3.11.2004
Zespół
e-prawnik.pl
Wywłaszczenie nieruchomości jest najdalej idącą ingerencją władzy wykonawczej w konstytucyjnie chronione prawo własności. Konstytucja RP dopuszcza wywłaszczenie nieruchomości, jeżeli dokonywane jest w „słusznym celu” i za odpowiednim odszkodowaniem. Praktyczne wskazówki i przesłanki do wywłaszczenia nieruchomości określa ustawa o gospodarce nieruchomościami.
Jaka nieruchomość może podlegać wywłaszczeniu?
Nie każda nieruchomość może zostać dowolnie wywłaszczona. Nie każda bowiem może służyć słusznemu celowi, bez spełnienia której to przesłanki nie może być mowy o wywłaszczeniu. Dlatego też ustawa o gospodarce nieruchomościami przewiduje, że wywłaszczeniu mogą podlegać jedynie nieruchomości, które w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przeznaczone zostały na cele publiczne albo wobec których wydano decyzję o ustaleniu lokalizacji celu publicznego (w braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego).
Nie dotyczy to jednak innych ograniczeń prawa własności, o których mowa będzie poniżej.
Ponadto, wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy realizacja celu publicznego nie może być przeprowadzona inaczej niż poprzez pozbawienie lub ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy. Realizacja przesłanki „ostateczności” wywłaszczenia zapewniona jest przy procedurze wywłaszczeniowej w szczególności poprzez rokowania.
Co to jest cel publiczny?
Wyjaśnienie definicji celu publicznego stanowi podstawę do przyjęcia jaka nieruchomość może podlegać wywłaszczeniu. Zgodnie z art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami, celami publicznymi są:
1) wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i utrzymywanie tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, części lotniczych lotnisk oraz służących do kierowania, kontroli, nadzoru i zabezpieczania ruchu lotniczego, w tym rejonów podejść, a także łączności publicznej i sygnalizacji,
2) wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie,
3) budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń,
4) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania,
5) budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego,
6) opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
7) ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady,
8) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych,
9) budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich,
10) poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i składowanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową,
11) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy,
12) ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej,
13) ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody,
14) inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach.
Jak widać, celów publicznych jest dużo, a mając na uwadze treść punktu 14, ich katalog nie jest zamknięty. Z innych ustaw jako cel publiczny można wymienić na przykład zakładanie i utrzymywanie lotniczych urządzeń naziemnych (art. 83 ust. 3 prawa lotniczego).
Co należy rozumieć poprzez wywłaszczenie?
Wywłaszczenie to nie tylko pozbawienie dotychczasowego właściciela prawa własności. Ustawa poprzez wywłaszczenie rozumie także pozbawienie dotychczasowego użytkownika wieczystego jego prawa oraz pozbawienie innych praw rzeczowych, np. służebności czy użytkowania. Każda więc ingerencja w prawo własności, prawo użytkowania wieczystego oraz inne prawo rzeczowe rozumiana będzie jako wywłaszczenie. Nieruchomość natomiast może być wywłaszczona w całości lub w części.
Na czyją rzecz może być dokonane wywłaszczenie?
Ponieważ w większości przypadków realizacją celów publicznych zajmują się samorządy terytorialne albo Skarb Państwa, wywłaszczenie może być dokonane jedynie na rzecz odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Należy pamiętać, że nie każda nieruchomość może być wywłaszczona. Nie podlega wywłaszczeniu nieruchomość będąca własnością Skarbu Państwa, jednak zastrzeżenie to nie dotyczy ustanowionych na takiej nieruchomości prawa wieczystego użytkowania i innych praw rzeczowych.
Pomimo, że wywłaszczenie może być dokonane także na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, procedurę wywłaszczeniową w całości przeprowadza starosta wykonujący to zadanie w zakresie administracji rządowej. Procedura wywłaszczeniowa jest więc domeną Państwa.
Jeżeli wywłaszczenie ma być dokonane na rzecz Skarbu Państwa, procedurę wywłaszczeniową starosta wszczyna z urzędu, a jeżeli wywłaszczenie ma być dokonane na rzecz jednostki samorządu terytorialnego – wywłaszczenie wszczynane jest na wniosek organu wykonawczego tej jednostki. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego z urzędu może nastąpić także wskutek zawiadomienia podmiotu, który zamierza realizować cel publiczny.
Potrzebujesz porady prawnej?
Jak uzyskać uprawnienia rzeczoznawcy majątkowego?
Kim jest rzeczoznawca majątkowy? Rzeczoznawca majątkowy to osoba, która zajmuje się określaniem wartości nieruchomości. Tytuł "rzeczoznawca majątkowy" podlega ochronie prawnej. Dostęp do wykonywania tego zawodu regulowany jest przepisami prawa. Aby móc wyceniać nieruchomości, (...)
Czy dostanę odszkodowanie za wywłaszczenie?
Wywłaszczenie nieruchomości, czyli pozbawienie dotychczasowego właściciela jego prawa stanowi wyłom od konstytucyjnej zasady ochrony własności prywatnej. Wyłom dopuszczalny tylko w słusznym celu, aczkolwiek zawsze krzywdzący i ingerujący w konstytucyjne prawa jednostki. W państwie (...)
Jak zostać rzeczoznawcą majątkowym?
Chcesz wyceniać wartość nieruchomości i pracować jako rzeczoznawca majątkowy? Musisz najpierw uzyskać uprawnienia. Dowiedz się, jak uzyskać uprawnienia rzeczoznawcy majątkowego. Rzeczoznawca majątkowy - co robi rzeczoznawca majątkowy? Rzeczoznawca majątkowy to osoba, która zajmuje (...)
Uchwała NSA Naczelny Sąd Administracyjny w składzie 7 sędziów 26 lutego 2018 r. podjął następującą uchwałę (sygn. I OPS 5/17): "Pozostawanie nieruchomości we władaniu przedsiębiorstwa PKP bez udokumentowanego prawa w sposób określony w art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia (...)
Sposoby nabywania nieruchomości przeznaczonych na cele publiczne
Częstym zjawiskiem jest, iż grunty przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania publicznego na cele publiczne pozostają własnością osób prywatnych. Nie zawsze jednakże jednostki samorządu terytorialnego posiadają środki na ich wykup. Nierzadkie są też sytuacje, (...)
Formy opodatkowania PIT przychodów z działalności gospodarczej
Jeżeli jesteś osobą fizyczną i osiągasz przychody z działalności gospodarczej, możesz skorzystać z różnych form opodatkowania podatkiem dochodowym (PIT). Zobacz, jakie są najważniejsze różnice pomiędzy tymi formami i kto je może stosować. ##baner## Co jest działalnością (...)
Gruntowne zmiany w gospodarce nieruchomościami
W zasadzie od 22 października zaczynają obowiązywać znowelizowane przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zmienią się m.in. zasady sprzedaży dawnych mieszkań komunalnych. Skorzystać będą mogli na tym nowi właściciele lokali i osoby, które wykupiły je przed (...)
Zabrano Ci nieruchomość pod drogi publiczne? Sprawdź jakie masz prawa - opinia prawna
Stan faktyczny Przez część mojej nieruchomości zabudowanej budynkiem jednorodzinnym Zarząd Dróg Krajowych wyznaczył drogę - proponując wykup zaproponował cenę 1/5 ceny rynkowej w mojej miejscowości - w związku z tym nie przyjąłem tej propozycji, gdyż nie zgadzam się z niesprawiedliwym (...)
Jak współwłaściciele mogą korzystać ze wspólnej nieruchomości?
Od czego zależy sposób korzystania z rzeczy wspólnej przez współwłaścicieli? Ustawową regulację sposobu korzystania z rzeczy wspólnej, w tym także ze wspólnej nieruchomości zawiera art. 206 k.c., który stanowi, że „Każdy ze współwłaścicieli (...)
Kiedy lokal może stanowić odrębną własność i jakie prawa są związane z odrębną własnością lokalu?
Co to jest nieruchomość i jakie są jej rodzaje? Według przepisów Kodeksu cywilnego nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli (...)
Kiedy konieczny jest zwrot wywłaszczonej nieruchomości?
Wywłaszczenie nieruchomości - zasady jej zwrotu Pozbawienie byłych właścicieli lub ich spadkobierców możliwości dochodzenia zwrotu nieruchomości, która stała się zbędna do realizacji celu publicznego, w przypadkach, gdy nieruchomość ta została zbyta na rzecz Skarbu Państwa (...)
Ruszył Deweloperski Fundusz Gwarancyjny
Zakup mieszkania od dewelopera jest bezpieczniejszy Weszła w życie nowa ustawa deweloperska, dzięki której nabywcy mieszkań na rynku pierwotnym będą lepiej chronieni – odzyskają całość wpłaconych pieniędzy nawet w przypadku upadłości dewelopera. Urząd Ochrony Konkurencji (...)
Z jakich rozwiązań mogą korzystać przedsiębiorcy? W okresie epidemii wywołanej COVID-19 wprowadzono instrumenty mające na celu wsparcie utrzymania działalności i miejsc pracy w przedsiębiorstwach. Sprawdź, które instrumenty wprowadzane w kolejnych tarczach antykryzysowych pozostają (...)
Będzie Centralny Port Komunikacyjny
Ustawa umożliwi powstanie Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK) oraz towarzyszących mu inwestycji tworzących spójny i efektywny system transportowy. Co reguluje ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym? Ustawa określa zasady i warunki przygotowania, finansowania (...)
Zasady nabywania nieruchomości przez cudzoziemców
Czym jest zezwolenie? Zacznijmy od końca: nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, co do zasady wymaga zezwolenia. Zezwolenie jest wydawane na wniosek cudzoziemca, w drodze decyzji administracyjnej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (dalej: MSWiA) jeżeli sprzeciwu nie wniesie Minister (...)
Nabycie własności rzeczy od nieuprawnionego do jej rozporządzania (od niewłaściciela)
Do czego służą księgi wieczyste? System ksiąg wieczystych, stanowi swoisty rejestr nieruchomości. W zasadzie każda nieruchomość powinna mieć urządzoną księgę wieczystą. W księdze takiej wpisuje się dane dotyczące położenia nieruchomości, oznaczenia działek gruntu, wchodzących (...)
Zasiedzenie - Kiedy można stać się właścicielem przez zasiedzenie?
Co to jest zasiedzenie? Zasiedzenie to jedna z form nabycia własności rzeczy poprzez jej długotrwałe, faktyczne posiadanie. W drodze zasiedzenia można nabyć własność każdej nieruchomości (gruntowej, budynkowej i lokalowej) oraz każdej rzeczy ruchomej. Można zasiedzieć także służebność (...)
Co trzeba wiedzieć o kredycie mieszkaniowym?
Wady i zalety kredytu Oczywiście najlepszy byłby odwrotny porządek rzeczy – najpierw sobie uskładać, a potem kupić za własne pieniądze mieszkanie i nie zapożyczać się na całe życie. Jest jednak inaczej, tylko nielicznym udaje się odwrócić proces zakupu własnego kąta. Pewne (...)
Konsultacje ws. opodatkowania zbycia nieruchomości komercyjnych
Resort finanów rozpoczął konsultacje w sprawie opodatkowania VAT transakcji zbycia nieruchomości komercyjnych. Potrwają one do 12 października 2018 r. Czego dotyczą konsultacje? Doświadczenia ze stosowaniem przez przedsiębiorców przepisów dot. VAT w zakresie (...)
Czym jest użytkowanie wieczyste?
Użytkowanie wieczyste to prawo o charakterze dość mocno zbliżonym do prawa własności, jednak nie tożsame z nim. W pewien sposób przypomina także ograniczone prawa rzeczowe. Czy użytkowanie wieczyste może zostać ustanowione na każdym gruncie? Właściwie nie, bowiem użytkowanie wieczyste (...)
