Odstępne za mieszkanie czynszowe

Odpowiedź prawnika: Odstępne za mieszkanie czynszowe

Aby można było domagać się zwrotu przedmiotu świadczenia (uiszczonej sumy pieniężnej) na zasadzie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i świadczeniach nienależnych (art. 405 w związku z art. 410 kodeksu cywilnego), to podstawa prawna (np.: umowa) dla takiego świadczenia musiałaby nigdy nie istnieć, albo istnieć, ale utracić moc na skutek jakichś okoliczności (np.: uznania umowy za nieważną). W tym przypadku podstawa taką mogłaby być umowa pośrednictwa w najęciu lokalu (byłaby to umowa nienazwana, czyli nie wymieniona wprost w żadnej ustawie, ale dopuszczalna na zasadzie swobody umów). W momencie kiedy skontaktował się Pan z pośrednikiem (wiedząc, że nie jest on właścicielem lokalu, ani dotychczasowym najemcą, a jedynie podmiotem, który podjął się znalezienia dla wynajmującego czy dotychczasowego lokatora nowego najemcy) i wyraził swoje zainteresowanie najmem tego lokalu (mając świadomość, iż takie świadczenie wiąże się z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia), to zawarł Pan z tym pośrednikiem umowę, której treścią był z jednej strony obowiązek pośrednika umożliwienie Panu zawarcia umowy najmu (poprzez skontaktowanie Pana z wynajmującym), z drugiej zaś Pana obowiązek zapłaty wynagrodzenia dla pośrednika. Należy podkreślić, iż bez pośrednika nie miałby Pan możliwości zawarcia umowy najmu, gdyż nie wiedział Pan że takie mieszkanie jest dostępne do najmu oraz nie znał Pan osoby wynajmującego, dopiero na skutek działania pośrednika, zawarcie takiej umowy było możliwe (na tym polegało zatem jego świadczenie).

Umowa pośrednictwa nie musiała zostać zawarta na piśmie, gdyż nie ma przepisu, który by taki wymóg formy statuował, mogła zostać zawarta ustnie czy nawet w sposób dorozumiany, poprzez określone zachowania. Tego typu umowy pośrednictwa w zakresie najmu lokali są niezwykle często spotykane w praktyce (przede wszystkim w przypadku kwater studenckich) i nie widać podstaw do tego, aby podważać ich ważność. Można oczywiście twierdzić, iż z jakiś względów umowa taka jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 par.

2 kc), jednakże taki zarzut musiałby być bardzo dobrze uzasadniony (o tym czy takie naruszenie art. 58 istotnie miało tu miejsce musiałby zdecydować sąd w odpowiednim postępowaniu), w stanie faktycznym nie widać zaś żadnych okoliczności wskazujących na sprzeczność umowy z tymi zasadami. Sama wysokość sumy (10.000 zł.), która istotnie wydaje się dość wygórowana, to zdecydowanie zbyt mało dla uzasadnienia takiego zarzutu. W gospodarce rynkowej, z jaką mamy obecnie do czynienia, to wolny rynek wyznacza wartość świadczeń i sądy nie powinny w te kwestie ingerować. Również „księgowe zarachowanie" (trudno powiedzieć, co rozumie Pan pod tym pojęciem, zapewne chodzi tu wystawienie rachunku, faktury, inne czynności rachunkowe) nie jest konieczne dla zawarcia ważnej umowy. W przypadku naruszenia bowiem przepisów innych gałęzi prawa (np.: podatkowego), osoba taka naraża się na sankcję określoną w odrębnych przepisach (głównie są to odpowiednie sankcje finansowe), nie wpływające co do zasady na ważność umowy cywilnoprawnej.  

Zatem naszym zdaniem nie ma tu podstaw do twierdzenia, iż doszło do bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż zawarta została umowa, w stosunku do której brak podstaw do uznania jej za nieważną.