Prawa autorskie - pola eksploatacji

Odpowiedź prawnika: Prawa autorskie - pola eksploatacji

Wskazany przez Pana art. 41 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej – u.p.a.) w ust. 2 i 4 stanowi:

2. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej "licencją", obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

4. Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia.

W odpowiedzi na zadane przez Pana pytania pomocne będzie odniesienie się do tez z komentarza „Prawo autorskie i prawa pokrewne” autorstwa J. Barty (red.), R. Markiewicza (red.), M. Czajkowskiej-Dąbrowskiej, Z. Ćwiąkalskiego, K. Felchnera, E. Traple (Wyd. V 2011r.). Jak autorzy wskazują w komentarzu w art. 42 ust. 2 wyrażona została bardzo istotna dla praktyki obrotu prawami autorskimi norma, według której treść umowy mającej za przedmiot prawa autorskie (niezależnie od tego, czy jest to umowa przenosząca prawo, czy umowa licencyjna) odnosi się tylko do pól eksploatacyjnych, które zostały w niej wyraźnie wymienione. Ponadto jak zaznacza Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 41 ust. 2 w związku z art. 50 u.p.a. oraz art. 67 ust. 1 u.p.a., zarówno umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych jak i umowa licencyjna, obejmują te pola eksploatacji, które zostały wyraźnie w nich określone, co oznacza, że określenie pól eksploatacji, w rozumieniu art. 50, stanowi essentialia negotii takiej umowy (wyrok SN z dnia 23 września 2004 r., III CK 400/2003, LEX nr 174201).

Stąd należy jednoznacznie wskazać, że określenie pól eksploatacji w umowie dotyczącej przeniesienia praw autorskich majątkowych jest obowiązkowe. Jeżeli zatem strony podpiszą np. umowę o przeniesienie prawa lub umowę o dzieło bez oznaczenia w niej pól eksploatacji, to umowa taka nie wywoła skutku w zakresie określonym w art. 41 ust. 2.

Ponadto należy wskazać że przykładowy katalog pól eksploatacji wymieniony został przez ustawodawcę w art. 50 u.p.a., który stanowi:

Art. 50. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

  1)   w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

  2)   w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

  3)   w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Należy podkreślić, że katalog ten nie jest zamknięty, ma on jedynie charakter przykładowy, dopuszczalne jest bowiem zawarcie umowy o przeniesienie praw majątkowych autorskich na innych niż wskazane w powyższym artykule polach eksploatacji.

W odniesieniu natomiast do zawarcia umowy, na polach eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy koniecznym jest ustalenie zakresu pojęcia „nowego pola eksploatacji”. Powołanie się na tezy z wyżej omawianego komentarza, ułatwi ustalenie tego zakresu. Autorzy wskazują: „Naszym zdaniem, trzeba brać pod uwagę przede wszystkim pojawiające się wraz z postępem techniki skutki ekonomiczne występujące po stronie twórców oraz po stronie podmiotów zaangażowanych w dostarczanie odbiorcom chronionych utworów. Wskazówką na rzecz istnienia nowego pola eksploatacji byłoby zatem stwierdzenie, że następuje znaczne zwiększenie „dostępności" utworu, poszerzenie możliwości zapoznawania się z nim przez odbiorców, pojawienie się nowych grup odbiorców, ekonomicznie ujmując – wykształcenie się nowego rynku. Takie skutki wynikać mogą m.in. z zastosowania nowej techniki zwielokrotniania utworu, czego dowodem – w sferze utworów muzycznych – było w przeszłości wprowadzenie zapisu na płycie gramofonowej, a nie tak dawno wprowadzenie zapisu cyfrowego.”

Stąd umowa o przeniesienie praw majątkowych autorskich musi zawierać wyraźne wskazanie pól eksploatacji, których dotyczy. Jednocześnie niemożliwe jest zawarcie umowy o przeniesienie praw majątkowych autorskich na polach nieznanych w chwili zawarcia umowy. Jednakże możliwe jest zawarcie w umowie dotyczącej przeniesienia praw majątkowych autorskich postanowienia, w którym twórca zobowiąże się do przeniesienia praw autorskich majątkowych na rzecz zamawiającego/nabywcy na polach eksploatacji wykształconych po zawarciu umowy. Postanowienie takie powinno również wskazywać że nabycie praw na nowowykształconych polach eksploatacji następuje w ramach wynagrodzenia przewidzianego w umowie pierwotnej.