Obowiązki właściciela zabytku

Odpowiedź prawnika: Obowiązki właściciela zabytku

Podstawowa różnica między rejestrem a ewidencją polega na tym, że rejestr jest jedną z form ochrony zabytków, obok uznania za pomnik historii, utworzenia parku kulturowego, ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (tzw. nadzór konserwatorski)

Informacje o skutkach zastosowania formy ochrony zabytku zawiera artykuł  Zasady postępowania w stosunku do obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków oraz objętych ochroną konserwatorską

Natomiast wpisanie budynku do ewidencji zabytków stanowi przede wszystkim potwierdzenie takiego charakteru budowli, choć nie jest ona jeszcze objęta specyficzną regulacją. Jednak brak wpisu do rejestru zabytków nie wyłącza stosowania ogólnych przepisów o ochronie zabytków. W szczególności organy ochrony zabytków w czasie uzgodnionym z właścicielem lub posiadaczem przedmiotu będącego zabytkiem lub posiadającego cechy zabytku mogą prowadzić badania tego przedmiotu w miejscu, w którym przedmiot ten się znajduje.  W przypadku odmowy udostępnienia przedmiotu  wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję nakazującą jego udostępnienie na czas niezbędny do wykonania badań, jednak nie dłuższy niż 3 miesiące od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.  

Dodatkowo opieka nad zabytkiem spoczywa na jego właścicielu lub posiadaczu i polega, w szczególności, na zapewnieniu warunków:

1. naukowego badania i dokumentowania zabytku;  
2. prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;  
3. zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;  
4. korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;  
5. popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.  

Po stronie organów administracji publicznej ochrona zabytków polega na podejmowaniu działań mających na celu:

1. zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;  
2. zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;  
3. udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;  
4. przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;  
5. kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;  
6. uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.  

Jeżeli budynek jest wpisany do ewidencji, to może zostać objęty szerszą ochroną przez wpisanie do rejestru. Do rejestru wpisuje się zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków z urzędu bądź na wniosek właściciela zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. Wpis budowli do ewidencji zabytków jest zasadniczo niezależny od woli właściciela.