy mamy do czynienia z wpłatą, czy też z wypłatą, ponieważ brak stosownego zapisu lub błędny zapis w księgach banku może stanowić dla posiadacza rachunku faktyczną przeszkodę w realizacji służących mu uprawnień,
• Przykładem dokonania rozliczenia pieniężnego przez bank nawet bez woli posiadacza rachunku jest zajęcie rachunku przez komornika, rodzące po stronie banku obowiązek przekazania zajętej kwoty na pokrycie egzekwowanej należności,
• Bank może (choć nie musi) odmówić realizacji polecenia rozliczeniowego w przypadku braku wystarczającej ilości środków pieniężnych na rachunku posiadacza, którego rachunek ma zostać obciążony,
• Jeśli posiadacz rachunku złożył równocześnie kilka poleceń rozliczeniowych, a środki znajdujące się na rachunku nie wystarczają na realizację wszystkich poleceń, to bank, jeżeli umowa stron nie stanowi inaczej, może - w zasadzie - odmówić realizacji wszystkich poleceń.
• Bank może wykonać polecenie rozliczeniowe mimo braku wystarczającej ilości środków na rachunku, udzielając posiadaczowi rachunku kredytu w odpowiedniej wysokości,
• W praktyce elementy treści polecenia rozliczeniowego (obligatoryjne i dodatkowe) wynikają ze stosowanych przez banki formularzy poleceń rozliczeniowych,
• Polecenie rozliczeniowe może mieć charakter jednostkowy albo ogólny (tzw. zlecenie stałe). W przypadku zlecenia stałego bank dokonuje większej liczby rozliczeń w terminach określonych przez klienta,
• Zlecenie stałe może być przez posiadacza rachunku w każdym czasie odwołane (jeżeli już nie zostało zrealizowane),
• Jeżeli posiadacz rachunku złożył bezpośrednio po sobie kilka poleceń rozliczeniowych i nie określił, w jakiej kolejności mają one być zrealizowane, bank powinien wykonywać polecenia w kolejności ich otrzymania.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zmianami). 

Zespół
e-prawnik.pl