Nie będzie transmisji z lokali wyborczych i inne zmiany w prawie wyborczym

15.7.2018

Zmiany w Kodeksie wyborczym

Nowelizacja prawa wyborczego ma na celu realizację postulatów zgłaszanych przez Państwową Komisję Wyborczą w zakresie m.in.: skrócenia procedury sądowoadministracyjnej w sprawach skarg na uchwały PKW dotyczące podziału na okręgi wyborcze, nowelizacji przepisów w zakresie transmisji i nagrywania przebiegu prac obwodowych komisji wyborczych, jak również rozszerzenia kręgu osób mogących pełnić funkcję urzędnika wyborczego.

Czemu mają służyć zmiany w Kodeksie wyborczym?

Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw stanowi reakcję na uwagi i zastrzeżenia zgłaszane w wobec zmian prawa wyborczego, jakie zostały dokonane ustawą z dnia 11 stycznia 2018 r. Podstawowym celem obecnej nowelizacji jest rozwiązanie problemów związanych z rekrutacją kandydatów na urzędników wyborczych, jak również uwzględnienie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). Uwagi zostały zgłoszone odpowiednio przez Państwową Komisję Wyborczą oraz (ówczesnego) Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Jakie zmiany przewidziano?

Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. przewiduje zmianę:

ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy;
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym;
ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym;
ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym;
ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów oraz
ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych.

Wybrane zmiany wprowadzane ustawą z dnia 15 czerwca 2018 r.:

zniesienie wyłącznej właściwości komisji wyborczych przystosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych w sprawach głosowania korespondencyjnego (koperty zwrotne będą przekazywane komisji obwodowej właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby niepełnosprawnej); tj. zmienione przepisy umożliwiają wyborcom niepełnosprawnym wysyłkę kart wyborczych do swoich obwodów wyborczych;
odstąpienie od obowiązku prowadzenia transmisji z lokalu wyborczego za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych; nowelizacja likwiduje więc obowiązek komisji wyborczych nagrywania i transmitowania swoich prac; wynika to z wprowadzenia do polskiego prawa przepisów unijnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO);
ustanowienie obowiązku prowadzenia przez Państwową Komisję Wyborczą wykazu osób, które w związku z postępowaniem lustracyjnym utraciły prawo wybieralności, tj. bierne prawo wyborcze; innymi słowy, na Państwową Komisję Wyborczą nałożono obowiązek prowadzenia wykazu osób, których pozbawiono prawa wyborczego na podstawie ustawy lustracyjnej;
zmiana zasad rekrutacji kandydatów na urzędników wyborczych – w przypadku braku kandydatów spełniających ustawowe wymagania, Szef Krajowego Biura Wyborczego będzie mógł powierzyć wykonywanie obowiązków urzędnika wyborczego innej osobie jedynie na czas danych wyborów. urzędnikiem wyborczym na czas danych wyborów będzie mogła zostać osoba zatrudniona w danej gminie lub ujęta w jej stałym rejestrze wyborców. Tak więc, zgodnie z ustawą, na urzędnika wyborczego będzie można powołać także inną niż pracownik urzędu osobę, jeżeli ma co najmniej 5-letni staż pracy w urzędzie. W razie zagrożenia sprawnego funkcjonowania obwodowych komisji wyborczych szef Krajowego Biura Wyborczego będzie mógł powierzyć, nie dłużej niż na czas danych wyborów, wykonywanie funkcji urzędnika wyborczego osobie, która nie spełnia kodeksowych wymogów dotyczących m.in. niełączenia miejsca urzędowania z miejscem zatrudnienia oraz miejsca urzędowania z miejscem głosowania.
wprowadzenie fakultatywności w zawieraniu porozumień pomiędzy Szefem KBW a właściwym miejscowo wójtem w sprawie obsługi urzędnika wyborczego przez gminę; obsługa urzędnika wyborczego jest zadaniem zleconym, tj. finansowanym z budżetu państwa;
zakaz przeprowadzania wyborów do organów jednostek pomocniczych gmin (sołectwa, dzielnice itp.), jak również referendów lokalnych – w dniu, w którym odbywają się wybory ogólnokrajowe, tj. wybory do Sejmu i Senatu, wybory Prezydenta RP, wybory do Parlamentu Europejskiego, do organów stanowiących samorządu terytorialnego oraz wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Zakaz nie dotyczy wyborów do rad dzielnic m.st. Warszawy, które przeprowadzane są na zasadach stosowanych przy wyborze rad gmin;
uproszenie trybu rozpatrywania skarg na postanowienia w sprawach okręgów wyborczych poprzez eliminację szczebla wojewódzkich sądów administracyjnych. Na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej przysługiwać będzie prawo wniesienia skargi bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który rozpozna sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jej wniesienia. Nowelizacja skraca zatem procedurę sądowoadministracyjną w sprawach skarg na uchwały PKW dotyczące podziału na okręgi wyborcze. Skargi będą rozpatrywane tylko przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie 3 sędziów, a nie, jak dotąd, przez sąd administracyjny pierwszej instancji. Od orzeczenia NSA nie będzie przysługiwać środek prawny. Od rozstrzygnięć NSA nie będzie więc przysługiwała dalsza ścieżka odwoławcza.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia, z wyłączeniem przepisów dotyczących rozpatrywania skarg na postanowienia komisarzy wyborczych w sprawach tworzenia okręgów wyborczych, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.

Uchwała PKW w sprawie braku możliwości stosowania niektórych przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy

W uchwale z dnia 28 maja 2018 r. Państwowa Komisja Wyborcza, jako organ sprawujący nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego, w związku z wejściem w życie z dniem 25 maja 2018 r. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 119, str. 1), mając na względzie art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także opinię Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia 11 kwietnia 2018 r. (znak DOLIS.027.437.18), stwierdziła, że nie ma możliwości stosowania w wyborach art. 52 § 7 i 7a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. — Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2018 r. poz. 754), które są niezgodne z powołanym rozporządzeniem. Przepisy te przewidują prowadzienie transmisji z lokalu wyborczego za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych.

Zob. też: Pismo Państwowej Komisji Wyborczej do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące opinii Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (pisma o tej samej treści zostały wysłane do: Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesa Rady Ministrów, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Przewodniczących Klubów Poselskich).

Weszło w życie rozporządzenie o przesyłkach w głosowaniu korespondencyjnym

Wyborcy z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mogą głosować korespondencyjnie. Aby skorzystać z tej możliwości, powinni zgłosić taki zamiar komisarzowi wyborczemu. Weszło już w życie rozporządzenie ministra infrastruktury w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym.

Zamiar głosowania korespondencyjnego wyborca niepełnosprawny zgłasza komisarzowi wyborczemu do 15 dnia przed dniem wyborów. Warto przy tym pamiętać, że jeżeli koniec terminu wykonania czynności określonej w Kodeksie wyborczym przypada na sobotę albo na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa pierwszego roboczego dnia po tym dniu.

Co i jak zgłosić, by zagłosować korespondencyjnie?

Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego może być dokonane ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Powinno zawierać nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL wyborcy niepełnosprawnego, oświadczenie o wpisaniu tego wyborcy do rejestru wyborców w danej gminie, oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie, a także wskazanie adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy. Co ważne, do zgłoszenia należy dołączyć kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności. Warto też zauważyć, że wyborca niepełnosprawny może zażądać w zgłoszeniu dołączenia do pakietu wyborczego nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a.

Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego komisarz wyborczy niezwłocznie przekazuje właściwemu urzędnikowi wyborczemu w gminie, w której wyborca niepełnosprawny ma stałe miejsce zamieszkania.

Braki formalne zgłoszenia

Jeżeli zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego nie spełnia wspomnianych wyżej wymogów, urzędnik wyborczy wzywa wyborcę niepełnosprawnego do uzupełnienia zgłoszenia w terminie 1 dnia od dnia doręczenia wezwania.

Nieuzupełnienie braków formalnych, jak również niespełnianie wymogów i niedochowanie terminu do złożenia zgłoszenia powoduje pozostawienie go bez rozpoznania. To samo dotyczy zgłoszenia złożonego przez wyborcę niepełnosprawnego, który wystąpił z wnioskiem o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania.

Kiedy dostanę pakiet wyborczy?

Wyborca niepełnosprawny, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego, otrzymuje pakiet wyborczy nie później niż 7 dni przed dniem wyborów.

Pakiet wyborczy doręcza wyborcy niepełnosprawnemu urzędnik wyborczy za pośrednictwem Poczty Polskiej.

Do rąk własnych

Pakiet wyborczy doręcza się wyłącznie do rąk własnych wyborcy niepełnosprawnego po okazaniu przez niego dokumentu potwierdzającego tożsamość i pisemnym pokwitowaniu odbioru. Jeżeli odbierający nie może potwierdzić odbioru, osoba doręczająca pakiet wyborczy sama stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje odbierającego i przyczynę braku jego podpisu.

W przypadku nieobecności wyborcy niepełnosprawnego pod wskazanym adresem, doręczający umieszcza zawiadomienie o terminie powtórnego doręczenia w skrzynce pocztowej lub – gdy nie jest to możliwe – na drzwiach mieszkania wyborcy. Termin powtórnego doręczenia nie może być dłuższy niż 1 dzień od dnia pierwszego doręczenia.

Co znajduje się w pakiecie wyborczym?

W skład pakietu wyborczego wchodzi koperta zwrotna, opieczętowane pieczęcią obwodowej komisji wyborczej karty (lub karta) do głosowania, koperta na karty (kartę) do głosowania, instrukcja głosowania korespondencyjnego, oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania, a także – o ile wyborca tego zażądał – nakładka lub nakładki na kartę lub karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a.

Jak zagłosować korespondencyjnie?

Wyborca niepełnosprawny głosujący korespondencyjnie po oddaniu głosu na kartach do głosowania wkłada je do koperty na kartę do głosowania, którą zakleja, a następnie kopertę tę wkłada do koperty zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem i przesyła ją do właściwej obwodowej komisji wyborczej
ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie.

Wyborca niepełnosprawny może przekazać kopertę zwrotną przedstawicielowi Poczty Polskiej. W tej sytuacji koperty zwrotne zostaną dostarczone do właściwych obwodowych komisji wyborczych ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie w godzinach głosowania.

Koperty na kartę do głosowania wyjęte z kopert zwrotnych dostarczonych do obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie wrzucane są do urny wyborczej.

Odbiór koperty

W myśl rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 8 czerwca 2018 roku w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym, które weszło dziś w życie, przedstawiciel Poczty Polskiej odbiera zamkniętą kopertę zwrotną od wyborcy niepełnosprawnego, który otrzymał pakiet wyborczy, na podstawie okazanego dokumentu potwierdzającego tożsamość, odnotowując odbiór koperty.

Co ważne, odbiór koperty zwrotnej przez przedstawiciela Poczty Polskiej następuje za pokwitowaniem najpóźniej w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów, jeżeli wyborca niepełnosprawny w momencie doręczenia pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru pod wskazanym siebie adresem. Odbiór koperty zwrotnej może też nastąpić w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów w placówce Poczty Polskiej usytuowanej na obszarze gminy, w której wyborca niepełnosprawny jest ujęty w rejestrze wyborców, albo w trzecim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów – w dowolnej placówce pocztowej Poczty Polskiej.

Poczta Polska za pokwitowaniem odbioru dokonuje jednego doręczenia zgromadzonych kopert zwrotnych do właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu wyborów w czasie trwania głosowania.

Pakiety wyborcze, których przekazanie do obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania nie było możliwe, a które pozostały w posiadaniu Poczty Polskiej, Poczta przekazuje niezwłocznie właściwemu dyrektorowi delegatury Krajowego Biura Wyborczego.

Wyborca niepełnosprawny może w godzinach głosowania osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl