Co nowego w Prawie wodnym i ustawie o żegludze śródlądowej?

Wkrótce wejdą w życie 2 ustawy związane z szeroko rozumianą wodą. Nowelizacja Prawa wodnego zmniejsza rygory formalne związane z postępowaniami administracyjnymi w zakresie udzielania zgód i przyrzeczeń wodnoprawnych. Z kolei ustawa zmienia strukturę terenowej administracji żeglugi śródlądowej i wzmacnia urzędy żeglugi śródlądowej.

Co przewiduje ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw? 

Nowelizacja zmienia ustawę z dnia 20 lipca 2017 r – Prawo wodne (Dz.U. poz. 1566, ze zm.), ustawę z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1785, ze zm.), ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2018 r. poz. 799), ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2017 r. poz. 1405, ze zm.) oraz ustawę z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 433, ze zm.; dalej: "ustawa o szczególnych zasadach").

Celem nowelizacji jest rozstrzygnięcie wątpliwości interpretacyjnych, które powstały w procesie stosowania Prawa wodnego, w szczególności w odniesieniu do udzielania zgód i przyrzeczeń wodnoprawnych oraz pozwoleń zintegrowanych, gospodarowania nieruchomościami Skarby Państwa, a także stosowania nowego systemu opłat za usługi wodne. Chodzi o obniżenie rygorów formalnych związanych  z  postępowaniami  administracyjnymi w zakresie udzielania zgód i przyrzeczeń  wodnoprawnych.  

Ustawa ogranicza wymóg przedkładania danych lub dokumentów, które znajdują się już w posiadaniu organu, sprzyjając redukowaniu barier biurokratycznych oraz skracaniu postępowań administracyjnych prowadzonych na podstawie jej przepisów. 

W ustawie doprecyzowano definicje m.in. budowli przeciwpowodziowej, przerzutu wody oraz urządzenia wodnego.

Nowelizacja wprowadza ponadto zakaz wprowadzania wód opadowych do wód podziemnych oraz wprowadzania wód opadowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe do urządzeń wodnych. Dodano przepis, który zakazuje wprowadzania wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych bezpośrednio do wód podziemnych bądź do urządzeń wodnych, o ile wody te zawierają substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska. 

Ustalono, że zakłady pobierające wodę, przeznaczające ścieki do rolniczego wykorzystania oraz wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi są obowiązane prowadzić pomiary ilości pobranej wody oraz ilości i jakości ścieków, a także ewidencję dokonywanych pomiarów.

Rozstrzygnięto o tym, że w kosztach projektowania lub wykonywania urządzeń wodnych może uczestniczyć ten, kto zamierza odnosić z nich korzyści. Przepis ten stosuje się także w przypadku ochrony przed powodzią lub suszą, żeglugi, poboru wód, energetycznego wykorzystania urządzeń wodnych, wprowadzania ścieków lub odprowadzania wody do urządzeń wodnych oraz innych usług wodnych, a także działalności gospodarczej związanej z wykorzystaniem urządzeń wodnych do celów rekreacyjnych, z wyłączeniem działalności wykonywanej przez uprawnionych do rybactwa.

Uściślono tryb wnoszenia przez właścicieli gruntów opłaty melioracyjnej na wyodrębniony rachunek bankowy Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (dalej Wody Polskie), które wpływy z tej opłaty (z odsetkami) przekazują na rachunek bieżący dochodów budżetowych ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej.

Uzupełniono regulację dotyczącą zwolnienia z ponoszenia opłaty stałej za pobór wód do celów rolniczych lub leśnych na potrzeby nawadniania gruntów i upraw, na potrzeby chowu i hodowli ryb oraz do celów elektrowni wodnych. Ustalono minimalny próg, od którego pobiera się opłatę za usługi wodne. Zgodnie z nowelizacją, opłaty za usługi wodne nie będzie się wnosić, jeżeli jej wysokość ustalona przez „Wody Polskie” albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nie przekracza 20 zł. Opłaty za usługi wodne nie będą zatem wnoszone, jeśli ich wysokość ustalona przez „Wody Polskie” albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta nie przekroczy 20 zł. Nie będzie wówczas obowiązku wysyłania podmiotom informacji o wysokości opłaty. 

Rozszerzono wymóg uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na prowadzenie przez wody powierzchniowe płynące oraz przez wały przeciwpowodziowe obiektów mostowych, rurociągów, przewodów w rurociągach osłonowych lub przepustów. Zdecydowano też, że jeżeli przedsięwzięcie obejmuje działania wymagające uzyskania pozwolenia wodnoprawnego i zgłoszenia wodnoprawnego, to wniosek o wydanie pozwolenia wodnoprawnego i zgłoszenie wodnoprawne rozpatruje się w ramach jednego postępowania zakończonego wydaniem pozwolenia wodnoprawnego.

Wyłączono z obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego albo zgłoszenia wodnoprawnego lokalizowanie, na okres 180 dni, tymczasowych obiektów budowlanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. Nie trzeba więc będzie mieć pozwolenia wodnoprawnego do lokalizowania tymczasowych (do 180 dni) obiektów budowlanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. 

Przedłużono do 30 lat czas, na jaki może być wydane pozwolenie wodnoprawne. Wydłużenie z 20 do 30 lat czasu obowiązywania nowo wydawanych pozwoleń wodnoprawnych jest istotne przy takich inwestycjach, jak np. elektrownie wodne.

Uszczegółowiono przepisy odnoszące się do udzielenia przyrzeczenia wydania pozwolenia wodnoprawnego.

Doprecyzowano kwestie ustalania wysokości opłaty za usługi wodne w okresie do dnia 31 grudnia 2020 r. (składanie właściwych oświadczeń przez podmioty obowiązane do ponoszenia opłat za usługi wodne). Zgodnie z nowelizacją, do końca 2020 r. podmioty korzystające z usług wodnych będą składać Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu „Wody Polskie” oświadczenia, na podstawie których będą ustalane opłaty za te usługi (opłaty kwartalne). Podmioty, które mają zawarte umowy, będą miały możliwość ich kontynuacji bez konieczności przeprowadzania przetargu. 

W ustawie o podatkach i opłatach lokalnych upoważniono ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej, działającego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, do określenia, w drodze rozporządzenia, warunków i trybu zwrotu utraconych dochodów przez gminy (z tytułu zwolnienia z podatku od nieruchomości) oraz wzoru wniosku o zwrot tych dochodów.

Zmiany dokonane w Prawie ochrony środowiska zapewniają spójność z Prawem wodnym, określając m.in. istotne elementy postępowania o wydanie pozwolenia zintegrowanego obejmującego korzystanie z wód (pobór wód lub prowadzanie ścieków do wód lub do ziemi).

W ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku dodano przepis, stanowiący, że jeżeli przedsięwzięcie, dla którego jest wydawana decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach lub jest przeprowadzana ponowna ocena oddziaływania na środowisko, ma być realizowane na terenie położonym na obszarze właściwości miejscowej dwóch lub więcej organów opiniujących lub uzgadniających, orzekanie w imieniu tych organów należy do organu, na obszarze właściwości miejscowej którego znajduje się większa część terenu, na którym ma być realizowane przedsięwzięcie (przepis nie dotyczy opinii lub uzgodnień dokonywanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego).

W ustawie o szczególnych zasadach zaliczono do budowli przeciwpowodziowych stopnie wodne.

Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem:

• art. 1 pkt 5 (zakłady pobierające wodę, przeznaczające ścieki do rolniczego wykorzystania oraz wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi są obowiązane prowadzić pomiary ilości pobranej wody oraz ilości i jakości ścieków oraz prowadzić ewidencję dokonywanych pomiarów) i art. 1 pkt 22 (podmioty korzystające z usług wodnych, wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi zapewniają pobieranie próbek przez akredytowane laboratoria, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności, oraz dokonują badania jakości ścieków w tych laboratoriach), które wejdą w życie po upływie 90 dni od dnia ogłoszenia;
• art. 1 pkt 16 (podmiot obowiązany do ponoszenia opłat za usługi wodne za pobór wód do celów elektrowni wodnych jest obowiązany przekazywać Wodom Polskim deklaracje kwartalne o ilości energii elektrycznej wyprodukowanej w obiekcie energetyki wodnej, wyrażonej w MWh, zgodnie z wzorem zamieszczonym w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Wód Polskich, w terminie 14 dni od dnia, w którym upływa dzień przypadający na koniec każdego kwartału), który wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2021 r.

Jakie zmiany wprowadza ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o żegludze śródlądowej? 

Jak wskazano w uzasadnieniu, ustawa dokonuje zmian organizacyjnych mających na celu wzmocnienie urzędów żeglugi śródlądowej i przystosowanie ich do wykonywania nowych zadań, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniego dostępu obywateli do świadczonych przez urzędy usług publicznych oraz prawidłowej realizacji ustawowych zadań.

Zmiany spowodowane są zwiększeniem liczby zadań urzędów żeglugi śródlądowej (m.in. w zakresie uzgadniania określonych rodzajów dokumentów, wydawania decyzji administracyjnych, pełnienia funkcji inwestora w zakresie budowy, przebudowy i modernizacji śródlądowych dróg wodnych o szczególnym znaczeniu transportowym w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne) oraz planowanym rozwojem żeglugi śródlądowej w Polsce (planowane inwestycje na śródlądowych drogach wodnych o szczególnym znaczeniu transportowym, w szczególności w zakresie budowy, przebudowy oraz modernizacji tych dróg wodnych). Nowe przepisy mają więc na celu dostosowanie terenowej struktury administracji żeglugi śródlądowej do realizowania nowych zadań nałożonych Prawem wodnym.

Ustawa przewiduje zmniejszenie z 8 do 3 liczby centralnych urzędów żeglugi śródlądowej. Będą one miały siedziby w Bydgoszczy, Wrocławiu i Szczecinie. Pozostałe dotychczas działające urzędy – w Giżycku, Gdańsku, Kędzierzynie-Koźlu, Krakowie i Warszawie – zostaną przekształcone na mocy ustawy w delegatury. 

Przedmiotowa nowelizacja stanowi, że terenowymi organami administracji żeglugi śródlądowej będą Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy, Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu oraz Dyrektor Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie.

Dyrektorzy będą wykonywali swoje zadania przy pomocy urzędów żeglugi śródlądowej z siedzibami w Bydgoszczy, Wrocławiu i Szczecinie oraz delegatur. Dotychczasowe urzędy w Gdańsku, Giżycku, Warszawie, Kędzierzynie-Koźlu i Krakowie zostaną przekształcone w delegatury urzędów żeglugi śródlądowej. Natomiast osoby powołane na Dyrektorów Urzędów Żeglugi Śródlądowej w Gdańsku, Giżycku, Warszawie, Kędzierzynie-Koźlu oraz Krakowie staną się dyrektorami delegatur.

Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy i we Wrocławiu staną się właściwi w sprawach, w których właściwi byli dyrektorzy przekształcanych urzędów żeglugi śródlądowej.

Nowelizacja wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia.

Transport wodny śródlądowy gotowy na nowe ładunki

W Polsce w 2017 r. żeglugą śródlądową przewieziono ok. 5,8 mln ton ładunków, tj. o 7% mniej niż w roku ubiegłym (6,2 mln ton w 2016 r.).

Jednocześnie w zeszłym roku wykonano więcej o 5,4% (tj. 877,3 mln t-km) pracy przewozowej niż w roku 2016, co oznacza znaczący wzrost średniej odległości przewozu 1 tony ładunku w transporcie wodnym śródlądowym.

W strukturze przewożonych ładunków w 2017 r., podobnie jak w latach poprzednich, dominował przewóz towarów z grupy rudy metali i innych produktów górnictwa i kopalnictwa (41,7%).

Żegluga śródlądowa jest obecnie wykorzystywana przede wszystkim w obsłudze portów morskich i zapewnienia ich łączności z zapleczem.

W 2017 r. w ramach obsługi polskich portów morskich przetransportowano ok. 1,5 mln ton ładunków, co stanowi łącznie ok. 26% wszystkich ładunków przetransportowanych ogółem żeglugą śródlądową.

Do transportu ładunków w 2017 r. wykorzystywano przede wszystkim Odrzańską Drogę Wodną, którą przewieziono łącznie ok. 3 mln ton ładunków.

W 2017 r. uruchomiony został regularny transport węgla z Gliwic do Elektrociepłowni we Wrocławiu, gdzie transport ok. 120 tys. ton węgla, wpłynął na wzrost przewozów odcinkiem Odry górnej skanalizowanej o prawie 15% w stosunku do 2016 r.

Transport wodny jest jedną z najbezpieczniejszych gałęzi transportowych. Odsetek wypadków żeglugowych jest tu znikomy. Dzieje się to głownie za sprawą niemal całkowitego oddzielenia przewozów towarowych od pasażerskich.

Pobierz plik PNG: Struktura przewozów ładunków żeglugą śródladową wg głównych grup towarowych w 2017 r. Opracowanie MGMiŻŚ na podstawie danych GUS

Zob. też:

• Prawo wodne do poprawki
• Będą kolejne usprawnienia w ustawie Prawo wodne
• Nowe Prawo wodne
• Nowe Prawo wodne a ceny wody dla mieszkańców
• Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską

A.J.
Zespół e-prawnik.pl