Interes prawny a uzasadniony interes prawny

Odpowiedź prawnika: Interes prawny a uzasadniony interes prawny

 Interes prawny jest kategorią występującą w wielu dziedzinach prawa. Na gruncie prawa administracyjnego, interes prawny stanowi kategorię interesu indywidualnego, interesu jednostki, przeciwstawianego interesowi publicznemu. Przez interes indywidualny rozumieć można relacje pomiędzy jakimś stanem obiektywnym a oceną tego stanu z punktu widzenia korzyści, jaką on przynosi lub może przynieść jednostce. Interes prawny jest przeciwstawiany interesowi faktycznemu. Interesem faktycznym jest interes indywidualny, który nie jest chroniony przez prawo. Relacja między obiektywnym stanem a punktem widzenia jednostki nie daje tejże jednostce żadnych podstaw do roszczeń w stosunku do organów administracji publicznej. Przykładem tego interesu jest protest przeciwko zabudowie jakiegoś terenu. Interes prawny z kolei pozwala na żądanie od organu administracji podjęcia określonych czynności. Pojęcie to określa relację pomiędzy oczekiwaniami jakiegoś podmiotu w stosunku do organów stosujących prawo a kompetencjami i możliwościami tych organów, jakimi dysponują wobec danego podmiotu, np. wszczęcie przez obcokrajowca procedury o nadanie mu obywatelstwa polskiego. Kwalifikowaną formą interesu prawnego jest publiczne prawo podmiotowe, które daje jednostce roszczenie w stosunku do organów państwa, tzn. jednostka może żądać nie tylko podjęcia jakiejkolwiek czynności, ale również wydania decyzji o treści zgodnej z treścią roszczenia, np. osiągnięcie pewnego wieku pozwala domagać się wypłaty emerytury.
W doktrynie prawa cywilnego przyjęto, że z interesem mamy do czynienia wówczas, gdy wystąpi stan rzeczy, który stanowi źródło rzeczywistych lub domniemanych korzyści dla zainteresowanego lub odczuwalną, skierowaną do świata zewnętrznego i dającą się zaspokoić potrzebę. Tak więc po stronie podmiotu stosunków cywilnoprawnych będzie występował interes, jeżeli w jakiejś konkretnej sytuacji (obecnej lub przyszłej) odniesie on korzyść lub poniesie uszczerbek na skutek zdarzeń lub działań (ewentualnie zaniechań) swoich lub osób trzecich. Warto nadmienić, że w tym kontekście interes prawny będzie się jawił jako istniejąca obiektywnie kategoria uzależniona od istnienia po stronie osoby mającej interes faktyczny uprawnień lub obowiązków wynikających z norm powszechnie obowiązującego prawa.
Słownik dostępny w naszym serwisie, definiuje interes prawny w sposób następujący: obiektywnie istniejąca konieczność ochrony prawnej określonych dóbr.

Interes ten powinien charakteryzować się tym, iż jest konkretny i indywidualny. Interes ten chroniony jest prawem powszechnie obowiązującym. Tytułem przykładu wskazać należy, iż interes prawny ma osoba wywłaszczona w zwrocie nieruchomości.
Pojęcie „uzasadnionego interesu prawnego” niewątpliwie pojawia się w aktach normatywnych natomiast trudno jest rozstrzygnąć co to pojęcie oznacza in abstracto, tzn. w oderwaniu od konkretnego aktu. Użycie przymiotnika „uzasadniony” może być zamierzone przez ustawodawcę, w celu wyraźnego zaakcentowania, iż interes ten jest oparty na prawie. Może to być również wynik legislacyjnej „niedbałości” i „bałaganiarstwa”, trudno bowiem sobie wyobrazić interes prawny, który nie byłby uzasadniony i chroniony przepisami prawa. Możliwe jest również, iż ustawodawca wprowadził w jednym akcie rozróżnienie na „interes prawny i „uzasadniony interes prawny”, ale wówczas różnica powinna być zbadana na gruncie konkretnego aktu. Jak zwróciliśmy uwagę powyżej, znaczenie tego pojęcia nie powinno być oceniane w oderwaniu od konkretnego aktu prawnego.