Likwidacja spółki cywilnej małżonków

Odpowiedź prawnika:

Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, za przedsiębiorców uznaje się wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. W przeciwieństwie do spółek handlowych osobowych wkłady wniesione przez wspólników nie wchodzą w skład majątku spółki cywilnej (bo nie ma spółki jako podmiotu prawa), lecz stanowią majątek wspólników. Spółka cywilna pozostaje odrębnym podatnikiem podatku VAT, jak również jest jej nadawany odrębny numer REGON.

Zgodnie z art. 875 Kodeksu cywilnego, od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki. Tutaj jednak udział małżonka, który rezygnuje z prowadzenia działalności w formie spółki, wejdzie do majątku wspólnego małżonków, jeśli między małżonkami istnieje ustrój wspólności majątkowej.

W zasadzie Z brzmienia art. 24 ust. 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2000 r. Nr 14 poz. 176 z późn. zm.) wynika, że podatek dochodowy od dochodu z remanentu likwidacyjnego w wysokości 10 proc. są obowiązani zapłacić podatnicy, którzy zawiadomią urząd skarbowy o likwidacji działalności gospodarczej i ustalą dochód na dzień tej likwidacji. Zgodnie z treścią art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, w razie zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego o likwidacji działalności gospodarczej, dochód ustala się przy zastosowaniu do wartości ustalonej według cen zakupu pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, nie będących środkami trwałymi - takiego wskaźnika procentowego, jaki wynika z udziału dochodu w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła likwidacja działalności, a jeżeli w tym okresie dochód nie wystąpił - w roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym nastąpiła likwidacja. Za datę likwidacji działalności gospodarczej uważa się datę określoną w zawiadomieniu, o którym mowa w zdaniu poprzednim. Nie ustala się dochodu na dzień likwidacji, jeżeli:  

• w wyniku zmiany formy prawnej lub połączenia przedsiębiorstw składniki majątku objęte remanentem zostały wniesione w formie wkładu lub aportu do nowo powstałego lub istniejącego przedsiębiorcy,
• nastąpiła całkowita lub częściowa zmiana branży,
• osoba fizyczna wniosła w formie wkładu lub aportu do spółki cywilnej albo spółki handlowej składniki majątku objęte remanentem,
• nastąpiło przekształcenie spółki cywilnej w spółkę handlową lub osobowej spółki handlowej w inną osobową spółkę handlową albo w kapitałową spółkę handlową.

Należy zatem uznać, że przez likwidację działalności gospodarczej należy rozumieć likwidację działalności poszczególnych przedsiębiorców, będących wspólnikami spółki cywilnej. Jednak fakt wystąpienia wspólnika spółki cywilnej ze spółki, przy jednoczesnym wycofaniu swoich wkładów nie jest równoznaczne z likwidacją działalności gospodarczej przez tego wspólnika. Podatnikami podatku dochodowego w związku z osiąganiem przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej są jej wspólnicy, a nie sama spółka. Zatem wspólnik występujący ze spółki może nadal prowadzić działalność gospodarczą - jednoosobowo lub jako wspólnik innej spółki. Oznacza to, że prowadząc działalność gospodarczą nadal uzyskiwałby przychody z tego samego źródła tj. z działalności gospodarczej. W sytuacji takiej wspólnik nie może zostać obciążony podatkiem likwidacyjnym, gdyż źródło przychodów, jakim jest działalność gospodarcza nie zostało zlikwidowane (tak: interpretacja Izby Skarbowej w Gdańsku, BI/005-1082/04). Nie stanowi likwidacji całkowita lub częściowa zmiana branży albo zmiana formy prawnej, w jakiej prowadzona jest działalność, lub zmiana umowy spółki nie mającej osobowości prawnej (tak: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu z dnia 3 lutego 2000 r., sygn. akt I SA/Wr 2460/97). Nie trzeba więc w tym przypadku płacić ww. podatku likwidacyjnego.

Natomiast jeśli żona nie zamierza prowadzić działalności gospodarczej po wystąpieniu ze spółki może być zobowiązana do zapłaty podatku w związku z wystąpieniem ze spółki. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 50 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, "wolne od podatku dochodowego są przychody otrzymane w związku ze zwrotem (.

..) wkładów w spółce osobowej do wysokości (...) wniesionych wkładów do spółki osobowej". Opodatkowany jest więc jedynie przyrost majątku, wypracowany wskutek prowadzenia przez wspólników działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej. Jeżeli opodatkowany ma być przyrost majątku - i to jednokrotnie, a nie podwójnie - to z przychodu wyłączyć należy zyski pozostawione przez wspólników w spółce w gotówce. Były one bowiem już wcześniej sukcesywnie opodatkowywane (tak: NSA w wyroku z 7 października 2004 r., FSK 594/04). Zyski te nie mogą co prawda powiększyć wkładów, gdyż te, zgodnie z przepisami K.c., zostały wcześniej definitywnie określone w umowie spółki - uznać należy je jednak za majątek "pracujący" w spółce. Podatnicy powinni być jednak ostrożni - niestety nie wszystkie organy skarbowe podzielają pogląd o konieczności wyłączenia z przychodu zysków pozostawionych w spółce. Występujący wspólnik spółki cywilnej, otrzymujący równowartość w pieniądzu należnego mu zwrotu majątku, opodatkuje zatem dochód, którego ustalenie możliwe jest dopiero w momencie wystąpienia. Będzie to zatem jedynie nadwyżka wartości rynkowej majątku nad jego wartością księgową i ewentualny zysk z reinwestycji. Ponieważ źródłem przychodów jest "pozarolnicza działalność gospodarcza", występujący wspólnik rozliczy się na takich zasadach, na jakich rozliczał się dotąd z bieżącej działalności.

1. Należy złożyć wniosek o zmianę wpisu do gminnej ewidencji działalności gospodarczej i o wykreślenie jednego z małżonków z tej ewidencji. Reguluje to ustawa Prawo działalności gospodarczej (do końca 2006 r.) oraz ustawa - Przepisy wprowadzajęce ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. 

Przedsiębiorca jest obowiązany zgłaszać organowi ewidencyjnemu zmiany stanu faktycznego i prawnego odnoszące się do przedsiębiorcy i wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, w zakresie danych zawartych w zgłoszeniu, powstałe po dniu dokonania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, w terminie 14 dni od dnia powstania tych zmian, a także informację o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej.

Osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, wpisane do gminnych ewidencji przed 1 stycznia 2007 r. muszą uzupełnić swój wpis dodatkowo o: NIP, informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej, informacje o umowie spółki cywilnej, dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, jeśli udzielił on takiego pełnomocnictwa.

2. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, podatnicy mają obowiązek aktualizowania danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym przez dokonanie zgłoszenia aktualizacyjnego (NIP-3) do właściwego naczelnika urzędu skarbowego (tu ze względu na miejsce zamieszkania). Zgłoszenie identyfikacyjne osób fizycznych zawiera natomiast nazwisko, imiona, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, nazwisko rodowe, obywatelstwo lub obywatelstwa, adres miejsca zamieszkania, adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub czasowy, rodzaj i numer dowodu tożsamości oraz numer ewidencyjny PESEL. Zgłoszenie identyfikacyjne podatników wykonujących działalność gospodarczą zawiera również informacje dotyczące tej działalności. Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą dołączają do zgłoszenia identyfikacyjnego uwierzytelnione lub urzędowo poświadczone kopie dokumentów potwierdzających informacje objęte zgłoszeniem.

Podatnicy podatku od towarów i usług lub podatku akcyzowego obowiązani są dokonać zgłoszenia aktualizacyjnego nie później niż w terminie 14 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana danych. Pozostali zaś podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzący działalność gospodarczą mają obowiązek aktualizowania danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym przez dokonanie zgłoszenia aktualizacyjnego do właściwego naczelnika urzędu skarbowego nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana danych.

Kasy fiskalne należy przeprogramować przed dokonaniem pierwszej czynności opodatkowanej VAT-em po zmianie formy prawnej.

3. Należy zgłosić zmiany do rejestru podmiotów gospodarczych (REGON), prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny. Zgłoszenia dokonuje się w miejscowym urzędzie statystycznym województwa -  w ciągu 14 dni od zaistnienia zmiany oraz wniosku o skreślenie z rejestru - z dniem zaprzestania działalności.

4. Żona powinna ponadto zaiadomić ZUS o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, nie później niż w terminie 14 dni od dokonania zmian.

Polecamy również następujące teksty e-prawnika:

• Likwidacja "spółki małżeńskiej"
• Zasady funkcjonowania spółki cywilnej
• Wypowiedzenie umowy spółki cywilnej i wystąpienie wspólnika
• Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej - opinia prawna
• Odpowiedzialność byłego wspólnika za zobowiązania spółki jawnej - opinia prawna
• Obowiązkowe przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną
• Podstawowe obowiązki związane z rozpoczynaniem działalności gospodarczej
• Likwidacja spółki cywilnej
• Likwidacja spółki cywilnej
• Opodatkowanie likwidacji działalności gospodarczej